بیست سال از مرگ هایده گذشت

رأی دهید

‌چهارشنبه ۳۰ بهمن ۱۳۸۷ - ۱۸ فوریه ۲۰۰۹

هایده فراگیری موسیقی و آوازخوانی را از سال ۱۳۴۵ نزد علی تجویدی آغاز کردسی‌ام دی ماه امسال، بیست سال از مرگ هایده، آواز خوان نام آور موسیقی سنتی می‌گذرد.او در یکی از پر بارترین دوره‌های شکوفائی فرهنگی- دو دهه چهل و پنجاه- سربرآورد. دوره‌ای که زنان در همه عرصه‌های هنری، از جمله موسیقی، سخت فعال بودند و نقشی سازنده ایفا می‌کردند.از "دلکش" تا "هایده" با طیف گسترده‌ای از زنان خواننده روبرو می‌شویم که- جدا از نوع و شیوه کار- در نوسازی موسیقی مشارکت داشته‌اند. خیلی از جوان‌ترها نیز به میدان آمدند که هنوز دو سه گامی برنداشته، با انقلاب اسلامی روبرو شدند و در نهایت به "هدر" رفتند.استقرار مجدد ممنوعیت‌های مذهبی که در آغاز یکسره "موسیقی" را حرام تبلیغ می‌کرد- و به ویژه زنان را از نو به "اندرونی"‌ها می‌فرستاد، نگذاشت که بارآوری‌ها ادامه پیدا کند. آن‌ها که در درون ماندند، سال‌های دراز، خاموش ماندند و آن‌ها که به بیرون مهاجرت کردندو به ویژه مقیم "شهر فرشتگان" شدند، به ناگزیر تن به قاعده بازار- عرضه و تقاضا- دادند و دیگر آنی نماندند که بودند. هایده خواننده خوش صدا یکی از این مهاجران بود.هایده فراگیری موسیقی و آوازخوانی را از سال ۱۳۴۵ نزد علی تجویدی آغاز کرد. تجویدی در میان موسییقدانان ایرانی معروف شده است به "کاشف صداهای ناب"، البته صداها را کشف کرده، پرورش داده، معرفی کرده و بعد آن‌ها را از دست داده است. یا خودشان به راه دیگری رفتند و یا رنود آن‌ها را از او به غنیمت گرفتند.هایده نیز از کشفیات درخشان تجویدی است. شانسی که هایده آورد، این بود که تجویدی آهنگ تازه‌ای را در سه گاه و در پیوند با شعری برانگیزاننده از رهی معیری، آماده اجرا داشت.هایده و ... آزادهرهی معیری در آبان ماه ۱۳۴۷ چشم از جهان پوشیداین آهنگ با زیر و بالاهایی که در "مخالف سه گاه" دارد، معرف دقیقی برای صدای گسترده و پر توان هایده شده و صدای هایده نیز متقابلا ترانه"تجویدی- معیری" را تاثیر بیشتر بخشیده است.نکته جالب این است که متن این ترانه که "آزاده" نام دارد، به گفته علی تجویدی، آخرین کار موسیقایی"رهی" است که گمان می‌کنیم در بستر بیماری آن را ساخته و کم‌تر از یک سال پس از آن، در آبان ماه ۱۳۴۷ چشم از جهان پوشید.حرف‌های تجویدی در مورد ساخت و پرداخت این ترانه خواندنی است."آخرین اثری که رهی ساخت، آهنگش از بنده بود که به نام "آزاده" از برنامه "گل‌ها" پخش شد. آهنگ را من تهیه کرده بودم، یک روز آن را با ویولن برای رهی زدم و پرسیدم چه احساسی شما نسبت به این آهنگ دارید؟ او همانطور که من هم فکر می‌کردم، گفت این یک آهنگ حماسی است و صحبت از "آزادگی" می‌کند. قراری گذاشتیم و قسمتی از این ترانه را او ساخت...گذشت. چند ماهی گذشت و اتفاقا رهی بیمار شد و من برای تمام کردن این آهنگ کرارا به او مراجعه کردم. بر اساس حالاتی که به خاطر آن کسالت در وجودش بود، بقیه این آهنگ را با شور و حال بیشتری تمام کرد...." ( از یک گفت و گوی خصوصی)"رهی" شعرها و ترانه‌های بسیار درخشان دارد، ولی "آزاده" او رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است. او در بستر مرگ، به تنها چیزی که برایش باقی مانده است، می‌نازد: آزادگی:با آن که همچون اشک غم/ بر خاک ره، افتاده‌ام من/با آن که هر شب ناله‌ها/ چون مرغ شب سر داده‌ام من/در دل ندارم هوسی/ چشمی ندارم به کسی/ آزاده‌ام من./یارب چو من افتاده‌ای کو؟/ افتاده آزاده‌ای کو؟/تا رفته از جانم برون سودای هستی/ آزاده‌ام، آزاده از غوغای هستی!/گلبانگ مستی آفرین/ همچون رهی سر داده‌ام من/مرغ شباهنگم/ ولی در دام غم افتاده‌ام من/خندان لب و خونین جگر/ مانند جام باده‌ام/ آزاده‌ام من!

