سانسور عجیب و جدید "هامون" در تلویزیون؟؟!!

در پی اوج گیری اعتراض داریوش مهرجویی به نحوه پخش فیلم «هامون» از برنامه سینما ماورا روز گذشته نامه سرگشاده این کارگردان صاحب نام سینمای ایران نیز بر روی خروجی خبرگزاری ها قرار گرفت. در این نامه که خطاب به عزت الله ضرغامی رئیس سازمان صداوسیما نوشته شده است به بسیاری از حذف های بی مورد فیلم اشاره شده است و اینکه مجری و کارشناسان برنامه پس از نمایش فیلم در تحلیل های خود به صحنه هایی از فیلم ارجاع داده اند که بیننده تلویزیون از دیدن آنها محروم مانده بود. در پی انتشار این نامه خبرنگار «اعتماد» سعی بسیاری به عمل آورد تا با یکی از مدیران شبکه چهارم سیما یا مدیران ارشد سازمان صدا و سیما هم ارتباط برقرار کند تا شاید بتواند پاسخی نیز از آنها برای خوانندگان کسب کند ولی این تلاش ها بی حاصل بود. اما در خلال این پیگیری ها از منابع آگاه کسب اطلاع شد که رئیس سازمان صداوسیما در واکنش به وضعیت پدید آمده برای فیلم هامون از گردانندگان برنامه و شبکه خواسته تا بار دیگر فیلم را به صورت کامل و بدون حذفیات صورت گرفته پخش کنند. پیش از این در تاریخ 15 آذرماه داریوش مهرجویی در آستانه سالروز تولد 67 سالگی خود نیز در گفت وگویی با ایسنا نسبت به شیوه نمایش فیلم از برنامه سینما ماورا اعتراضی شفاهی به عمل آورده و گفته بود؛ «این گونه که یک فیلم اساسی و جدی را تکه تکه کنند، مساله یی جز توهین به تماشاچی و مردم ایران نمی تواند باشد.» حکایت جرح و تعدیل فیلم های سینمایی ایران برای پخش از سیما موضوع چندان تازه یی نیست و تاکنون شاهد اعتراض های گوناگون از سوی فیلمسازان در این باره بودیم که می توان به شکوه رضا میرکریمی پس از پخش فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک» اشاره کرد. حال باید دید با پدید آمدن وضعیت فعلی شنیده خبرنگار اعتماد درباره دستور رئیس سازمان صداوسیما در جبران این مساله تا چه حد به واقعیت نزدیک است. و اما نامه مهرجویی؛ نظارت بر نظارت مهرجویی در ابتدای نامه خود آورده است؛ «در نمایش فیلم «هامون» از شبکه چهار سیما چند هفته پیش در برنامه «سینما ماورا» ـ برای بار سوم از شبکه های سیما ـ برخلاف نمایش های پیشین که حذفیات بسیار اندکی داشت، این بار حدود 40 مورد از این فیلم حذف شده بود. از صحنه های کوتاه تا بلند و نیز گفت وگوها.» وی در ادامه با اشاره به اینکه «هامون» به اعتبار منتقدان و تماشاگران و مدرسان رشته سینما در دانشکده ها، از آثار مهم تاریخ سینمای ایران محسوب می شود و به اعتبار آنها نوعی «فیلم کالت» (ستوده و محبوب) به حساب می آید که بارها و بارها توسط تماشاگران مشتاق دیده و بررسی شده، افزوده است؛ «صحنه هایی از این فیلم حذف شده که با هیچ گونه معیار اخلاقی، دینی و زیباشناختی مطابقت ندارد و کاری است بی معنا و دل بخواهی و انگار بیشتر به قصد مغشوش و نامفهوم ساختن آن صورت گرفته. جوهره اصلی فیلم که همان رابطه عشق و دین یا عشق و ایمان است کلاً از میان برداشته شده.» کارگردان فیلم «گاو» به نمونه این حذف اینچنین اشاره کرده است؛ «مثلاً صحنه تعلیم نماز به هامون کوچک هشت ساله توسط مادرش حذف شده. من به عنوان