آداب و رسوم مردم زنجان در طپخ غذا

آداب و رسوم مردم زنجان در طپخ غذا

رسم های مختلف و خلق وخوی اقوام مختلف با توجه به تاریخ وقدمت منطقه در طی سال های طولانی شکل گرفته،سینه به سینه به افراد یک جامعه منتقل می شود و در طول سال ها،زنده و پا برجا می ماند. مردم شهر زنجان نیز با توجه به قدمت تاریخی و فراز ونشیب های بسیار در طول زمان خود،دارای آداب و رسوم وفرهنگ وخصلت های ویژه ای هستند.جشن ها و آداب ورسوم مختلف در موارد گوناگون،دارای نظم وقوانین خاصی هستند که همگان ملزم به رعایت آن ها هستند،مراسم اعیاد مذهبی وملی،مراسم عمومی وعزا،نوع لباس پوشیدن و جشن های محلی از جمله مواردی هستند که دارای نظم خاصی بوده و جزو آداب و رسوم مردم شهر زنجان می آیند.

محل آشپزی:

تعسان (تنورستان) محلی بود که تنور و اجاق پخت غذا در آن قرار داشت که بنا به تعداد افراد خانواده تعداد اجاق نیز فرق می‌کرد برای سوخت اجاق و تنور از هیزم استفاده می‌کردند که در اصطلاح محلی بدان « اودون» می‌گویند سوختن هیزم غالباً دود زیادی ایجاد می‌کرد و برای همین دیوارهای تعسان همیشه با لایه‌ای از دوده پوشیده بود . در هر خانواده معمولاً دوخروار یا بیشتر آرد وجود داشت و در ماه یک یا دو بار نان می‌پختند و سپس نانها را در یک اطاق بر روی هم می‌چیدند و هر روز مقداری از آنرا سرسفره می‌آوردند و اگر نان خشک شده بود با جاروی کوچکی یا با دست مقداری آب روی آن می‌پاشیدند و بعد از یکی دو ساعت قابل خوردن می‌شد . بیشتر خانواده‌ها مخصوصاً روستائیان در زمستان کرسی را روی همان تنور می‌گذاشتند و افراد خانواده شبها دور آن می‌خوابیدند و از حرارت تنور استفاده می‌کردند . برای خوردن غذا محل خاصی وجود نداشته است و گاهی در اتاق و گاهی در آشپزخانه عمل غذا خوردن انجام می‌گرفته است ، البته  ثروتمندان هیچوقت در آشپزخانه غذا نمی‌‌خورده‌اند.

خوراک محلی:

از غذاهائی که معمولاً فقط در مراسم خاصی پخته می‌شوند و مردم زنجان در سایر اوقات سال کمتر از آن استفاده می‌کنند می‌توان به غذای شب چهارشنبه سوری – غذای شب عید و غذائی که به هنگام دندان در آوردن کودک پخته می‌شود اشاره کرد . در شب چهارشنبه سوری معمولاً خانواده‌ها به همراه برنج ، خورشتی بنام «‌شش‌انداز» درست می‌کنند که ترکیبی است که از روغن ، خرما ، کشمش ، گردو ، تخم‌مرغ ، و سرکه . علاوه بر این به تعداد افراد خانواده تخم‌مرغی با پوست پیاز نازک در لابلای برنج گذاشته می‌شود تا رنگ بگیرد معمولاً اشکال متنوعی که بر روی تخم‌مرغ ایجاد می‌شود توسط افراد تفسیر می‌شود مثلاً اگر بر روی تخم‌مرغی شکلی مانند هواپیما دیده شود آنرا نشانه سفر حج می‌گیرند و غیره .اما خوراک شب عید نوروز ، در این شب اغلب خانواده‌ها معمولاً یک ماهی تهیه می‌کنند و در کنار ماهی رشته پلو یا زعفران پلو ( بسته به استطاعت خانواده) پخته می‌شود . یکی از دلایلی که مردم برای مصرف ماهی در شب سال نوبر می‌شمرند این است که چون آب دریا حیات بخش است برای همین در اول سال از موجودات دریائی استفاده می‌کنند تا سال خوبی داشته باشند . یکی دیگر از غذاهائی که در زنجان در مراسم خاصی پخته می‌شود خوراکی است به نام دنک که در هنگام دندان در آوردن کودک پخته می‌شود این خوراک از گندم و گوشت تهیه می‌شود و بعضی از اوقات این خوراک بین خویشان نزدیک و گاهی بین همسایه‌ها نیز توزیع می‌شود.

قاتق لش (gateg lesh ) نوعی خوراک است که از گوشت و مقداری برنج درست می‌شود همچنین در تمام مراسم برنج با گوشت و یا ماهی پخته می‌شود و به آن «پلاو» (plaw) می‌گویند . چکدرمه (chekerme ) نوعی پلو با گوشت است که برای مهمانان و نیز در مراسم پخته می‌شود گاهی نیز کشمش و دانه‌های انار به آن اضافه می‌شود که برای مهمانان و نیز در مراسم پخته می‌شود گاهی نیز کشمش و یا دانه‌های انار به آن اضافه می‌شود . یاغ‌چوربا (yag churba) نوعی سوپ است که از نان ریزریز و آب و چربی درست می‌شود و گاهی پیاز به آن اضافه می‌کنند «قره‌چوربا» (gara churba) گوشت آب‌پز با نان ریزریز شده است .

غذاهای محلی:

از غذاهای محلی استان زنجان می‌توان به رشته – بلاماش ( با آرد و روغن درست می‌شود ) قیقناق – کوفده یا کوفته – آغوز یا بلاما – اییردک ( با آرد و شیر درست می‌شود ) –سوزمه :ماست کیسه‌ای – حلوای شیره – فیرنی – قووت . همچنین از انواع آش می‌توان اریشته آشو ( آش رشته ) – بوغدا آشو ( آش گندم) – تورش آشو اشاره کرد  ( آش ترش ) – سوت آشو (شیر برنج ) – قوروت آشو( آش کشک ) یارما آشو ( آش بلغور ) را نام برد .

مواد اولیه غذا:مواد اولیه در هر محل نسبت به محل دیگر فرق می‌کرده است و بیشتر به مواد اولیه در دسترس شیوه معیشت -  میزان درآمد و امکانات فرد یا خانواده بستگی داشته است . امابه طور کلی آرد-  گوشت - حبوبات و سبزیجات را می‌توان به عنوان مواد اولیه برای پخت غذا نام برد .