پناهجویی، تشدید بی‌اعتمادی و مشکلات زناشویی

مهسا صارمی- این گزارش بخشی از مجموعه خاطرات شفاهی شماری از زنان در دوران پناهجویی‌شان است.آنها در گفت‌وگو با رادیو زمانه درباره مشکلات خود و میزان امنیت و امکاناتی سخن گفته‌اند که در کشورهای مختلف پناهجوپذیر داشته‌اند.

در این گزارش زهره، زن روزنامه‌نگار از تجربیات دوران پناهجویی‌اش برای ما گفته است. زهره و همسرش هر دو خبرنگار هستند. همسر زهره پس از دهمین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸به دلیل فعالیت در ستاد میرحسین موسوی، یکی از نامزدهای ریاست جمهوری، بازداشت و زندانی می‌شود وپس از مدتی با سپردن سند منزل‌شان به عنوان وثیقه، از زندان آزاد می‌شود. او پس از آزادی موقت، به ترکیه مهاجرت می‌کند و پس از یک‌ماه زهره و فرزندشان نیز به او ملحق می‌شوند.
 
دختر خردسال آنها به دلیل مشکلات پیش آمده برای پدرش، بارها دچار تشنج شده و تحت نظر پزشک است. آنها هم اکنون در ترکیه زندگی می‌کنند و منتظر مراحل انتقال به کشور سوم و آغاز زندگی در کشوری دیگر هستند.
 
زهره از مهاجرت، مشکلات زندگی در کشور جدید و از درگیری‌های عاطفی، ضربه‌ها و زخم‌های روحی‌اش برای ما می‌گوید: "ما هم مانند بسیاری از ایرانیان، که به دلیل مشکلات امنیتی ایران را ترک کرده‌اند، مجبور به کوچ اجباری از ایران شدیم. من و همسرم هر دو خبرنگار هستیم. من در یک خبرگزاری کار می‌کردم و همسرم در یکی از سایت‌های خبری و شماری از روزنامه‌های تهران. همسرم به دلیل فعالیت‌ در ستاد میرحسین موسوی و یک‌سری از افشاگری‌هایی که داشت، بازداشت شد و به زندان رفت. با اینکه ما سند منزل‌مان را به عنوان وثیقه سپرده بودیم، اما با این حال ماموران اطلاعات بارها به دنبالش آمدند و پس از آن ما به سرعت کارهای‌مان را انجام دادیم و عزم مهاجرت کردیم. همسرم زودتر از ایران خارج شد و پس از یک‌ماه من به همراه دختر دوساله‌ام به ترکیه آمدم. در ابتدا افسردگی و هضم نکردن شرایط امروز برایم وجود داشت. من، کسی بودم که اطرافم پر از آشنا، همکار و فامیل بود، حالا باید در جایی دور از آنها به همراه همسر و دخترم که هنوز شیرخواره بود، به تنهایی زندگی می‌کردم. هم‌چنین پس از رفتن همسرم به سختی اندکی از وسایل منزل‌مان را فروختم و چیزی که نیاز داشتیم را به دشواری همراه خودم تا ترکیه و فرودگاه آنکارا بردم.
 
این مشکلات بماند؛ اما در کل احساس خوبی ندارم. کسانی که می‌شناختم کمتر با من تماس می‌گیرند و عده‌ای جواب ای‌میل‌هایم را نمی‌دهند. برای من که پدر و مادرم هردو فوت کرده‌اند و سر زدن به مزارشان برای من دلخوشی و تسکینی بود، این روزها دردناک است. از دست دادن این‌ها برای من مهم بود و هست. هنوز پس از گذشت چندین‌ماه نمی‌توانم یادشان را فراموش کنم.
همه این‌ها سخت است، اما با بچه خیلی سخت‌تر است.دخترم به دلیل مشکلات پدرش چندین‌بار دچار تشنج شده است و از یک سال پیش داروهای تشنج مصرف می‌کند. ما هنوز در این شهری که هستیم، نتوانسته‌ایم او را به بیمارستانی که دستگاه نوار مغزی دارد، منتقل کنیم. پس از یک سال باید دوباره چک‌آپ شود و مشخص شود که قرص‌هایش باید تغییر کند یا خیر."

