ایران و آمریکا؛ همکاری یا رویارویی؟

ایران و آمریکا؛ همکاری یا رویارویی؟

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نیروهای امنیتی و نظامی آمریکا را متهم اصلی کشتار اخیر زائران ایرانی در عراق دانست و از دولت عراق خواست که امنیت زائران را به طور کامل تامین کند.

دهها زائر ایرانی در روزهای پنج شنبه و جمعه در استان دیاله و شهر کاظمین عراق توسط بمب گذاران انتحاری کشته و زخمی شدند.

پیش از رهبر ایران، اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در خطبه‌های نماز جمعه تهران از آمریکا خواسته بود که امنیت زائران را تضمین کند، اما او گروه های افراطی مسلمان را مسئول عملیات بمب گذاری در اماکن شیعیان عراق معرفی کرده بود.

در همین حال، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا در سفری غیر منظره به عراق، تشدید حملات انتحاری در عراق طی روزهای اخیر را علامت نگرانی گروههای تروریستی از موفقیت دولت عراق دانست و تاکید کرد که در مجموع، عراق در مسیر درستی در حرکت است.

دولت عراق اعلام کرده است که شبکه القاعده در پشت عملیات انتحاری علیه زائران ایرانی قرار دارد و گفته می‌شود که یک کمیته ویژه برای کشف حقیقت در این باره تشکیل داده است.

از زمانی که دولت جورج بوش، رئیس جمهور سابق آمریکا تعداد نظامیان این کشور در عراق را افزایش داد، از میزان خشونت‌های روزمره در عراق به طرز محسوسی کاسته شده و روند آشتی سیاسی در این کشور نیز با فراز و نشیب‌هایی ادامه یافته است.

عملیات انتحاری روزهای پنجشنبه و جمعه که خونین‌ترین حملات تروریستی در عراق در سال جاری محسوب می‌شوند، تا اندازه‌ای غیر منتظره است بخصوص اینکه این حملات ظاهرا زائران ایرانی را هدف قرار داده است.

هفته‌ گذشته، ایمن الظواهری مرد شماره ۲ القاعده در پیامی صوتی، آمریکا را از همکاری با ایران در مورد عراق و افغانستان بر حذر داشت.

در پیام منسوب به دستیار اسامه بن لادن رهبر القاعده تاکید شده بود که هر اندازه آمریکا با ایران بیشتر همکاری کند، باعث ایجاد نفرت بیشتری در بین مسلمانان می‌شود.

با این حال، در پیام منسوب به آقای ظواهری، تهدید مستقیمی علیه ایران صورت نگرفته بود، بلکه از اعضای القاعده در عراق درخواست شده بود که با درهم شکستن مرزهای کشورهای اسلامی، بیت‌المقدس را از چنگ اسرائیل نجات دهند.

به هر حال، ممکن است هدف قرار دادن زائران ایرانی در عراق، با هدف جلوگیری از همکاری ایران و آمریکا بر سر عراق و افغانستان صورت گرفته باشد، اما چنین عملیات خونینی تا چه اندازه به این هدف کمک می‌کند؟

اگر القاعده به واقع منافع ایران را نیز هدف حملات خود در عراق قرار داده باشد، این موضوع بنا به قاعده "دشمن مشترک سبب نزدیکی می‌شود" به همکاری بیشتر ایران و آمریکا برای سرکوب آنان به ویژه در عراق و افغانستان منجر خواهد شد، اما از تاکید رهبر جمهوری اسلامی بر متهم بودن نیروهای امنیتی و نظامی آمریکا به کشتار زائران ایرانی در عراق، چنین برداشت می‌شود که او به گونه متفاوتی می‌اندیشد.

مسلما هنگامی که آقای خامنه‌ای نیروهای امنیتی و نظامی آمریکا را متهم اصلی کشتار زائران ایرانی در عراق معرفی می‌کند، منظورش این نیست که این نیروها مستقیما در عملیات انتحاری دست داشته‌اند، بلکه او ظاهرا افراد انتحاری از جمله نیروهای القاعده را بازیچه آمریکا تلقی می‌کند.

در حقیقت، از زمانی که شبکه القاعده در سطح بین‌المللی به آمریکا و متحدانش اعلان جنگ داده است، برخی از محافل با نفوذ در ایران، این رویارویی را ساختگی می‌دانند و مدعی‌اند که ایالات متحده آمریکا به منظور بی‌اعتبار کردن مقابله ایران با آمریکا و تسلط بر کشورهای اسلامی، شبکه القاعده را هدایت می‌کند.

اینکه محافل مذکور تا چه اندازه به آلت دست بودن القاعده باور دارند، محل تردید است، اما آنچه در تبلیغات رسمی آنان اعلام می‌شود، همین نکته است.

در واقع، محافل ذینفوذ در ایران، نه فقط شبکه القاعده را ساخته و پرداخته سازمان‌های امنیتی آمریکا می دانند، بلکه بعضا آن را به کشورهای محافظه‌کار عرب منطقه نیز نسبت می‌دهند.

از نگاه محافل فوق، هدف کشورهای سنی عرب در منطقه با هدف شبکه القاعده به منظور تضعیف و یا سرنگونی دولت شیعه عراق همساز است و بنابراین، نوعی همکاری مرموز آنها در پشت پرده جریان دارد.

همزمان شدن عملیات انتحاری علیه زائران شیعه در عراق با تشدید تشنج در روابط ایران و کشورهای عرب منطقه بخصوص مصر، ظاهرا برخی رهبران ایران را متقاعد کرده است که بین دو ماجرا ارتباطی وجود دارد.

وقتی آیت‌الله خامنه‌ای تاکید می‌کند که‌ "دست‌های پلید و مغزهای شریری که این تروریسم کور و بی‌مهار را در عراق بنیان نهاده‌اند نیز بدانند که آتش به دامن خود آنان خواهد گرفت و مانند برخی دیگر از کشورهای اسلامی، نیت شوم آنان بیش از همه، گلوی خودشان را خواهد فشرد" ظاهرا به ارتباط فوق اشاره می‌کند.

به هر حال، صرف نظر از آنچه که در واقعیت امر جریان دارد، واقعیتی که بسیار گنگ و پیچیده به نظر می‌رسد، تعیین کننده اصلی روابط بین کشورها، برداشت و فهم آنها از رویدادهای روزمره است و برداشت رهبران ایران از این رویدادها از جمله عملیات انتحاری علیه زائران ایرانی در عراق به نحوی است که ایران و آمریکا را نه به سوی همکاری احتمالی بلکه به سمت رویارویی بیشتر هدایت می‌کند.