جهت نمایش ویدئو در یوتوب اینجا کلیک کنید.● جهت دانلود مستقیم و بدون فیلتر ویدئو در ایران اینجا کلیک کنید.جهت دانلود برنامه پخش ویدئوهای دانلود شده اینجا کلیک نمایید.

قاعده بازارتجویدی در میان موسییقدانان ایرانی معروف شده است به "کاشف صداهای ناب"رهی از دست رفت، ولی آزادگی‌های او در پیوند با "سه گاه" تجویدی و صدای رسای هایده، درخشش بیشتری پیدا کرد. بخت نیز، همانگونه که اشاره کردیم، یار هایده بود که صدای خود را برای نخستین بار با "آزاده" آفتابی کرد.تجویدی می‌گوید: آزاده را شاید هیچ خواننده دیگری نمی‌توانست با چنین وسعت صدائی بخواند... هایده توانست تحولی در ترانه خوانی- و آواز خوانی ایجاد کند و تاثیرات تازه‌ای در موسیقی سنتی به وجود بیاورد...." ( همان).هایده ولی اگر چه در سال‌های پیش از انقلاب همچنان روی صحنه ماند، ولی به زودی صدای خود را یکسره در خدمت "بازار" قرار داد که بیشتر به سود و زیان می‌اندیشید تا به ارزش‌ها.تجویدی زمانی به شکوه گفته بود که هر صدایی را که پیدا می‌کند و می‌پروراند و روی صحنه می‌فرستد، "کاباره" آن را از او می‌رباید و به خدمت خود در می‌آورد. (همان)تجویدی ولی گناه این "انحراف" را بیش از آن که بر گردن خواننده‌ها بگذارد، از چشم " جامعه" می‌بیند: "جامعه بود که این‌ها را به سوی کاباره‌ها می‌کشانید. من به یاد می‌آورم که در همان سال‌ها در شورای موسیقی می‌گفتم که حقوق خواننده‌ها را زیاد کنید. طوری بشود که دیگر احتیاج به رفتن به کاباره نداشته باشند."هایده پس از آزاده، چند ترانه دیگر نیز از تجویدی خواند و سر و کارش که با کاباره افتاد از او جدا شد و به موسیقی "مردم پسند" نزدیکتر گردید. محمد حیدری، جهانبخش پازوکی و انوشیروان روحانی، آهنگسازان دیگری بودند که صدای رسای هایده را در اجرای ترانه‌های خود به کار گرفتند. همانقدر که اینان در راه "مردمی" شدن به هایده یاری رسانیدند، او نیز با صدای خود سبب سکه شدن کار آن‌ها شد.مخلوق تازه ایرج، هایده و مهستیدر میان مهاجران اهل موسیقی در لس آنجلس، دو گروه عمده را می‌توان شناسایی کرد، سنتی‌ها و پاپ‌خوان‌ها. اگر چه هر دو گروه برای آغاز دوباره در سرزمین غرب، با دشواری‌های بسیار روبرو بودند، ولی سنتی خوان‌ها اگر می‌خواستند در چهار چوب قدیمی سنت باقی بمانند، بازارشان کساد می‌ماند.آغاز دوباره، سرمایه می‌خواست و سرمایه جائی به کار می‌افتاد که مخاطب انبوه داشته باشد. ولی مخاطبان مهاجر، موسیقی دیگری را می‌طلبیدند. آن قدر خسته و شکسته بودند که تنها به تفریح و سرگرمی می‌اندیشیدند. بر بستری چنین تنیده از " تفریح و تجارت"، موسیقی معروف به "لس آنجلسی" به دنیا آمد.هایده و حمیرا و مهستی نیز که چند گامی از دیگران به سنت نزدیک‌تر بودند- و چه بسا فکر نخستین‌شان نیز این بود که نماینده موسیقی سنتی در برونمرز باشند- زیر تاثیر و فشار همین قاعده بازار، روز به روز بیشتر از گذشته خود فاصله گرفتند.دامنه آوازهای سنتی محدود‌تر شد و شمار ضربی‌های رقص برانگیز یا به قول خودشان " شش هشتی"‌ها، افزایش پیدا کرد. در واقع می‌شود گفت که از پیوند موسیقی سنتی و موسیقی کوچه و بازار، مخلوق تازه‌ای به دنیا آمد که هیچیک از آن دو نبود ولی به هر دوی آن‌ها شباهت داشت. در بسیاری از ترانه‌های هایده که در مهاجرت ساخته و پرداخته شده، چهره این نوزاد را می‌توان تشخیص داد.با این همه، این بدان معنا نیست که در ترانه‌های غربتی هایده هیچ گوشه‌ دلنوازی به گوش نمی‌رسد. در وهله اول جنس صدای ناب و کمیاب اوست که در همه بازمانده‌هایش یکسان مانده است و در این دنیای بی صدائی یا "بد صدائی"، خود، نفس ارزش است.هایده در این هشت نه سالی که در مهاجرت به سر برد، دست کم توانست بخواند و اگر در ایران مانده بود، سرنوشتی بهتر از پریسا و هنگامه اخوان نداشت که هنوز که هنوز است نمی‌توانند برای همگان بخوانند، با آن که پیرایه ابتذال نیز به دامان آنان نبسته‌اند.هایده سرانجام، در سی‌ام دی ماه سال ۱۳۶۸ درگذشت و در گورستانی در لس آنجلس به خاک سپرده شد. بیست سالی است که دیگر او نیست، ولی صدایش با ماست، به ویژه آن جا که "آزادگی" را فریاد می‌کند.