ما کجا احساس امنیت می‌کنیم؟

زهره در ترکیه چندان احساس امنیت نمی‌کند و همین او را آزار می‌دهد. او می‌گوید: "ما دوبار به مشکل برخوردیم تا حدی که من حس می‌کنم در این خانه شبی را نمی‌توانم به تنهایی سر کنم. دوبار برای همسرم مشکل پیش آمد. یک‌بار از پنجره اتاقش قطعه‌ای از یک بلوک سنگی به داخل پرتاب کردند که اگر همسرم زیر پنجره بود و با آن برخورد می‌کرد، قطعاً امروز زنده نبود. اخیراً نیز دو، سه نفری با نقاب و صورت‌های پوشیده، می‌خواستند به اصرار از تراس وارد آشپزخانه شوند که همسرم سریعاً با اسپری فلفل آنها را از خانه دور کرد. این‌ها همه مشکلاتی است که برای ما پیش می‌آید. من که با هزار امید و آرزو به این شهر آمدم و احساس می‌کردم که حداقل اینجا امنیت دارم و استرس بازداشت همسرم را ندارم. به هر حال همه این‌ها قطره‌ای از مشکلاتی است که ما داریم."
 
زهره عمده مشکلات زنان پناهنده در ترکیه را مشکلات و نیازهای مالی می‌داند. او در مورد سختی‌های مهاجرت می‌گوید: "عمده مشکلات زنان پناهنده در کشوری مانند ترکیه و در دوران پناهندگی، از نگاه زنان دیگری که من می‌شناسم، بیشتر مشکلات و نیازهای مالی است. من خانواده‌هایی را دیده‌ام که سه سال است در ترکیه هستند، پرونده‌شان نیز به مشکل خورده و دیگر خانواده‌های ایرانی به آن‌ها کمک می‌کنند. پس مشکلات مالی در رتبه اول مشکلات خانواده قرار دارد و بخصوص برای زنان ایرانی. بسیاری از زنان ایرانی‌ای که می‌شناسم در این شهر به سختی کار می‌کنند. اگر بتوانند دست و پا شکسته ترکی صحبت کنند، در آرایشگاه‌ها یا عکاسی کار می‌کنند، اما یادگیری زبان ترکی برای همه مقدور نیست، تا بتوانند گلیم‎‌شان را از آب درآورند."

بحران عاطفی و زندگی در مهاجرت

زهره، بهبحران عصبی و خلأ عاطفی میان زوج‌های ایرانی در مهاجرت اشاره و اضافه می‌کند: "اکثر زوج‌های ایرانی، پس از مهاجرت و زندگی در اینجا، به دلایل مختلف با هم درگیر می‌شوند. درگیری عاطفی و درگیری‌های لفظی؛ زیرا هیچکدام قادر به هضم شرایط موجود نیستند تا با آن سازگار شوند و به هر طریقی و پیرامون هر مشکلی با هم بحث و جدل می‌کنند. یکی از این مشکلات، می‌تواند مشکلات مادی و اقتصادی باشد زیرا هزینه‌های اینجا نسبت به هزینه‌های ایران بالاتر است و برای کسی که با دست پر از ایران خارج نشده باشد، واقعاً شرایط زندگی سخت خواهد بود."
 

احساس تنهایی، عدم امنیت و نگرانی همواره در زندگی زهره و در دوران پناهجویی‌اش وجود داشته است. برقراری ارتباط در کشور دیگر و با مردمانی ناآشنا برای زهره کمی دشوار است. او از تاثیر فاصله و مهاجرت در رابطه با دوستانش می‌گوید:"مشکلات من بیشتر روحی و عاطفی‌اند. افراد و دوستانی که می‌شناختم، حتی آن‌هایی که رابطه نزدیکی با هم داشتیم، وقتی خبردار می‌شوند که من از ایران خارج شده و پناهنده شده‌ام، نگاه‌شان در مورد من و زندگی‌ام تغییر می‌کند و ارتباطات گذشته‌شان را با من قطع می‌کنند. البته من به آن‌ها حق می‌دهم، شاید به‌خاطر شرایط امروز ایران باشد. به دلیل شرایط ایجاد شده، اکثراً ترس دارند و حوزه و حاشیه امنیتی‌شان را حفظ می‌کنند و اجازه نمی‌دهند کسانی مثل ما (پناهنده های سیاسی) بخواهد موقعیت‌شان را خدشه‌دار کنند. باید به آنها حق داد اگرچه سخت است وقتی با کسی تماس می‌گیری و برایشان ای‌میل می‌فرستی، یا جوابت را نمی‌دهند و یا کم‌محلی می‌کنند. اینجا، جایی است که روحیه انسان واقعاً خرد می‌شود.
 
از طرف دیگر، نگاه برخی ترک‌ها به ایرانی‌ها خیلی نگاه مثبتی نیست. آذری‌ها و ترک‌زبانانی که از ایران به اینجا می‌آیند راحت‌تر می‌توانند خودشان را با ترک‌های اینجا هماهنگ کنند، اما برقراری ارتباط برای فارسی‌زبانان سخت‌تر خواهد بود. گاهی خوبی‌ها و مهربانی‌هایی نیز از سوی ترک‌ها می‌بینیم که دلگرم کننده است."
 
