سفر احمدی نژاد به نیویورک؛ متفاوت از گذشته

سفر احمدی نژاد به نیویورک؛ متفاوت از گذشته

سفر جاری آقای احمدی نژاد به آمریکا در شرایطی متفاوت از گذشته صورت گرفته است

محمد امینی

بی بی سی

سفر تازه محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری ایران، به نیویورک برای شرکت در شصت و ششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در حالی انجام شده که این سفر هم به لحاظ داخلی و هم بین المللی با سفرهای قبلی او به نیویورک تفاوت های فاحشی دارد.

بر کسی پوشیده نیست که خدشه دار شدن جدی روابط آقای احمدی نژاد با آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، نقطه عطفی در جایگاه و میزان نفوذ آقای احمدی نژاد بود. به نظر می رسد که سفر تازه آقای احمدی نژاد به نیویورک نیز در سایه همین نقطه عطف قابل تحلیل است.

در گذشته، مسئولان سیاسی جمهوری اسلامی، با توجه به حمایت تمام عیاری که رهبر ایران از آقای احمدی نژاد نشان می داد، سفر رییس دولت به نیویورک را سفری می دانستند که باید در موفقیتش تلاش کرد و حداقل در داخل بگونه ای عمل می شد که مسائلی مطرح نشود که بر وجهه آقای احمدی نژاد در طول اقامتش در نیویورک ضربه وارد کند و به تضعیف وی منجر شود. اما این بار این اتفاق حداقل تاکنون نیفتاده است.

نشانه های تفاوت

اقدام آقای احمدی نژاد در اعلام آزادی قریب الوقوع دو آمریکایی زندانی به جرم جاسوسی در ایران، از سوی قوه قضاییه خنثی شد. دستگاه قضایی اقدام رییس دولت در اطلاع رسانی در این رابطه را مورد انتقاد قرار داد. قاضی دوم پرونده آمریکایی ها که قرار بود روز سه شنبه (امروز) به سر کار خود بازگردد همچنان در مرخصی مانده است. هنوز مشخص نیست که نظام ایران آمریکایی ها را در مدت اقامت آقای احمدی نژاد در آمریکا آزاد خواهد کرد یا خیر.

برخی محافل خبری محافظه کاران هم در اقدامی غیرمنتظره بحث آزادی آمریکایی های بازداشت شده را با سفر آقای احمدی نژاد مرتبط دانسته و استمرار آنچه به یک تاکتیک شناخته شده تبدیل شده را زیر سوال بردند. به عنوان مثال روزنامه جمهوری اسلامی در مطلبی صریح با عنوان "لطفاً جاسوسان آمریکائی‌ را یکی یکی آزاد کنید!" نوشت: "اصولاً چرا این اقدام هر سال در آستانه سفر رئیس‌جمهور به آمریکا صورت می‌گیرد؟ اینها سؤال هائی هستند که قوه قضائیه باید پاسخ آنها را به افکار عمومی بدهد. البته اگر به هر دلیل بنابر این است که هر سال در چنین زمانی حس انسان دوستی ما گل کند و یک زندانی آمریکائی را آزاد کنیم، پیشنهاد می‌کنیم امسال یکی از این دو جاسوس آمریکائی آزاد شود تا سال دیگر در چنین زمانی در آستانه سفر رئیس‌جمهور به آمریکا دستمان خالی نباشد و آن آمریکائی دیگر را آزاد کنیم تا بتوانیم باز هم ژست انسان دوستانه بگیریم."

محمد جواد لاریجانی، برادر رییس قوه قضاییه، وجود هرگونه ارتباط میان آزادی احتمالی آنها و مسافرت تازه رییس جمهوری ایران به آمریکا را رد کرده و گفت: "ما به جاسوسها جایزه نمی دهیم."

نشانه بعدی که حکایت از آن داشت که نگاه نظام ایران به سفر آقای احمدی نژاد به آمریکا مانند گذشته نخواهد بود، در سروصداهایی قابل مشاهده بود که بر سر اختلاس بی سابقه در تاریخ ایران براه افتاده است. اختلاس بزرگ سه هزار میلیارد تومانی که می توان تصور کرد که دستگاه حاکمه جمهوری اسلامی را بشدت تکان داده است.