نویسنده و کارگردان این فیلم همیشه فکر می کردم که ادای کلمات مقدس نماز در سکوت سینما، خود نوعی نماز جماعت است که تماشاگر، بازیگر و مردم همراه با هامون کوچک، در آن سهیم شده اند...» کارگردان «لیلا» نمونه دیگری از حذف های انجام شده در فیلم را اینگونه برشمرده است؛ «یا صحنه کوتاه گذاشتن گردن بند حضرت علی (ع) در کف دست هامون، این صحنه نیز حذف شده. همه صحبت های مربوط به ابراهیم خلیل الله و عمق عشق و اهمیت ایمان او، همراه با صحبت های مربوط به کتاب «ترس و لرز» کی یر که گور که موضوع اصلی و ایده فیلم است حذف شده. صحنه های دیدار هامون با مادربزرگ در خانه قدیمی، صحنه های دیدار با مادرزن (خانم توران مهرزاد) نیز حذف شده و نیز صحنه هایی از عزاداری و سینه زنی در خانه قدیمی هامون و صحنه های بیمارستان و دیوانگی هامون.» کارگردان «سارا» از ناکارآمدترین حذف فیلم اینچنین نام برده است؛ «اما بی معناترین حذف ها صحنه دادن کتاب ها به مهشید است که در آن از میان کتاب های «آسیا در برابر غرب»، «فرانی و زویی» و غیره، فقط کتاب «دمیان» اثر هرمان هسه عارف مسلک آلمانی حذف شده است. یا در صحنه ورق زدن کتاب نقشه های ایران زمین، که از هخامنشیان، بعد ساسانیان و سپس سلجوقیان شروع و با صفویه و زندیه و قاجاریه و ایران معاصر اتمام می یابد. در این صحنه نیز سه امپراتوری بزرگ ایران ـ هخامنشیان، ساسانیان و سلجوقیان ـ حذف شده و فقط از صفویه به بعد مجازند حضور یابند. این حذفیات چه معنایی دارند و چرا باید روی یک فیلم سینمایی که هفده سال از ساخت و نمایش آن گذشته و سی دی ها و ویدئوهایش در همه جای دنیا پخش شده و به نمایش درآمده، پیاده شود؟» کارگردان «پری» در ادامه این گونه خطاب به ضرغامی عنوان کرده است؛ «حدس می زنم خود جنابعالی هم از شنیدن این مطلب به اندازه من و بسیاری از بیننده ها و دوستداران این فیلم شگفت زده شده اید... از اینجاست که ضرورت «نظارت بر نظارت» پیش می آید، تا بتوان برای این هرج ومرج نظارتی، این بی منطقی و غرض ورزی های مفرط فرهنگی که بر آثار به خصوص نمایشی ایرانی حاکم است، راه حل درستی پیدا کرد. و من مطمئنم که این مهم با بازنگری توسط شما و کارشناسان ارجمندتان در سازمان صداوسیما، قابل حل خواهد بود.» داریوش مهرجویی در انتهای نامه نکته مهم دیگری را اینگونه مطرح کرده است؛ «موضوع دیگری که بسیار باعث تاسف اینجانب شد حقیقت این مطلب بود که در برنامه «سینما ماورا» که یکی از برنامه های خوب سیماست، صحبت های ارزشمند و گرانقدری که گردانندگان این برنامه، آقای عالمی و مفسران خوش سخن و خوش فکر ایشان مطرح کردند، درباره عشق و ایمان و ترس و لرز و افکار و اندیشه های یونگ و هایدگر و نیز هگل و نظریه او در باب اهمیت امپراتوری هخامنشیان در تاریخ جهان به عنوان اولین نمونه مدیریتی کشوری متمدن در پیاده کردن نظم و قانون کشورداری در جهان و غیره، همه به صحنه ها و دیالوگ هایی ارجاع می داد که از فیلم کلاً حذف شده بودند و بدین ترتیب برای تماشاگری که برای اولین بار با یک فیلم تکه پاره و مثله شده و بی سروته روبه رو شده، بیشتر به گیجی و اغتشاش ذهنی او اضافه می کرد تا پالاییدن روح و آگاهی بخشیدن به او.»