مهاجرت و زندگی در ترکیه بر روحیه و شخصیت فرزند زهره نیز بی‌تاثیر نبوده است. زهره نگرانی‌های مادرانه‌اش را این‌چنین شرح می‌دهد: "کودکان اینجا هم‌بازی ندارند. دختر من در تهران به مهدکودک می‌رفت و با کودکان همسایه در ارتباط بود و زمانی که من به سرکار می‌رفتم، دخترم را به همسایه می‌سپردم. اما اینجا جز معدود دوستانی که به ما سر می‌زنند، دوست و هم‌بازی دیگری ندارد. همه دوستان‌مان را خاله و عموهای خودش می‌داند و این مسئله بسیار ناراحت کننده است. چون زمانی که به ترکیه آمده بود، خیلی کوچک و کم‌سن و سال‌تر بود. او خاله‌ها و عموهایش را فراموش کرده است و هیچ تصویری از آنها در ذهنش نمانده است. دوستان‌مان را خاله و عموهای خودش می‌داند و این قضیه بر روحیه‌اش تاثیر گذاشته است. وقتی کسی از دوستان‌مان به کشور دیگری می‌رود، همواره سراغ‌شان را می‌گیرد و دلتنگ آنها می‌شود. همه این مسائل در طولانی‌مدت بر روحیه و شخصیت‌اش تاثیر می‌گذارند. او اخیراً شب‌ها خیلی بی‌قراری می‌کند و من اطمینان دارم که این مسئله هم به دلیل تنهایی‌هایش است زیرا دوستانی که پیشتر می‌شناختیم از اینجا رفته‌اند. ما تنهایی‌مان را با فیس‌بوک پر می‌کنیم، با کار کردن، مطلب نوشتن، مقاله نوشتن و کارهایی از این قبیل، اما بچه‌ها چه گناهی کرده‌اند؟ نزدیک پاییز هم که می‌شود، رفتن به پارک کار درستی نیست. چون هوای اینجا خیلی زود رو به سردی می‌رود و بارندگی زیاد بچه‌ها را خانه‌نشین می‌کند."
 
دور شدن از خانواده، نیازهای مالی، عدم امنیت، پیدا نکردن دوستان دلخواه و مهم‌تر از همه بلاتکلیفی و سردرگمی از مشکلات مدید پس از مهاجرت است که خواه و ناخواه بر زندگی بسیاری از زنان و مردان مهاجر تاثیر می‌گذارد. بسیاری از پناهجویان پس از انتقال به کشور سوم هم‌چنان با مشکلات و زخم‌های روحی دست و پنجه نرم می‌کنند و تحت نظر مشاوران و روانشناسان قرار می‌گیرند.
 
چقدر زمان کافی است تا ناآرامی‌و نگرانی‌های ناشی از مهاجرت به دلیل مشکلات امنیتی، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ترمیم شود و این زنان و مردان به زندگی عادی برگردند؟
 

snowy me - سوئد - مالمو خیلی بیچاره ایم بخدا. آواره ی این کشور و اون کشور شدیم. هر لحظه هم تلخی غریبی و بی کسی همراهمونه. البته هیچ کس مقصر نیست جز خودمون. دلم برای اون بچه کباب شد. بهترین سال های عمرش رو به جای بازی و شاد بودن و خوش گذروندن داره با کابوس های واقعی سر میکنه، ولی گناه این بچه چیه؟ پنج‌شنبه 28 مهر 1390

YAS ABI - قبلز - رسل توصیه میکنم برگرد ایران. فرضا چندروزی بازداشت شوید بعد بروید دنبال زندگیتان. اخه کدوم عاقل با دست خالی بی شغل ومدرک میرود خارج. ? غربیها فقط مخالفهایی رو اب و نون میدند که درجه یک باشند و براشون سودبرسونند.ب پنج‌شنبه 28 مهر 1390

آشی - انگلیس - لندن اگر این پناهندگان این همه مشکل امنیتی در ایران دارند، پس چرا به مجرد اینکه جواب مثبت پناهندگی یا پاسپورت خارجی میگیرند دیگه ایران امن و امان میشود و فیلشان یاد هندوستان می کند؟ و بلافاصله بلیت سفر به ایران میخرند؟ غیر از اینه که این ها اکثر پناهندگان اقتصادی یا دروغگو هستند؟ پنج‌شنبه 28 مهر 1390

