رشد زیر یک درصد تولید ناخالص داخلی ایران در سه سال گذشته
رأی دهید
سه شنبه ۲۴ فروردین ۱۳۸۹ - ۱۳ آوریل ۲۰۱۰
رشد زیر یک درصد تولید ناخالص داخلی
ایران در سه سال گذشته
به رغم گزارش های مبنی بر نامناسب بودن اوضاع و شرایط اقتصادی جمهوری اسلامی، شاخص بورس تهران در سال گذشته و در چند هفته سال جاری رشدی چشمگیر نشان می دهد. به گفته آقای احمدی نژاد در کشوری که بورسش این همه رشد دارد که نمی توان از رکود اقتصادی صحبت کرد. وی گفته بود: «در کشوری که شاخص بورس با حجم معامله بسیار بالا یعنی سال گذشته بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان حجم معاملات است، این اسمش رکود است یا شکوفایی؟»رشد شاخص بورس ایران همزمان است با رشد بسیار ناچیز تولید ناخالص داخلی ایران. آخرین گزارش صندوق بین المللی پول درباره چشم انداز اقتصادی ایران که روز دوشنبه این هفته منتشر شد حکایت از رشد زیر یک درصد تولید ناخالص داخلی در جمهوری اسلامی در سه سال گذشته دارد.از فریدون خاوند، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی پرسیدم چرا شاخص بورس به رغم وضع عمومی اقتصاد با این رشد رو به رو است؟فریدون خاوند: اولا این واقعیت است که شاخص کل سهام بورس اوراق بهادار تهران به سرعت بالا رفته. طی یک سال گذشته این شاخص از حدود ۱۴۰۰۰ واحد رسیده به بالای ۲۶۰۰۰ واحد. اگر ما فقط این شاخص را مورد توجه قرار دهیم، می توانیم بگوییم که بورس تهران یکی از پویا ترین بورس های در کشورهای در حال توسعه است. منتها مسئله ای که مطرح می شود تضاد بین این شاخص است و فضای عمومی اقتصادی ایران. روز دوشنبه یازدهم آوریل گزارشی منتشر شد از سوی صندوق بین المللی پول که در آن می گوید ایران طی سه ساله ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ به طور متوسط هر سال از ۰.۷ درصد رشد اقتصادی برخوردار بوده. یعنی چیزی در حد صفر. و در سال ۲۰۱۱ هم نرخ رشد اقتصادی ایران صفر خواهد بود. صفر در صد. پرسش این است که وقتی که شاخص بسیار مهمی، یک شاخص اقتصاد کلان که اهمیت حیاتی دارد در اقتصاد ایران در چنین وضعیت بسیار بسیار فاجعه آمیزی هست، چطور امکان دارد که در همان کشور بورس از یک چنین پویایی برخوردار باشد.برگردیم به همان پرسش که خودتان هم مطرح کردید. چرا در یک شرایط اسفبار اقتصادی موجود به گفته شما باز شاخص بورس بالا می رود و درصد سود در معاملات بورس در مقایسه حتی با بسیاری کشورهای دیگر بسیار بالاست؟من فکر می کنم که عامل اصلی این پدیده را باید در بازارهای موازی بورس جستجو کرد. به دلیل این که ایران درآمدهای زیاد ارزی دارد از محل نفت و این درآمدها تزریق می شود در شریانهای اقتصادی کشور، حجم نقدینگی در ایران خیلی زیاد است و به هر حال بخشی از این درآمدهای ارزی ایران از محل نفت می افتد به دست سرمایه گذاران و صاحبان سپرده و اینها طبعاً در جستجوی سود هستند یا می خواهند خودشان را از تورمی که روز به روز بالا تر هم می رود، در امان نگاه دارند.پس انداز کنندگان و سرمایه گذارها پنج راه در شرایط خاص ایران در اختیار دارند برای این که سود ببرند یا این که از تورم در امان بمانند. بروند به طرف بازارهای ارز یا طلا یا مسکن و یا سپرده گذاری کنند در بانکها و یا بروند به طرف بازار سهام. می دانیم که بازار ارز و طلا زیر کنترل بانک مرکزی است و سفته بازها و گمانه زن ها امید زیادی به این دو بازار ندارند. چون اگر بخواهند ارز خرید و فروش کنند، به هر حال بانک مرکزی ایران امکانات ارزی زیادی دارد و می تواند فعلا نرخ ارز را در سطح فعلی نگاه دارد.بازار طلا هم در همین وضعیت است. بازار مسکن راکد است و کسی به طرف این بازار نمی رود. سود بانکی هم که پائین آمده و تنها جایی که باقی می ماند، بازار سهام است که به نظر می رسد که نسبت به بازارهای مساوی در حال حاضر برخوردار شده از اقبال پس انداز کننده ها و سرمایه گذاران.آقای خاوند، قاعدتا بایستی بهای سهام شرکت ها زمانی بالا برود که تولید داشته باشد و یک نوع رونق اقتصادی باشد که این شرکت ها آینده ای داشته باشند که سود بدهند. ولی با توجه به آن بحثی که شما کردید درباره اوضاع کلی اقتصاد، این شرکت ها اگر نتوانند سود بدهند چرا سهام شان بالا می رود؟