dariush_1 - ایران - گنبد کاووس

روحش شاد و یادش گرامی .همیشه آهنگاش برام تازگی داره

چهار‌شنبه 30 دی 1388

ahb51 - آلمان - هانوفر

روحش شاد/خواننده بسیار با کلاس و وطن دوستی بود .

چهار‌شنبه 30 دی 1388

ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو

یکی از بهترین خوانندگان ایران و یکی از زیباترین ترانه ها..زنده یادش. ..و مرگ بر مرگ افرینان اسلامی که در صدای ملکوتی این زن و امثال او نیز رد پای شهوت می بینند و ممنوع!!!!!!!چه کردید با ایران و هنر.....دیوانگان اسلام ننگین.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

ehsasoeshgh - سو ئد - گوتنبرگ

خدا رحمتش کند هنوز کسی قدرش را نمی داند صداش جاودانه است

چهار‌شنبه 30 دی 1388

nader46 - انگلیس - لندن

روحت شاد امیدوارم در ایران بر ایت بزرگداشتی ملی تشکیل دهیم در فردای ازادی ایران کمتر کسی هست که منکر صدای زیبا ودلنشینت باشد با ترانه هایت خیلی حال میکنیم..جایت خالی که سرنگونی عربزاده ها را بینی.از هم روحت شاد.هایده بلبلی که خاموش شد.لندن

چهار‌شنبه 30 دی 1388

be man megan khoda - کویت - کویت

(زندگی چیست؟ جز خون دل خوردن اولش رنجستو اخرش مردن)روحش شادو یادش گرامی

چهار‌شنبه 30 دی 1388

homa-ir - المان - هامبورک

وای خدای من 20 سال گذشت باور کردنی نیست . هایده یک دنیا صدا داشت. برای دوستداران صدایت همیشه زنده هستی. روحت شاد

چهار‌شنبه 30 دی 1388

pokalu - آلمان - دورتموند

و هنوز هم داغش تازست....مانند او نخواهد امد

چهار‌شنبه 30 دی 1388

pokalu - آلمان - دورتموند

مرجان اون شب یادته با هایده :((

چهار‌شنبه 30 دی 1388

Esfahan Nesfe Jahan - آلمان - برلین

خدیجه دده بالا ( هایده) و معصومه دده بالا ( مهستی) اهل قم . گرچه هر دو چهره در نقاب خاک کشیده اند ولی صدای انها برای همه جاودانه می ماند.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

