روز جمعه این هفته، الن ایر، سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا به مدت یک ساعت میهمان برنامه ساعت ششم رادیوفردا بود و به صورت زنده و مستقیم به پرسش های ما و شنوندگان رادیوفردا پاسخ داد. 

از انتقادهای بی پرده از تحریم ها و سیاست های منطقه ای گرفته، تا احتمال حمایت آمریکا از اپوزیسیون ایران؛ از برنامه واشینگتن برای بسط آزادی اینترنت در ایران، تا حتی تئوری های توطئه و دست های پشت پرده، جزو مسائلی بود که صریح و بی واسطه با الن ایر مطرح شد، و او هم به زبان فارسی با نیم لهجه آمریکایی، و گاه با مثل ها و اصطلاحاتی که از کمتر یک غیرفارسی زبان می شنوید، به آنها پاسخ داد.

آقای ایر! تا به حال ایران بوده اید؟

نه، داغ دل ما را تازه نکن. ۲۶ سال دود چراغ خوردم تا فارسی یاد بگیرم، اما هنوز ایران نرفته ام، یک روز انشاالله بروم. اما لس آنجلس رفته ام، یا بهتر بگویم تهران جلس!

البته یک بخش هایی از لس آنجلس هم اینقدر پر از ایرانی است که تفاوت زیادی با تهران ندارد! شما چطور فارسی را تا این حد خوب صحبت می کنید؟ 

عرض کنم حضورتان اول از همه که من نمی گویم خوب فارسی حرف می‌زنم، من دست و پا شکسته حرف می زنم ولی چه باید کرد. به طور کلی من تقریبا ۳۰ سال است که شروع به یاد گرفتن زبان فارسی کرده‌ام. 

خوب؛ پیش از هر چیز، آقای ایر! شما محمدرضا مدحی را می شناسید؟ 

اسمش را شنیده ام اما ایشان را نمی شناسم. 

محمدرضا مدحی کسی است که می گوید به آمریکا رو دست زده است. ایشان از نیروهای وابسته به سپاه پاسداران و نیروهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی است که دو سال پیش به خارج از کشور آمده و حالا به ایران برگشته و برنامه ای پخش شده که در آن او ادعا کرده با خانم کلینتون، وزیر خارجه آمریکا و آقای جو بایدن و مقامات بلندپایه دیگر آمریکایی دیدار داشته است. در این باره چیزی می‌دانید؟

با قاطعیت می توانم بگویم هیچ مقام آمریکایی با این فرد ملاقات نکرده است.

یعنی هیچ ارتباطی وجود نداشته است؟ 

خانم هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه و آقای بایدن و یا سایر مقام‌های آمریکایی هیچ ملاقات و یا تماسی با این فرد نداشتند. 

اصلا وزیر امور خارجه آمریکا و یا مقامات بلندپایه آن کشور با چهره های اپوزیسیون دیدار می کنند؟ 

همان گونه که خانم کلینتون و پرزیدنت اوباما به کرات گفته‌اند، دولت آمریکا سعی می‌کند با تحت فشار قرار دادن دولت ایران، مردم بتوانند به حق مشروع خود برسند. درست مثل اعلامیه دیروز در مورد آنهایی که حقوق بنیادی مردم ایران را نقض کرده اند که مورد تحریم ما قرار گرفتند. همان گونه که قبلا هم گفتیم ما در کنار مردم ایران ایستاده ایم. 

اتفاقا سوال‌ها و ایمیل‌های زیادی در مورد تحریم ها وجود دارد. مثلا فرهاد پرسیده «چرا آمریکا با تحریم‌ها به مردم ایران فشار می‌آورد و گناه مردم چیست، چون آنها هم با این سیستم حکومتی موافق نیستند و تحریم فقط وضع مردم را اسفناک‌تر می‌کند». محمدرضا هم ایمیلی زده و همین موضوع را نوشته که «چرا آمریکا تحریم‌ها را تشدید می‌کند، چون اینها فقط روی وضع مردم ایران تاثیر می‌گذارد». آقای ایر ما این موضوع را زیاد می شنویم که تاثیر تحریم‌ها بیشتر روی مردم است. شما در جواب چه می‌گویید؟ 

ما سعی کرده و خواهیم کرد این تحریم‌ها هدفمند شوند تا مردم عادی ایران مورد تحریم نباشند. هدف ما به طور قطع این نیست که مردم ایران آسیب ببینند. هدف ما همان گونه که به کرات گفتیم فشار آوردن بر رهبران ایران است تا مواضع خود را تغییر دهند. 