انتشار خبر این اختلاس که رفته رفته نزدیکان آقای احمدی نژاد مانند اسفندیار رحیم مشایی را در برگرفته منجر به آن شد که در آستانه سفر رییس دولت و تیم اطرافیانش به نیویورک لبه انتقادات از دولت و این اختلاس چنان تیز شود که احمد توکلی از چهره های شناخته شده مجلس با ذکر مثال خودکشی برخی مقامات ژاپنی در جریان رسوایی های این چنینی بگوید: "من به آقای احمدی‌نژاد،‌ اعضای دولت، رئیس بانک مرکزی، ‌آقای جهرمی (رئیس بانک صادرت) و به خصوص آقای سید حمید پورمحمدی، قائم مقام رئیس بانک مرکزی می‌گویم:‌ خودکشی پیشکشتان؛ استعفا بدهید و بروید".

نشانه دیگر درست در روز عزیمت آقای احمدی نژاد به آمریکا در مجلس ایران بروز کرد. این بار علی لاریجانی، رییس مجلس به خبرنگاران گفت که گزارش شکایت نمایندگان از رئیس​جمهور "در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت". این در حالی بود که قبلا آقای لاریجانی و هیات رئیسه مجلس در برابر اقدامات نمایندگان منتقد دولت آقای احمدی نژاد مقاومت می کرد و از طرح مطالبی که "خلاف مصلحت" تشخیص داده می شد، پرهیز می کرد.

نشانه های سردی علنی نسبت به آقای احمدی نژاد به همین جا ختم نشد. در مراسم بدرقه آقای احمدی نژاد به سنت هر ساله از حضور آقای گلپایگانی، رئیس دفتر رهبر جمهوری اسلامی برای بدرقه آقای احمدی نژاد خبری نبود و این وظیفه بر عهده علی اکبر ولایتی، مشاور بین الملل رهبری گذاشته شد.

مصاحبه محمود احمدی نژاد با تلویزیون حکومتی جمهوری اسلامی هم که از پیش اعلام شده بود، بدلایل اعلام نشده ای برگزار نشد.

چنین نشانه هایی می توانند حاکی از آن باشند که سطح نارضایتی از محمود احمدی نژاد به چنان درجه ای رسیده است که دیگر ملاحظات و حفظ ظاهرکردن های سابق هم رعایت نمی شود.

دستور کار نیویورک

هنوز بدرستی مشخص نیست که برنامه سفر رییس جمهوری ایران به نیویورک دقیقا چیست. از موضع گیری اولیه آقای احمدی نژاد بهنگام ورود به آمریکا که طی مصاحبه ای طبق معمول انتقاداتی به آمریکا وارد کرد می توان چنین برداشت کرد که وی قرار است همان خط قبلی در موضع گیری ها را ادامه دهد. به گزارش سایت ریاست جمهوری، آقای احمدی نژاد قبل از عزیمت به سوی نیویورک، در سخنانی در تهران محورهای اصلی سخنرانی خود در جریان این سفر را بیان داشت و گفت که یکی از مهمترین هدف های او در این سفر، ارائه "طرح اصلاح مدیریت جهانی" است.

ناظران مسائل ایران بر این باورند که بعید است آقای احمدی نژاد با توجه موقعیتی که در داخل ایران پیدا کرده است، بتواند در سفر جاری خود گشایشی با دنیای بیرون ایجاد کند.

او معمولا در جریان اقامتش در آمریکا مورد توجه رسانه ها و محافل مختلف قرار می گیرد. ناظران دلیل عمده این توجه را در غیرمتعارف بودن موضع گیری ها و جنجالی بودن شخصیت آقای احمدی نژاد جستجو می کنند. در جریان سفرهای گذشته به نیویورک برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل میزان تقاضای رسانه های آمریکایی برای مصاحبه با آقای احمدی نژاد بیش از در رهبر دیگری بوده است.

برخی بر این باورند که این مساله نوعی زیرکی دستگاه های خبری آمریکا را نشان می دهد که با بازتاب دادن حرفهای آقای احمدی نژاد، تصویری از ایران و حکومتش ارائه می کنند که در زمان حضور دیگر روسای جمهوری ایران در آمریکا، مانند محمد خاتمی، امکانپذیر نبود.

آقای احمدی نژاد در جریان حضورش در دانشگاه کلمبیای آمریکا منکر وجود افراد همجنسگرا در ایران شد که تعجب شدید حضار و ناظران را بهمراه داشت. انکار هولوکاست و افسانه خواندن آن و متهم کردن دولت آمریکا به دست داشتن در حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ که طی آن حدود سه هزار آمریکایی و اتباع بیش از پنجاه کشور جهان کشته شدند، موضع گیری هایی نیستند که نزد بخش عمده افکار عمومی جهان برای جمهوری اسلامی ایران کسب وجهه کنند.