Esfahan-Norwey-mohajer - نروژ - بودو

مستیم درد منو دیگه دوا نمیکن/توی این چند ماهی که از ایران به نروژ پناهنده شدم تنها همدم تنهایم اهنگای هایده و داریوش بوده.تنهای خیلئ سخته//مرگ بر دولت کودتا.دورود بر ازادی/

چهار‌شنبه 30 دی 1388

ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو

زندگی این است کسی چون خمینی گور بگور می شود و نامش جز نفرت نمی افریند. و این زن که صدای رسا و زیبایش در خاطره ها باقی است همینطور خواهر هنرمندش مهستی هزاران گل و هزاران بوسه برای خاطراتی که بیادگار مانده. و حسرت اینکه در ارزوی دیدن میهن چشم از دنیا فروبستید..مرگ بر شورش ننگین 57.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

memetnl - هلند - هاردل ویک

روحش شاد و یادش گرامی

چهار‌شنبه 30 دی 1388

shila123 - انگلستان - لندن

حیف این آدم که جاشو امثال لیلا فروهر و . گرفتن .

چهار‌شنبه 30 دی 1388

gol222 - .سوئد - هلسینگبوری

روحشان شاد.چند سالی درخدمت گروهی ازاین عزیزان بودم .سوسن وجلال همتی و...مظلوم ازبین مارفتن.بفکر یادگارهای زنده باشیم.ایکاش سندیکائی تشکیل میشدوبا هدایای مردم هنردوست بخدمت کردن به این عزیزان میپرداخت. در غم وشادی درکنارمابودن وهمیشه کمکمان کردی غممان کم وشادیمان بیشتر.کمک مامردم میتواند نقدی ویا اشیا باشدوبافروش اشیا میشود پولی جمع شده وبه صندوق سندیکا اضافه کرد.بیائید باهم باشیم

چهار‌شنبه 30 دی 1388

poriyaye_vali - قطر - دوحه

نور به قبرش بباره ...هایده اسطوره موسیقی وشناسنامه اهنگهای فارسی است..هایده هیچگاه نمرده...ام کلثوم ایرانه ...اگه عربها ام کلثوم رو از یاد بردند ایرانیها هم هایده رو از یاد میبرند....خدا رحمتش کنه...راستی چه پسر جنتلمنی هم داره..اونجا که میگه دل خسته ام از عالم دل بسته ام به ساقی صبرم زیاده اما عمری نمونده باقی دیوونم میکنه

چهار‌شنبه 30 دی 1388

kamangir - نروژ - اسلو

من خیلی دوسش دارم و با موسیقیش خاطره ها دارم.روحش شاد.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

مسلمان ایرانی - ایران - تهران

او و خواهرش برای ما زنده هستند. خدا رحمتشان کند

چهار‌شنبه 30 دی 1388

zahra_london - انگلستان - لندن

هیچکس صدای هایده رو نداشه و نخواهد داشت, روحش شاد.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

IRAN ZAMEN - نروژ - روگنان

از مرگ منهم 50 سال گذشته.شتری است که در هر خانه خوابیده.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

shahruz-kh - المان - مونستر

هایده هرگز نمیمیرد.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

hamesheh bahar - انگلستان - لندن

خدا رحمتش کند.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

pouriya - ایران - رودسر

خودم تنها - تنها دلم...به شام بی فردا دلم . دلم شکسته زیر پا.. نمیخواهد دیگر تو را - نمیخواهد دیگر تو را.. روانش شاد و یادش گرامی باد. ننگ و نفرت بر اسلام اهریمنی.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

amir_london - انگلپیس - لندن

اگه بقول این اخوندا هایده و مهستی و مادونا تو جهنم هستن منم میخوام برم اونجا

چهار‌شنبه 30 دی 1388

payande_iran - انگلستان - انگلستان

https://www.youtube.com/watch?v=p6tf-_7fTtM

چهار‌شنبه 30 دی 1388

naslesookhteh - ایران - تهران

روحش شاد.

چهار‌شنبه 30 دی 1388

sara-j - سوید - استگهلم

Esfahan Nesfe Jahan - آلمان - برلین . گرامی‌ هایده اهل قم نیست .اهل روستای دده بالا از توابع شهرستان قصرشیرین واقع در استان کرمانشاه هست.شاد باشید

چهار‌شنبه 30 دی 1388

sahar-j - امارات - دبی

Esfahan-Norwey-mohajer - نروژ - بودو. دوست عزیز ناراحت نباش دنیا ارزش غصه خوردن نداره عمر ادما کوتاهه پس بی خیال باش و از چیزایی که داری لذت ببر .به امید بازگشت همه به ایرانی ازاد .