ولی اتفاقی که افتاده و خیلی‌ها در مورد آن صحبت می‌کنند این است که به مردم فشار می‌آید. من می توانم در مورد خودم مثال بزنم به عنوان یک ایرانی که در اتحادیه اروپا زندگی می کنم و در ضمن مقیم ایالات متحده آمریکا هم هستم. من وقتی می‌خواهم در جمهوری چک به حساب خودم در آمریکا پول واریز کنم با مشکل مواجه می‌شوم چون می‌گویند آدرس اولیه تو ایران است. وقتی من که مقیم هر دو جا هستم این مشکل را دارم چطور می توان انتظار داشت برای مردمی که در ایران هستند این مشکل پیش نیاید؟ 

این تحریم‌ها گسترده است و ۱۰۰ درصد بعضی وقتها به طور ناخواسته و غیرعمدی مردم عادی ایران هم مورد هدف واقع می‌شوند، اما ما سعی می‌کنیم این مشکل را رفع کنیم. 

ولی نباید فراموش کرد هدف اصلی و نیت ما تشدید فشار برحکومت ایران است تا در ارتباط با منع گسترش سلاح‌های هسته ای و در ارتباط با حقوق مدنی و سیاسی، به تعهدات بین المللی خود پای‌بند باشند و مطالبات مردم ایران را برآورده کنند. 

در باره همین تحریم ها مهرداد هم برای ما در ایمیلی نوشته دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی در تهران است و پرسیده آیا خرید قطعات الکترونیکی در حدود سه یا چهار هزار دلار که در زمینه های مخابراتی و پزشکی کاربرد دارد در ایران غیرقانونی است؟ او خودش یک بار می خواسته قطعات الکترونیکی بخرد که در مسایل نظامی کاربرد نداشته (به قیمت هفت هزار دلار) اما نتوانسته این قطعات را بخرد. اما بعد برای پروژه دیگری قصد داشته خرید کند که کاربرد نظامی هم داشته است، ولی این قطعات را توانسته توسط واسطه و دور زدن تحریم‌ها بخرد. 

من متخصص لیست های مختلف نیستم که چه چیزهایی را می‌توان خرید و چه چیزهایی را نمی‌توان. وب‌سایت های مختلفی دراین زمینه وجود دارد که افراد می توانند به آنها رجوع کنند. ولی نکته اصلی این است که ما نمی‌خواهیم کالاهایی با استفاده دوگانه را به ایران بفروشیم. یعنی یک خریدار ایرانی و یا دولت ایران نمی‌تواند این کالاهای با استفاده دوگانه را که به برنامه های مشکوک و غیرقابل قبول ارتباط دارد، خریداری کنند. 

به تحریم افراد اشاره کردید. اتفاقا در این باره هم مخاطبان ما پرسش هایی را مطرح کرده اند. چند نفر پرسیده اند آیا وزارت خارجه آمریکا فکر می‌کند با تحریم چند تن از مدیران و سران سپاه و بسیج در وضعیت مردم ایران تغییری به وجود می‌آید؟ 

این فقط حرف که نیست، این تحریم‌ها عواقب و تبعاتی دارد از نظر مسدود کردن دارایی‌ها و منع دسترسی به سیستم بین المللی مالی. این اقدامات واقعا موثر است درست مانند تعیین همان گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران. این اقدامات فقط حرف نیست بلکه عملی ملموس است که انجام داده خواهیم داد. من مخالف این فرضیه هستم که آمریکا فقط حرف می زند چون ما اقدام می‌کنیم.ولی فراموش نکنید همان گونه که رئیس جمهور اوباما در سخنان خود گفت، کار اصلی از نظر تعیین سرنوشت مردم و حکومت دست خود مردم است. یعنی ما نمی توانیم و نمی‌خواهیم نتیجه ای را تحمیل کنیم، ما فقط کمک می‌کنیم. اعلامیه دیروز و وضع تحریم‌های جدید و اقدامات دیگر نشانگر عزم راسخ ما برای کمک کردن است نه تنها به مردم ایران بلکه به مردم خاورمیانه و شمال آفریقا، ولی خود مردم منطقه باید تصمیم گیرنده آرمان‌های اصلی باشند. 

آقای ایر، گذشته از تحریم ها، بخش عمده ای از پرسش هایی که مطرح شده، مربوط به نوع ارتباط یا حمایت آمریکا از جنبش اعتراضی در ایران است. علی در ایمیل خود پرسیده اگر جنبش اعتراضی درایران دوباره شروع شود امکان دارد آمریکا همان طور که در لیبی به نفع مخالفان عمل کرد، در ایران هم وارد صحنه شود؟ 

همان طور که وزیر امور خارجه آمریکا گفت، سیاست خارجی ما اصولی است ولی کاربرد و عملی کردن آن بستگی دارد به هر کشوری. در لیبی چند عامل وجود داشت که باعث شد ما وارد عمل شویم چون در آستانه یک فاجعه انسانی بودیم و خود مردم لیبی درخواست کمک کردند. 