مانش رومشکانی - ایران - کرماشان می خواستی هوس خارج رفتن نکنی.بعد از گرفتن اقامت فورا با هم به ایران بر میگردند و دیگر چیزی به اسم مشکلات سیاسی وجود خارجی ندارند پنج‌شنبه 28 مهر 1390

portaghal - ایران - ایران کاشکی ماایراننیها کمی هوای هم و دورا داشتیم اینطوری راجع به هم قضاوت نمئ کردیم پنج‌شنبه 28 مهر 1390

portaghal - ایران - ایران کاشکی ماایراننیها کمی هوای هم و دورا داشتیم اینطوری راجع به هم قضاوت نمئ کردیم جمعه 29 مهر 1390

seyed jorj - فرانسه - پاریس اگه عرزه این ندارین که دست یه هموطن تو غربت بگیرین که به هر دلیلی از این جهنم خارج شده لطفا نمک به زخمش نپاشین. جمعه 29 مهر 1390

rezakarvan - ترکیه - وان بنده هم 9 سال پناهنده در وان ترکیه هستم و با مسائل و مشکلات زندگی کردن در ترکیه کاملا آشنا هستم و اکثریت پناهندگان در شهرهای اطراف آنکارا و شهر وان را می شناسم تنها مشکلی که در جو پناهندگی موجود است خود یون ان آنکارا است که باعث ترس وحشت و از دست دادن روحیه پناهنده گان شده است این خانم را می شناسم هیچ یک از صحبت های پناهندگانی که راجع به این که در ترکیه امنیت وجود ندارد صحت ندارد اینها ترفندهای پناهندگی است که برای یون تازگی ندارد 9 سال است که پناهنده هستم هیچ پناهنده ای هیچ نوع مشکل امنیتی نداشته است 90% پناهنده ها به خاطر مسائل شخصیتی کشورشان را ترک کرده که بیشترشان به خاطر کلاهبرداری و یا گرفتن وامهای کلان ایران را ترک کرده اند و با پرس و جوی قبلی و با آمادگی خودشان را به یون معرفی می کنند و جواب قبولی را هم دریافت می کنند و بعد از مدتی راهی کشور سوم می شود جمعه 29 مهر 1390

rezakarvan - ترکیه - وان می گوید شوهرم در ستاد موسوی کار کرده است مگر همین موسوی همین کروبی پیرو خط امام نیستند به مصاحبه هایشان بیانیه هایی که دادند عکس خمینی جلوشان قد علم کرده آن موقع مردم دنبال این دو ق.. افتادند چه بسا خون هزاران جوان ریخته شد ولی این دو پدر سوخته هنوز زنده اند لات و لوتها، چاقوکشها،اراذل اوباش از تظاهرات همین جنبش استفاده کرده و خودشان را به اسم کسانی که در ایران مبارز بوده اند به یون معرفی کرده و جواب مثبت دریافت کرده اند آن موقع این خانم شوهرش امنیت ندارد در کشوری که پناهنده از لحاظ امنیتی هیچ مشکلی ندارد کشوری که پناهنده کاملا در آن راحت است به خصوص برای افراد تازه وارد با کیس های دروغی نشان اگر این خانم باز هم از این چرت و پرت ها بنویسد هویتش را فاش خواهم کرد که چه کسی است و به خاطر چی فرار کرده است همین افراد لطمه زیادی به پناهنده های مبارز که چندین سال است در خاک ترکیه ماندگار هستند زده اند جمعه 29 مهر 1390

rezakarvan - ترکیه - وان به تمامی شبکه های تلویزیون و روزنامه های بنده را معرفی کنید تا با مدارکی که در دست دارم دست این گونه افراد که بعد از رفتن به کشور سوم دوباره به ایران باز خواهند گشت را در اختیار همه سازمانها و شبکه های تلویزیونی و روزنامه های قرار دهم تنها سازمانی که امروز کورکورانه و بدون شناخت و مصاحبه ای فورمالیته پناهنده هایی با این بیوگرافی قبول دارد و قبول می کند کمیساریایی عالی پناهندگان آنکارا و شعبات دیگر از جمله وان ، آگری و غیره است. جمعه 29 مهر 1390

احتراز - آلمان - دورف آشی - انگلیس - لندن. خودت حتما این طوری بودی. جمعه 29 مهر 1390

reza_karvan - ترکیه - وان نه تو از خود این افرادی مطمئنم اگر من بودم 9 سال در ترکیه نبودم افرادی مثل تو که فقط کنج خانه نشاسته و چشمت به سوسیال است از طرز نوشتنت هم معلوم است که هیچ مشکلی نداری و بدون مشکل به آلمان رفتی جمعه 29 مهر 1390