شاید زمانی اتخاذ مواضع ضد اسراییلی از سوی آقای احمدی نژاد برای افکار عمومی جهان عرب جالب بود، ولی رفتار حکومت ایران در قبال تحولات داخلی و نحوه موضعگیری بر سر انقلاب های زنجیره ای عربی و ناآرامی های سوریه بر تصویر جمهوری اسلامی اثرات قابل تاملی برجای گذاشته است. همه اینها و یک سری موارد دیگر باعث می شوند که استمرار دستورکارهای پیشین آقای احمدی نژاد در نیویورک، سفر جاری را به حرکتی تکراری و غیرجذاب تبدیل کند.

عده ای پیش بینی می کنند که آقای احمدی نژاد و تیم همراهش، این بار اشتیاق چندانی برای مصاحبه های متعدد و سخنرانی نشان نخواهند داد، چرا که استمرار بازداشت خانگی رهبران جریان اعتراضی پس از انتخابات، بحران اقتصادی، اختلاس، مسائل پیش آمده بین دولت و رهبری و انتخابات پیش رو، مسائلی هستند که آقای احمدی نژاد قاعدتا تمایلی برای مانور روی آنها ندارد.

از طرفی، برنامه هسته ای جمهوری اسلامی که مهم ترین چالش سیاست خارجی و تحریم های اثرگذار روی وضعیت اقتصادی ایران بشمار می رود، احتمال در جریان سفر جاری یک موضوع اصلی برای دستور کار نخواهد بود.

علت این امر آن است که سعید جلیلی، مذاکره کننده اصلی ایران در پرونده هسته ای، ظاهرا برای شرکت در نشست دبیران امنیت ملی به مسکو رفت و تیم آقای احمدی نژاد را همراهی نکرد. از این رو، بعید است که آقای احمدی نژاد در موقعیتی باشد که حتی در صورت انجام رایزنی مستقیم و غیرمستقیم با طرف های دخیل در پرونده هسته ای ایران، بتواند موضعگیری جدیدی به عمل آورد.

دستارودهای احتمالی

حضور حمید بقایی و اسفندیار رحیم مشایی در ترکیب همراهان آقای احمدی نژاد برای اصولگرایان منتقد او خوشایند نخواهد بود

به نظر می رسد که سفر آقای احمدی نژاد بیش از آنکه برای مخاطبان بین المللی ایران معنا و اهمیت داشته باشد، برای اختلافات سیاسی درون ایران خوراک تهیه می کند. علت هم آن است که با وجود افزایش فشار علیه اطرافیان آقای احمدی نژاد به دلیل رسوایی اختلاس سه میلیارد دلاری، وی اسفندیار رحیم مشایی رییس دفتر و حمید بقایی، سرپرست نهاد ریاست جمهوری را که از سوی محافظه کاران و اصولگرایان مخالف دولت، رهبران "جریان انحرافی" لقب گرفته اند، در ترکیب تیم نیویورک قرار داد.

نشانه های ذکر شده در ابتدای این نوشتار هم حکایت از آن دارد که منتقدان آقای احمدی نژاد با توجه به فضای موجود در روابط آقای احمدی نژاد و نزدیکان رهبری به این نتیجه رسیده اند که باید به اقدامات انتقادی خود ادامه داده و چه بسا خود این سفر و مسائلی که طی روزهای آینده پیش خواهد آمد خوراکی برای افزایش انتقادها از وی باشد.

باید منتظر ماند و دید که آیا آیت الله خامنه ای بازهم موضعگیری های آقای احمدی نژاد در نیویورک را مانند گذشته حرف هایی "پرمغز" توصیف خواهد کرد یا خیر. برآیند کلی تحرکاتی که در ایران در جریان است خلاف این را نشان می دهد، چرا که سیاست جاری آیت الله خامنه ای و طرفدارانش در دستگاه های اجرایی و دیگر قوا بیشتر تحمل مدت باقیمانده از ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد و جلوگیری از استمرار فعالیت کسانی است که در طول هشت سال گذشته فرصت حضور در صحنه سیاسی جمهوری اسلامی ایران را پیدا کردند.