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

freepersia - نیوزیلند - تارانگا

روحش شاد و یادش همیشه جاودانه باد بانوی نازنینی بود من خیلی با ترانه هاش خاطره دارم کاش به جای هایده عزیز مموتی و علی چلاق شیره ای عفریتی ذلیل مرگ شده بودند.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

marjamak - نروژ - اسلو

دوست خوبم Esfahan-Norwey-mohajer - نروژ - بودو وقتی از ایران دور شدی فقط با خاطرات ان خوش هستی.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

marjamak - نروژ - اسلو

دوست گرانقدرم ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو . . درود برشما من عضو جدید هستم وهمیشه گفته های شما را تحسین میکنم زنده وپیروز باشید

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

باریک بین - ایران - تهران

هرگز نمرد انکه دلش زنده شد به عشق ثبت است بر جریده عالم دوام ما. روحش شاد.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

kalava - ایران - اروپا

خدا بیامرزدش هر وقت اهنگهاش رو گوش میدم خوب گریه میکنم

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

کرمنشاه - انگلیس - هلیفکس

خدا رحمتش کنه روحش شاد حیف که‌ خوبان میمیرند

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

marjamak - نروژ - اسلو

دوست گرانقدرم Esfahan Nesfe Jahan - آلمان - برلین . . درود برشما و سپاس از مهر شما شادزی

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

Del-aram - ایران - تهران

هایده با صدای جاودانی در قلب من همیشه میمانی.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

khanoom - کویت - کویت

روحش شاد ویادش گرامی . اگر هزاران سال هم بگذره خوانده ای مثلش پیدا نخواهد شد .هایده هنوز هم برای ما زنده است دوست داریم هایده عزیزم . من واقعا عاشقشم.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

experthoney - بحرین - بحرین

واقعا بی همتا بود در صدا و شور آواز. روحت شاد.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

Esfahan Nesfe Jahan - آلمان - برلین

sara-j - سوید - استگهلم. دوست عزیز انچه را که اینجا نوشتم طبق شنیده هایم از رادیو های اسرائیل و امریکا بود. و حتی این خبر هم بود که پدر انها قاری قران بوده.ولی به هر حال انها ایرانی و در قلبهای ما جا دارند.متشکرم از خبر شما.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

Esfahan Nesfe Jahan - آلمان - برلین

Esfahan-Norwey-mohajer - نروژ - بودو . چرا تنهایی با خودم حرف بزن . من هم دقیقا یک ماهه عضو شدم و کلی دوست پیدا کردم.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو

marjamak - نروژ - اسلو . سپاس هم میهن اگر نظرم را می نویسم تنها وتنها شاید قطره ای از خون ارتمیس ها در رگهایم جاریست و بر اثر ظلمی که ابتدا در مورد زنان در کشورهای اسلامی بود با دیدگانی باز ادیان را مطالعه و خرافات را به چالش کشیدم و این را ایمان دارم که///تا هنگامیکه این دین ننگین کوچکترین رد پائی در قوانین و اموزش وپرورش داشته باشد .ازادی واقعی فقط پارانویا.پیروز باشید...

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

marjamak - نروژ - اسلو

دوست مهربانم ARTEMIS-SW - سوئد - مالمو . شما که در سوید زندگی میکنید نشریه ازر پاد را میخوانید این نشریه به افکار شما بسیار نزدیک است ومن همیشه از خواندن ان لذت میبرم. شاد زی.

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

punisher - ایران - شیراز

روحش شاد / یادش گرامی

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

BRITANNIA 2009 - انگلستان - منچستر

الاهم یغره ال فاتهم اصلوات...

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

zamanphp - ایران - اصفهان

شب جمعه ،خدا رحمتش کنه و خدا ریشه هر چی آخوند هست رو نیست و نابود کنه

پنج‌شنبه 1 بهمن 1388

marjamak - نروژ - اسلو - اسلو

هرگز از برگ های زرین تاریخ و انسانیت و یاد و خاطر ایرانیان دوستی پاکدلانه و بزرگواری ومردانگی بزرگ مرد مصری انورالسادات زدوده نخواهد شد