شما از کجا می‌دانید مردم لیبی درخواست کمک کرده اند، یا مثلا مردم ایران تقاضای کمک نکرده اند؟ نظرسنجی که انجام نشده! 

شاید من منظورم را خوب بیان نکردم. ما ۱۰۰ درصد کنار مردم ایران ایستاده ایم و می خواهیم کمک کنیم تا یک حکومت شفاف و پاسخگو داشته باشند، ولی این که چطور می توانیم به طور عملی کمک کنیم بستگی به شرایط هر کشوری دارد. الان می بینید تحریم های مختلف علیه ایران وضع شده و یا این که گزارشگر ویژه تعیین کردیم و با متحدانمان در جامعه بین المللی هماهنگی می‌کنیم تا انشاءالله دولت ایران مواضع و رفتار خود را تغییر دهد. 

آقای ایر! یکی از مسایلی که خیلی‌ها در این برنامه مطرح کردند این است که دست‌های پشت پرده ای در کار است و آمریکا پشت پرده مواضع متفاوتی دارد. البته اگر هم باشد که قاعدتا شما به ما نمی‌گویید! اما پاسخ رسمی شما به این تردید که پشت پرده ارتباطاتی وجود دارد چیست؟ 

من می‌دانم خیلی ها تصورشان این است که همیشه اصل مطلب پشت پرده است، ولی این طور نیست. آدم یاد دائی جان ناپلئون می افتد و این که کار کار انگلیسی‌ها است و مش قاسم تفنگم را بیاور. توهم توطئه اصلا مطرح نیست. بدتر این که اگر کسی این طوری فکر کند انفعال به وجود می آید یعنی کاری نمی کنند و می گویند این جبر است و دست ما نیست. پیام پرزیدنت اوباما و وزیر امور خارجه آمریکا این است که تعیین سرنوشت و تعیین آینده در دست خود مردم است. ما اعتقادی به کار پشت پرده و بحث ابرقدرتها و منافع آنها نداریم.به طور قطع دولت آمریکا منافعی در خاورمیانه دارد، ولی برآورده شدن آرزوهای مردم منطقه به نفع ما است و به منافع آمریکا کمک می‌کند و این مسئله در تضاد با منافع آمریکا نیست. برآورده شدن مطالبات مردم ضروری است تا ما هم به منافع خود برسیم. 

اجازه بدهید پاسختان را یکی از شنوندگان ما بدهد. عماد از ایران گویا با شما موافق نیست و برای ما در ایمیلی نوشته آمریکا دارای سیاست‌های استعماری است یعنی از یک طرف در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی می کند ولی از طرف دیگر به خاطر نفت یا منافع دیگر هیچ اقدام واقعی علیه سیاست‌های حکومت ایران صورت نمی‌دهد. ارزیابی شما چیست؟ 

نفت ایران هیچ اهمیتی برای آمریکا ندارد. ما از نفت ایران استفاده نمی‌کنیم و بازار نفت دنیا بین المللی است. 

ولی اگر نفت ایران تحریم شود، تاثیر شدیدی روی بازار بین المللی نفت دارد.

ما نگاه ابزاری به ایران نداریم، ما نگاه اصولی به تمام این منطقه داریم. همان طور که پرزیدنت اوباما هم گفت وضعیت حاکم پایدار نیست وتمام حکومت‌های آن منطقه باید گوش دهند به مطالبات مردم خودشان اگر می‌خواهند آرامش و صلح و شکوفایی پایدار بماند. 

پس شما به عنوان سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می‌گویید دست‌های پشت پرده ای وجود ندارد و آمریکا برای نفت ایران ارزشی قایل نیست؟ 

بازار نفت که مهم است برای اقتصاد بین المللی، ولی اصل مطلب نفت و منابع طبیعی ایران نیست. اصل مطلب این است که مردم ایران درست مثل مردم سراسر دنیا حق دارند یک حکومت پاسخگو و شفاف داشته باشند. اگر چنین حکومتی داشته باشند هم به نفع مردم ایران است و هم به نفع دولت آمریکا. 

شنونده دیگری از زاویه ای دیگر، باز هم مسئله دست‌های پشت پرده را مطرح می‌کند و می پرسد مگر در ماجرای ایران- کنترا، آمریکا در فروش سلاح به ایران کمک نکرده است؟ و سپس نتیجه می گیرد که دست‌های پشت پرده در کار است. 