خریدار اوراق بهادار به سودی که از محل از هر سهام بر اساس تولید یک واحد اقتصادی نصیب آنها می شود، علاقه ای ندارند. آن چیزی که آنها را جذب می کند به طرف خودش نوسان های ارزش سهام است. آنها به سود سهام کاری ندارند. سود سهام در شرایط فعلی، در وضعیت فعلی اقتصاد ایران بسیار پائین است. به رغم این شرایط نوسانهای ارزش بورس بالا است و سفته بازها و گمانه زنها می خواهند از بالا رفتن ارزش سهام استفاده کنند. حالا چرا ارزش سهام بالا می رود؟ به خاطر این که اولا سهم شرکت های دولتی و شبه دولتی در بازار سهام ایران بسیار بسیار بالا هست و امکان دستکاری در سهام زیاد است.گزارش هایی از ایران می آید که شرکت هایی هستند که خودشان سهام خودشان را می خرند و به صورت مصنوعی باعث افزایش بهای این سهام می شوند. این نکته را هم عرض کنم که اصولا بورس تهران عمق زیادی ندارد. چون ارزش کل سهام در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس آخرین داده هایی که منتشر شده، چیزی حدود ۱۲۰ میلیارد دلار است. ارزش کل سهام در بازار بورس تهران. ۱۲۰ میلیارد دلار تقریبا یک سوم سهام شرکت آمریکایی اپل است. یا یک نمونه دیگر عرض کنم.نام شرکت فرانسوی توتال را همه شنیده اند. فقط یک شرکت توتال در بورس پاریس ارزش سهامش به اندازه کل ارزش بورس تهران است. بنابراین چون بورس تهران به شدت عمقش پائین است، دستکاری هایی که در آن می شود باعث می شود که حباب به وجود بیاید. قیمت ها بالا برود و در شرایط فعلی بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه در ایران هشدار می دهند به خصوص به سهامداران کوچک که مواظب باشند که آن اتفاقی که در سال ۱۳۸۲ و ۸۳ افتاد روی ندهد. این حباب به هر حال ترکیدنی است و اگر این حباب بترکد، بخش بسیار بزرگی به خصوص از این سهامداران کوچک که به امید سود به بازار سهام هجوم آورده اند، به شدت خانه خراب خواهند شد.حذف صفرهای واحد پولیصفرهای واحد پولی ایران قرار است حذف شود. آنچنانکه رئیس کل بانک مرکزی می گوید سه یا چهار صفر پول ایران در طی یک سال آینده برداشته می شود: «در یک پروسه مدت دار که ممکن است یک سال یا دو سال هم طول بکشد.»محمود بهمنی آن چنان که خود می گوید می خواهد دینار را واحد پولی کند:« واحد پول ما بعد از ریال دینار بود. یک ریال معادل ۱۰۰ دینار می شود و دینار پول خورد ماست و می تواند خیلی راحت کار را تسهیل کند.»محمود احمدی نژاد می گوید با برداشتن صفرها ارزش پول واقعی می شود. وی گفته بود: «صفرها را برداریم از اسکناس ها، واقعی کنیم ارزش ریال مان را. الان ارزش ریال مان واقعی نیست.»از سیما موتمن، استاد دانشگاه وست مینستر لندن پرسیدم چه اهمیت اقتصادی این اقدام خواهد داشت؟سیما موتمن: خوب در یک سری از کشورها برنامه تغییر پول زمانی پیاده شده که دولت ها در پائین آوردن تورم موفق بودند و این در واقع به صورت یک مرحله نهایی بوده که نشان بدهند ما برنامه های سیاسی جدیدی را داریم دنبال می کنیم که با برنامه های سیاسی قبلی تفاوت دارد و خیلی بیشتر موفق خواهیم بود در این که کنترل کنیم تورم را.در یک سری از کشورها هم عملا نتوانسته به سرعت پیاده شود و دوباره مجبور شدند که یک مرحله جدید دیگری با تغییر مبنای پول پیاده کنند. در کوتاه مدت تغییر پول می تواند دوباره یک تاثیر تورمی داشته باشد ولی در بلند مدت موفقیتش مربوط می شود به این که چقدر دولت موفق باشد در کنترل تورم.گفته می شود که پیش شرط برداشتن صفرها ایجاد شرایطی است که در آن اقتصاد بتواند با تورم مبارزه کند و تورم را مهار کند. آیا در شرایط کنونی اقتصاد ایران می شود اصولا این صفرها را حذف کرد؟در شرایط کنونی کشور یک مسئله ای که هنوز جا نیافتاده این است که تاثیرات حذف یارانه ها روی قیمت ها چطور خواهد بود، هنوز وقت لازم است که عملا دیده شود که چقدر حذف یارانه ها پخش می شود روی انواع اقسام قیمت ها. بنابراین تغییر پول در این مرحله ممکن است یک مقداری این پوششی باشد که چقدر تاثیر حذف یارانه ها روی قیمت ها موفق بوده یا نبوده.