افغانها: برگشت کنندگانی که دوباره مهاجر می شوند

افغانها: برگشت کنندگانی که دوباره مهاجر می شوند

صف های طویل متقاضیان ویزا در برابر سفارت های ایران و پاکستان در کابل، نمایانگر این موضوع است.

دهها هزار نفر دیگر نیز از راه های غیرقانونی و به طور قاچاق تلاش می کنند وارد کشورهای ایران و پاکستان شوند که بعضی از این افراد به دام پلیس مرزی می افتند و به این سوی مرز بازگردانده می شوند.

مشکلات اقتصادی و نبود زمینه های اشتغال، امنیت شکننده و مشکلات اجتماعی، سه دلیلی است که به باور کارشناسان افغان در بازگشت خانواده های افغان به کشورهای خارجی نقش دارد.

اما دولت افغانستان می گوید ظرف سالهای اخیر کارهای زیادی در زمینه ایجاد فرصت های شغلی برای افرادی که از کشورهای ایران و پاکستان به این کشور برگشته اند، انجام داده است.

نبود زمینه های کاریابی

هنوز آماری در مورد شمار افغانهایی که دست به مهاجرت دوباره به کشورهای همسایه می زنند وجود ندارد، اما آنچه روشن است اینکه نبود زمینه های اشتغال در افغانستان، از عمده ترین عوامل بازگشت خانواده های افغان به کشورهای همسایه است.

کارشناسان اقتصادی نیز تایید می کنند که دولت افغانستان در زمینه ایجاد اشتغال برای عودت کنندگان ناکام بوده است.

حمیدالله فاروقی، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل می گوید که دولت افغانستان نتوانست به نیازمندی های اولیه عودت کنندگان در زمینه کاریابی پاسخ دهد.

آقای فاروقی می گوید: "بحث عمده مسئله کاریابی و زمینه اشتغال عودت کنندگان بود که متأسفانه دولت نتوانست زمینه های لازم برای اشتغال مردم را در داخل افغانستان فراهم کند. بسیاری از مهاجرینی که در کشورهای همسایه بودند، مشاغلی را فراگرفته بودند و انتظار داشتند که زمینه های لازم برای ادامه کارشان در کشور خودشان نیز فراهم باشد. ولی وقتی آمدند دیدند که چنین زمینه ای وجود ندارد."

'مشکل فراگیر'

در این حال نادر فرهاد، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان در کابل می گوید نبود زمینه های اشتغال در داخل افغانستان نه تنها بازگشت کنندگان را مجبور به مهاجرت دوباره کرده بلکه کسانی را که پیش از این دست به مهاجرت نزده بودند نیز مجبور به ترک کشورشان کرده است.

او می گوید: "مهاجرت های امروزی مردم افغانستان بیشتر به دلیل عدم دسترسی به امکانات اولیه در سرزمین اصلی شان است."

آقای فرهاد می افزاید: "اگر به گونه مثال در مورد نبود اشتغال در داخل کشور صحبت کنیم، می بینیم که نه تنها بازگشت کنندگانی که طی پنج سال گذشته به افغانستان آمدند، بلکه افغانهایی که هیچگاه افغانستان را ترک نکرده بودند هم با این مشکل روبرو شده اند. بنابراین بیکاری نه تنها عودت کنندگان را متأثر کرده بلکه همه افغانها از آن متأثر هستند."

کاریابی برای دو درصد از متقاضیان

ولی مقامات دولتی در افغانستان می گویند دولت در همکاری با جامعه جهانی تلاش کرده زمینه های کاریابی را برای مهاجرین بازگشت کننده از ایران و پاکستان در داخل افغانستان فراهم کند، اما توانایی های دولت در این زمینه محدود است و منابع کافی برای اشتغال زایی در اختیار ندارند.

واصل نور مهمند، معاون وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان می گوید که این وزارت تاکنون زمینه اشتغال بیش از ۵۳ هزار نفر را در داخل افغانستان فراهم کرده است.

این رقم دو درصد مهاجرین جویای کار در افغانستان را تشکیل می دهد.

آقای مهمند می گوید: "تا جایی که به وزارت کار و امور اجتماعی مربوط می شود، ما مهاجرین متقاضی کار را در یازده مرکز ثبت می کنیم. از ۳۲۶ هزار نفری که تاکنون مراجعه کرده اند، ما بیش از ۵۳ هزار تن از آنان را به بخش دولتی و خصوصی معرفی کرده ایم. در میان این افراد ۴۱ هزار نفر مرد و ۱۲ هزار نفر زن هستند."