این سوال خوبی است و ممکن است من حرفم را به طور دقیق نزدم. مسلم است که بعضی وقتها مذاکرات و گفت وگوهای سری و غیرعلنی وجود داشته باشد، من نگفتم تمام سیاست خارجی ما در ملاء عام برگزار می‌شود. در مورد ایران- کنترا اگر به تاریخ رجوع کنیم می‌بینیم بعضی‌ها به طور غیرقانونی این کار را انجام دادند. من می‌خواستم بگویم نظریه پشت پرده بودن ابرقدرتها درست نیست و مسایل پشت پرده تعیین کننده نیست. من نمی خواهم مردم ایران این گونه تصور کنند و منفعل شوند چون پشت پرده، آینده شان به دست‌های نامرئی تعیین نمی‌شود. مردم باید خودشان بتوانند آینده و سرنوشت خود را تعیین کنند. 

آقای ایر! تعدادی از پیام ها و تماس های شنوندگان ما، حاکی از انتقاد درباره سیاست خارجی ایالات متحده است. مثلا سجاد از نورآباد استان فارس پرسیده «چه تفاوتی بین جمهوری اسلامی و ایالات متحده وجود دارد وقتی ایران چشمش را بر کشتار و نقض آشکار حقوق بشر در سوریه بسته و دائم از بحرین می‌گوید و از طرفی ایالات متحده هم هیچ واکنش و اقدام مهم و عملی در قبال کشتار و سرکوب مردم بحرین نشان نمی‌دهد؟» البته باید بگویم آقای اوباما در سخنرانی آخر خود به طور مستقیم به بحرین اشاره کرد و از حکومت آن انتقاد کرد. اما به هر حال فکر می کنم پرسش اصلی این شنونده ما این باشد: آیا آمریکا سیاست‌های دو گانه را در خاورمیانه دنبال می‌کند؟ 

در واقع این حکومت ایران است که سیاست یک بام و دو هوا در منطقه دارد. در خارج از ایران قیام‌های مردمی را برای آزادی و دموکراسی تشویق می‌کند ولی در داخل ایران همین آرمانها را سرکوب می‌کند و برای شهروندان خود این حقوق انسانی را قائل نیست.پرزیدنت اوباما در سخنان مهم خود در مورد خاورمیانه به طور واضح از دولت بحرین خواست تا با مخالفان خود صحبت کند چون تنها راه حل، راه حل صلح آمیز است و این شاه بیت سخنرانی پرزیدنت اوباما بود. یعنی همان اصول بنیادین سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه که مخالفت با توسل به خشونت و احترام به حقوق انسانی مردم است. از این نظر مذاکرات صلح آمیز در بحرین تنها راه حل موجود برای بحرین است. 

شنونده دیگری باز هم درباره نوع برخورد آمریکا با ایران پرسیده است که «در صورت رخداد چه شرایطی دولت آمریکا تصمیم به برخورد نظامی با ایران خواهد گرفت و چه مواردی را برای ایران خط قرمز می‌داند»؟ 

من نمی خواهم به فرضیات مختلف و اگرها بپردازم. بهتر است وقتمان صرف شود در مورد راه حل‌ها که همان همکاری با جامعه بین المللی و مذاکرات و احترام متقابل است تا این اختلافات حل شود. همان طور که پرزیدنت اوباما گفت تنها راه حل پایدار، مذاکره است. 

بالاخره خط قرمزی وجود دارد که احتمال بدهیم به خاطر آن در آینده آمریکا تصمیم بگیرد به ایران حمله کند یا نه؟ 

همان طور که پرزیدنت اوباما گفت ایران باید به تعهدات بین المللی پایبند باشد. ایران به عنوان کشور عضو ان. پی. تی باید تعهدات خود را انجام دهد و خواست آمریکا و جامعه بین المللی همین است، اما ایران این کار را نکرده ولی باید انجام دهد. 

خوب، گویا پاسخ این سوال را نمی گیریم! اگر موافق باشید، بپردازیم به مساله اینترنت که خیلی هم برای ایرانی ها مهم است. سیاوش پرسیده «با توجه به این که هر لحظه ممکن است حکومت ایران مشکلاتی را برای اینترنت به وجود آورد و آن را قطع کند و اخیرا هم گفته می‌خواهند اینترنت پاک راه اندازی کنند، آیا دولت آمریکا برای در اختیار گذاشتن امکاناتی به منظور دسترسی به اینترنت در ایران تلاش می کند»؟ 

بله، در این مورد خانم کلینتون خیلی اصرار کرد که دسترسی به اینترنت و دسترسی به اطلاعات یکی از حقوق اصلی مردم است. دولت آمریکا خیلی کوشیده تا مردم این منطقه دسترسی بیشتری به اطلاعات داشته باشند. پول‌های گزافی در این راه صرف شده تا مردم این منطقه بتوانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند. 

