جشن دیوالی-از مراسم دیوالی در معبد مندیر

دیوالی یک جشنواره پنج روزه هندو ها است که در سراسر هند اجرا میشود و تاریخ اجری آن به زمانهای قبل از تاریخ بازمیگردد.

این جشنواره پنج روزه بر اساس تقویم هندی، در روز پانزدهم کارتیکا آغاز میشود. از آنجایی که محاسبه ماههای هندی، قمری است؛ تاریخ دیوالی در تقویمهای دیگر متغیر است. در سال 2005 دیوالی در روز اول نوامبر بود و در سال آینده در 26 اکتبر آغاز خواهد شد.

طی روزهای قبل از جشن، تمام خانه ها پاکیزه و مرتب شده و پنجره ها برای خوشامدگویی به لاکشمی (Lakshmi)، الهه توانگری و کامیابی گشوده میشوند.

نام دیوالی، تحریف شده کلمه دیپاوالی (Deepavali) – دیپا به معنی نور و آوالی به معنای ردیف و صف - و در کل به معنای صفی از نور است. درواقع نمایش نور در این جشنواره یکی از جذابترین بخشهای آن است. تمام خانه ها، از فقیرانه ترین کلبه ها تا اشرافی ترین کاخها، با نور نارنجی رنگ فانوسهایی به نام دیا (Diya) برای تبریک و سلام به لاکشمی روشن میشوند.

فانوس یا دیپ (Deep)، نشانه دانش است و افروختن چراغ دانش در بین مردم به معنای درک فلسفه هر روز خاص از این جشنواره و به عمل درآوردن این فلسفه، در زندگی روزمره است.

روز اول
روز اول دیوالی دهان ترایوداشی (Dhantrayodashi) یا دهان تراس (Dhan teras) نام دارد. "دهان" به معنای "ثروت" و "ترایوداشی" به معنی روز سیزدهم است. در کل این نام به روز سیزدهم از نیمه اول ماه قمری کارتیکا اشاره میکند که در آن، دهان وانتاری (Dhanvantari)، یکی از نمودهای ویشنو (Vishnu) خدای هندی، از آبهای اقیانوسی که دانش طب روحانی "اهورودا" را در خود دارد، خارج میشود و به مردم کمک میکند بر علیه بیماری و مرگ مبارزه کنند.

در غروب این روز، هندوها باید حمام کنند و هدایای خود را که شامل فانوس های روشن دیا (Deeya) و شیرینیهایی به نام پراساد (Prasad) است را به حضور یاما راج (Yama Raj خدای مرگ) تقدیم کنند. این کار باید در نزدیک یک درخت مقدس که ممکن است در باغ یا خانه شخصی افراد هم باشد، صورت میگیرد و در صورت نبودن چنین درختی، یک محل پاکیزه در حیاط جلوی خانه هم، قابل قبول خواهد بود.

در نتیجه، پیام روز دوم این است که منافع جامعه باید همواره بر منافع فردی و نسبتهای فامیلی ارجحیت داشته باشد.

از مراسم روز دوم، ماساژ بدن با روغنهای مخصوص برای رفع خستگی، حمام قبل از طلوع آفتاب و استراحت است تا همه بدون خستگی و با شادی و علاقه برای اجرای مراسم دیوالی در روز بعد آماده باشند. فانوس یاما دیا در اسن شب نباید روشن شود.

روز سوم: روز اصلی دیوالی
مراسم واقعی دیوالی در روز سوم اجرا میشود. در این شب ماه به کلی غروب میکند و تاریکی کامل آسمان را فرا میگیرد. در این تاریکی، دیوالی امکان تجلی واقعی خود را به دست می آورد.

در این روز مردم از لاکشمی، الهه ثروت، برای نعمات متعدد او سپاسگذاری میکنند و مراسم دعای شکرگذاری که پوجا (Puja) نام دارد، هم در سپیده دم و هم هنگام غروب آفتاب انجام میگیرد. اعتقاد بر این است که الهه ثروت از خانه هایی که پاکیزه نبوده و به خوبی روشن نشده اند، دیدن نمیکند. بنابر این همه برای تمیز نگه داشتن خانه خود بسیار کوشش میکنند، درها و پنجره ها را باز میگذارند و تمام چراغها را روشن میکنند.

هنگام غروب، خانه ها و خیابانها با چراغها، فانوسها و شمعهای بی شمار تزیین میشود. و مردم در خارج از خانه ها گرد آمده و منتظر ورود الهه به داخل خانه و برکت بخشیدن به آن هستند. در این مدت آنها به آتش بازی و تماشای فانوسها میپردازند.

روز چهارم
در این روز، به نامهای پادوا (Padwa)، وارشا پراتی پادا (Varshapratipada) و کارتیکا شودا پادیامی (Kartika Shudda Padyami) خوانده میشود. اهمیت این روز در داستانی است که از کریشنا نقل میشود.

او متوجه میشود که مردم یک دهکده برای زمینهای زراعی خود دست به دامان "ایندرا" Indra خدای رعد شده اند تا برایشان باران کافی بفرستد و مدام مرقبند تا خشم او موجب بروز طوفان و سیل نشود. کریشنا این کار را نکوهش میکند و میگوید که هر کس موظف است از گاوهای خود که مهمترین بخش زندگی آنها هستند نگهداری کند نه اینکه به پرستش خدایی خشمگین بپردازد. این گفته موجب خشم فراوان ایندرا میشود و طوفانی را بر سر دهکده روانه میکند.

کریشنا نیز با بلند کردن تپه گوواردهان (Govardhan) و نگه داشتن آن بر فراز دهکده، از مردم محافظت میکند. تا امروز نیز در شمال هند، مردم به طور سمبولیک به پرستش تپه گوواردهان میپردازند و آنرا محل عبور کریشنا میدانند. از طرفی این کار آنها به نوعی برای آرام کردن نیروهای طبیعت و جلوگیری از طوفان و سیل هم هست.

در این روز، برای سال نوی اقتصادی، دفترهای پس انداز تازه ای میگیرند تا سال را با موفقیت مالی و رونق اقتصادی سپری کنند.

در زمانهای بسیار قدیم، در این روز یاما (خدای مرگ) به دیدار خواهر خود یامونا (Yamuna) رفت و به عنوان هدیه به او مزیتی اعطا کرد که به موجب آن، هر کس در این روز به دیدار یامونا میرفت، از تمام گناهانش بری میشد. از آن زمان تا کنون، در این روز برادران به دیدار خواهران خود میروند تا از این عطیه، سهمی برده باشند.

در بنگال، خواهران برای سلامت، موفقیت و شادی برادران خود، مراسم دعای خاصی انجام میدهند که بهای فوتا (Bhai fota) نام دارد. جشنواره دیوالی در این روز پایان میابد و مردم با روحیه تازه، سال نو را آغاز میکنند.