ولی بازهم بستگی پیدا می کند به این که دولت چقدر در کنترل تورم مصمم باشد برای این که هزینه بودجه خودش را سعی کند کنترل کند و زیاد افزایش ندهد و در کنترل مقدار پول چقدر موفق باشد. اینها همه نکاتی است که باید در طول چند سال آینده دیده شود. البته دولت هم در حال حاضر گفته که برنامه تغییر پول ممکن است در طول یکی دو سال انجام شود. بنابراین باید دید که عملا کی شروع می شود و این موقعی که شروع می شود تا چه حد تورم در آن موقع مهار شده باشد.حذف صفرها از اسکناس ها معمولا بیشتر یک فرآیند فنی است برای کم کردن صفرها و حجم پول. ولی در ایران این بحث می شود که با حذف این صفرها ارزش پول ملی ایران تومان یا ریال بالا می رود. حذف صفرها اصولا چه ربطی با بالا رفتن ارزش پول می تواند داشته باشد؟معمولا وقتی ارزش پول داخلی یک کشور خیلی پائین می آید نسبت به ارزش پولهای قوی تر مثل دلار یا یورو، مردم برای این که از قدرت خرید خودشان به نوعی محافظت کنند، ترجیح می دهند به جای این که پول داخلی نگاه دارند، پول خارجی نگاه دارند. معمولا اگر نسبت پول داخلی به پول قوی تر از ۲۰۰ واحد بالاتر رود، این نشان دهنده ضعف خیلی زیاد پول داخلی است.اگر زیر ۲۰۰ باشد، ممکن است همچنان خودش را نگاه دارند. ولی پول ایران در واقع هست ۱۱۲۰ تومان نسبت به یک دلار. بنابراین این وجهه پول از بین رفته و مردم هم نسبت به قدرت خرید تومان و یا ریال خیلی مطمئن نیستند که در آینده این چقدر قدرتش را حفظ کند. بنابراین سعی می کنند پول خارجی نگاه دارند. حالا دولت ایران در برنامه ای که مطرح کرده می خواهد هر یک ریال جدید معادل یک دلار شود. این به نوعی احساس این را می دهد که قدرت خرید پول داخلی بالا رفته. یک توهم روانی ایجاد می کند.ولی در نهایت مهم این است که این چقدر موفق باشد از نظر کنترل تورم. دولت چقدر از نظر کنترل تورم موفق باشد. اگر موفق نباشد، به زودی همین یک ریالهای جدید تبدیل شود به این که مثلا فرض کنید هزار ریال تبدیل به دلار شود. بعد از این تغییر پول چقدر موفق... هم در مرحله قبل و هم در مرحله بعدش چقدر موفق باشد به این که این تورم را کنترل کند. ولی یک تاثیرش این خواهد بود که مردم یک مقدار بیشتری احساس می کنند که قدرت پول خودشان بالا رفته است.منتقدان می گویند دولت به جای این که به مسائل عمده اقتصادی و ایجاد فضای مناسب کسب و کار بپردازد، با این کار کمکی به اقتصاد ایران نمی کند. نظر شما چیست؟من فکر می کنم در نهایت این قدم مثبتی است که واحد پول را عوض کنند. برای این که واحد پول فعلی حجم خیلی زیادی از پول را ایجاب می کند که در معاملات رد و بدل شود و از نظر آماری اشتباهات متعددی ایجاد می شود، در حسابداری اشکالات متعددی ایجاد می شود. ولی در مجموع مسئله این است که سرمایه گذارها چقدر باور داشته باشند به این که دولت قدرت کنترل برنامه های اقتصادی را دارد و کنترل تورم را دارد.در کوتاه مدت ممکن است همه منتظر شوند ببینند قیمت ها در چه حدی تثبیت می شود قبل از این که بخواهند دوباره شروع به سرمایه گذاری کنند. ولی در بلند مدت اگر دولت موفق باشد که تورم را کنترل کند، سرمایه گذاری ها دوباره صورت می گیرد. ولی یک مسئله دیگر که در مورد سرمایه گذاری ها مطرح است این است که بقیه برنامه های سیاسی دولت در رابطه با وضعیت اقتصادی چطور باشد.اگر دولت دائما در هر مرحله ای بخواهد برنامه های اقتصادی را تحت برنامه های سیاسی خودش تغییر دهد، این دوباره یک عدم اطمینان ایجاد می کند و سرمایه گذار نمی داند که بالاخره سرمایه گذاری کند یا نکند. برای این که هر قدمی که بردارد ممکن است دولت بیاید بگوید نه این کار را نمی توانید بکنید آن کار را می توانید بکنید.بنابراین این مسئله فقط محدود به این نمی شود که تغییر مبنای پول به چه صورت خواهد بود. خیلی بستگی به این دارد که عملا در مرحله بعدی دولت نشان دهد که چقدر برنامه های اقتصادی را پابرجا رویش می ایستد و هر دقیقه برنامه ها را تغییر نمی دهد.