اما حقیقت این است که هنوز هم بعضی از نرم افزارهای آمریکایی در ایران تحریم است و مردم نمی‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. این مسئله تضاد دارد با چیزی که شما می‌گویید. 

بله، محدودیت هایی هم وجود دارد برای بعضی از تکنولوژی‌ها ولی به طور اصولی این مسئله یکی از اولویت های ما در وزارت امور خارجه است. خانم کلینتون گفت دسترسی به اینترنت و اطلاعات یکی از حقوق بنیادی مردم دنیا است. 

پس آمریکا برنامه‌های خاصی دارد برای این منظور؟ 

بله دارد، اما من نمی‌توانم به طور دقیق بپردازم به این مسایل. من نمی‌خواهم اکنون زیاد به این موضوع بپردازم و در مورد آن حرف بزنم ولی مبالغ گزافی پرداخت ایم و خواهیم پرداخت و برنامه های فعالی در این زمینه داریم برای تضمین کردن دسترسی به اینترنت. 

مخاطب دیگری به نام حمید گفته است «باید کاری برای حل مشکل پارازیت درایران انجام شود». آیا کاری در دست دارید در این زمینه؟ 

دسترسی به اطلاعات که شامل برنامه‌های ماهواره ای هم می‌شود یکی از حقوق اساسی مردم ایران است. ما با متحدان بین المللی خود سعی می‌کنیم جلوی پارازیت را بگیرم و راه حلی برای این مشکل پیدا کنیم. ولی سوال جالب این است که حکومت ایران از چه می‌ترسد که می‌خواهد جلوی این ارتباطات را بگیرد و پارازیت ایجاد می‌کند. حکومت نباید از شهروندان خود بترسد اگر این طور باشد باید از خود بپرسند چرا نمی خواهند شهرندان به اخبار موثق و بین المللی دسترسی داشته باشند. 

تعدادی از پرسش ها هم مربوط به مسائل ویزایی می شود. از جمله نگار می گوید «دانشجویان زیادی بعد از اتفاقات مربوط به انتخابات ریاست جمهوری ایران به آمریکا آمدند و خیلی ها با مشکلات زیادی مواجه شدند. آیا دولت آمریکا برنامه‌ای برای حمایت از این دانشجویان دارد»؟ 

ما چند هفته پیش اعلام کردیم می خواهیم روند اخذ ویزا را آسان‌تر کنیم به خصوص ویزای چند ورودی را. ما می‌خواهیم راه دانشجویان ایرانی را هموار کنیم و تا اندازه ای این کار را انجام دادیم. 

بله، اعلام شده از این به بعد ویزای دو ساله برای دانشجویان صادر خواهد شد که ویزای چند بار ورود است و می تواند کمک کند به امکان زندگی دانشجویان در ایالات متحده. شنونده دیگرمان ساناز مقیم آمریکا از تغییر در ویزای دانشجویی تشکر کرده و گفته آیا برای کسانی هم که درسشان تمام شده و با ویزای کار در آمریکا هستند، تغییراتی از این دست در پیش است؟ 

اقدامات دیگری در دست کار است و این اقدامات آخر ما نیست و در آینده اقدامات دیگری انجام خواهد شد. در مورد ویزای کار من متخصص این امور نیستم تا بتوانم جواب بدهم. 

منظورتان این است که تسهیلاتی که برای ویزای دانشجویی به وجود آمده است آخرین اقدام آمریکا درباره مسایل ویزایی نبوده و امکان دارد برنامه های دیگری هم در دست باشد؟ 

بله، وقتی چند هفته پیش این را اعلام کردیم گفتیم این آخرین اقدامات ما نیست و سعی می‌کنیم در آینده هم اقدامات مشابه انجام دهیم تا راه دانشجویان ایرانی را هموار کنیم. 

خوب، آقای ایر! زمان زیادی برایمان باقی نمانده. در پایان می خواستم بپرسم دوست دارید به ایران بروید؟ 

بله، نگفته پیداست. من دوست دارم بروم ایران و شنیده ام روبروی دانشگاه تهران کتاب فروشی هایی هستند. من معتاد به کتاب ایرانی شده ام و می خواهم بروم آنجا و قفسه به قفسه کتاب بخرم یک روز انشاءالله.