در این حال عبدالقادر زازی، مشاور ارشد وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان نیز با اشاره به تلاشها در زمینه کاریابی برای بازگشت کنندگان می گوید که این وزارتخانه تاکنون برای بیش از چهار هزار نفر زمینه اشتغال فراهم کرده است.

امنیت، مشکل درجه دو

ر کنار موضوع اشتغال و نبود زمینه های کاریابی برای مهاجرینی که به افغانستان بازگشت کرده اند، نگرانیهای امنیتی نیز از عوامل مهم مهاجرت دوباره این افراد خوانده می شود.

کاشناسان باور دارند که نگرانی های امنیتی در شماری از مناطق افغانستان سبب شده تا شماری از بازگشت کنندگان دست به مهاجرت دوباره بزنند.

نادر فرهاد سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان در کابل می گوید: "بدون شک مسائل امنیتی در بعضی از مناطق افغانستان و مخصوصا در ولایات جنوبی و جنوب شرقی افغانستان از عواملی است که سبب مهاجرت های امروزی به کشورهای همسایه می شود."

به گفته آقای فرهاد نگرانی های امنیتی در افغانستان نه تنها بازگشت کنندگان را وادار به مهاجرت دوباره می کند، بلکه این موضوع از دلایل اصلی عدم تمایل مهاجرین افغان به بازگشت از کشورهای ایران و پاکستان محسوب می شود.

او می افزاید که حاکمیت روزمندان محلی در شماری از مناطق افغانستان و غصب جایدادهای مردم از دیگر مسائلی است که مانع برگشت مهاجرین افغان به مناطق اصلی شان می شوند.

در این حال مقامات دولت افغانستان نیز تأیید می کنند که امنیت هنوز چالشی برسر راه بازگشت مهاجرین در این کشور به حساب می آید.

'جدا از جامعه'

موضوع دیگری که در مهاجرت دوباره افغانها به کشورهای دیگر و مخصوصا ایران و پاکستان مؤثر خوانده می شود، مشکلات موجود در زمینه جذب مجدد بازگشت کنندگان به جامعه است.

کارشناسان براین باورند که تفاوتهای فرهنگی مهاجرین بازگشته به افغانستان با ساکنان مناطق اصلی شان سبب می شود که این افراد نتوانند به عنوان اعضای فعال جامعه نقش و جایگاه مناسب شان را در مناسبات اجتماعی افغانستان پیدا کنند.

حمیدالله فاروقی، استاد در دانشگاه کابل می گوید که ظرفیت پایین همگرایی در میان توده مردم سبب شده تا بازگشت کنندگان احساس کنند که نمی توانند در جامعه اصلی شان جذب شوند.

به این دلیل ترجیح می دهند دست به مهاجرت دوباره به کشوری بزنند که مشترکات فرهنگی و فکری فراوانی با مردم آن دارند.

او می گوید: "من یک مثال واضحی به شما می دهم. کسانی که از ایران برگشته اند و لهجه خاصی دارند، وقتی که در جامعه افغانی داخل می شوند، با برخوردهای نامناسب و تحقیرآمیزی مواجه می شوند."

آقای فاروقی می افزاید تاکنون دولت افغانستان نیز توجه خاصی به این معضل نداشته است، درحالیکه به گفته او لازم است مقامات این موضوع را جدی گرفته و برنامه هایی را به منظور افزایش آگاهی مردم در رابطه به تفاوتهای فرهنگی ناشی از مهاجرت به اجرا در آورند.

شماری از مهاجرین عودت کننده به افغانستان و کارشناسان می گویند که در شروع برنامه بازگشت مهاجرین افغان به کشورشان در سال ۲۰۰۲، مردم با امید فراوان به افغانستان بازگشتند، ولی دولت افغانستان نتوانست به تعهداتش در قبال بازگشت کنندگان عمل کند.

اما مقامات حکومت افغانستان می گویند که طی سالهای گذشته کارهای زیادی برای عودت کنندگان انجام شده است. آنان در عین حال می پذیرند که ناکامی هایی نیز در زمینه برآوردن نیازمندیهای مهاجرینی که به افغانستان عودت کردند، داشته اند.