در مورد کمیک استریپ چه میدانیم؟

گارفیلد، دونزبری، کلوین و هوبز، پیناتز. نامهایی که خواندید عنوان کمیک استریپ هایی هستند که اگرچه ممکن است کمتر کسی در ایران با آنها  آشنا باشد، ولی در اروپا و به خصوص امریکا اکثر مردم دست کم نام آنها را دیده یا شنیده اند.

نوارهای نقاشی

کمیک استریپ هنر بازگو کردن داستان توسط نقاشی است.این داستانها، که معمولا توسط یک شخص نوشته و نقاشی می شوند به طور مکرر هر روز یا هر هفته در نشریات مختلف به چاپ می رسند.

کمیک استریپ ها معمولا عنوان و شخصیت های ثابتی دارند و در هر قسمت داستان یا طنزی را با کمک تصویرهایی - که در چند فریم  به صورت نواری کنارهم چیده شده اند - بازگو می کنند.

در واقع کمیک استریپ همانند یک سریال تلویزیونی است با این تفاوت که داستانهای کمیک استریپ لزوما دنباله دار نیستند. اما شخصیت های یک کمیک استریپ مثل شخصیت های سریالهای تلویزیونی با مخاطبان پیوند می یابند و در بسیاری از مواقع این، شخصیت ها هستند که خوانندگان را به خود جذب می کنند.

سابقه کمیک استریپ در غرب به بیش از صد سال می رسد و کمتر روزنامه ای است که بخشی مربوط به کمیک استریپ نداشته باشد. کمیک استریپ های روزنامه ای معمولا در طول هفته به صورت سیاه و سفید ودر یک نوار عرضی چاپ می شوند و در روزهای یکشنبه کمی طولانی تر و به طور رنگی  به چاپ می رسند.

تاریخچه

اولین کمیک استریپ روزنامه ای در سال ۱۸۹۵ در روزنامه نیویورک ورلد به چاپ رسید. این کمیک استریپ که پسر زرد نام داشت اولین کمیکی بود از بادکنک های گفتاری برای نشان دادن صحبت های شخصیت هایش استفاده می کرد و به صورت هفتگی چاپ می شد.

بادکنک های گفتاری اشکال دایره یا مربع شکلی هستند که صحبت های شخصیت ها روی آنها نوشته می شوند و امروزه رایج ترین شیوه نمایش کلام در کمیک استریپ هستند.

پس از پیدایش پسر زرد، که تیراژ روزنامه اش را به طور محسوسی بالا برده بود، روزنامه های دیگر نیز اقدام به چاپ کردن داستانهای مصور کردند و خیلی زود صد ها کمیک استریپ مختلف به وجود آمد.

به دنبال آن، کمیک استریپ روزنامه ای کم کم به جزئی جدایی ناپذیر از فرهنگ امریکایی تبدیل شد، سنتی که تا به امروز پابرجاست و به اروپا و دیگر جاهای دنیا نیز راه یافته است.

تا چندی پیش هنرمندان کمیک فقط از طریق سندیکاهای بزرگ قادر به چاپ کارهای خود در روزنامه های مختلف بودند و رقابت برای فروختن کمیک استریپ به سندیکاها بسیار شدید بود. 

اما امروزه و با گسترش اینترنت، کمیک استریپ ها فقط در روزنامه ها چاپ نمی شوند و بسیاری از آنها اختصاصا بر روی شبکه اینترنت عرضه شده، طرفداران خود را پیدا می کنند.

به غیر از کمیک استریپ، انواع دیگری از کمیک ها مثل رمانهای تصویری و مجله های کمیک به وجود آمده اند که برخلاف کمیک استریپ، داستانهای طولانی و با محتوای دراماتیک تری را ارائه می دهند. تن تن، سوپرمن، بت من و آستریکس نمونه هایی از اینها هستند.

عناصرمشترک کمیک استریپ ها

معمولا کمیک استریپ های روزنامه ای مشخصات منحصر به فردی دارند و از نظر فرم و محتوا از چارچوب خاصی پیروی می کنند.

تعداد فریم یا پانل هایی که هر قسمت از یک کمیک استریپ را تشکیل می دهند معمولا ثابت است و از پنج یا شش فریم تجاوز نمی کند.

از آنجا که کمیک ها معمولا به صورت روزانه به چاپ می رسند و خالق هر مجموعه باید روزانه یک کمیک استریپ تولید کند، نقاشی های این آثار، عمدتا ساده هستند.

همچنین داستانهای هر کمیک استریپ از تعداد محدودی شخصیت ثابت استفاده می کنند که به طور مکرر در هر قسمت از مجموعه حضور می یابند.

علاوه بر داشتن شخصیت های ثابت، کمیک ها معمولا طول عمری طولانی دارند. به عنوان مثال، چارلز شولتز، کمیک استریپ مشهور پیناتز را از سال ۱۹۵۰ تا هنگام مرگش در سال ۲۰۰۰، به مدت ۵۰ سال به طور مداوم تولید می کرد.

گارفیلد، کمیک استریپ مشهور دیگری که روزانه در بیش از ۲۵۰۰ نشریه دنیا به چاپ می رسد از سال ۱۹۷۸ تا کنون توسط جیم دیویس و دستیارانش در حال تولید است.

بسیاری از کمیک استریپ ها به داستانهای طنز جهانشمولی می پردازند که محدودیت زمانی یا مکانی ندارند و به همین دلیل توسط روزنامه های مختلف در سراسر دنیا تکثیر می شوند. گارفیلد و کلوین و هوبز از این دسته هستند. برخی از کمیک استریپ های دیگر مانند دونزبری و بونداکز به مسایل سیاسی و اجتماعی جهان نیز می پردازند.

کمیک استریپ در ایران

با وجود آنکه کارتون –نقاشی های تک فریمی که در ایران از آنها با نام کاریکاتور یاد می شود– از آغاز دوران نشر در ایران استفاده گسترده ای داشته است، کمیک استریپ به شکلی که در اروپا و امریکا متداول است هرگز در ایران رایج نشد.

از آغاز پیدایش نشریات در ایران، کارتون و کاریکاتور همواره مورد توجه و استفاده ایرانیان بوده است.  این کارتونها معمولا مضامین سیاسی و اجتماعی را در قالبی طنزگونه و در یک فریم، بدون استفاده از شخصیت های ثابت ارائه می دهند.
 

با ورود کتابهایی مثل ماجراهای تن تن و داستانهای مشابه آن به ایران، کتابهای کمیک طرفداران زیادی پیدا کردند. اما این نیز برای پیدایش یک کمیک استریپ روزنامه ای ایرانی کافی نبود.

حتی با وجود مجله های فکاهی مثل توفیق، کیهان کاریکاتور و گل آقا، که از نقاشی به عنوان روش اصلی برقراری ارتباط با خواننده استفاده می کردند، باز هم روند کارتون های تک-فریمی ادامه یافت و علیرغم خلق شخصیت های ثابتی مثل کاکاتوفیق در توفیق و شاغلام در گل آقا، از آنها در قالب یک کمیک استریپ استفاده نمی شد.

اگرچه در دهه شصت تعدادی از داستانهای افسانه ای ایرانی مانند امیر ارسلان در کنار کمیک های داستانی خارجی در مجله کارتون (که بعدها به هزارقصه تغییر نام یافت) به صورتی شبیه کمیک استریپ چاپ شد، عدم استفاده از بادکنک های کلامی و نوشته شدن داستان در زیر نقاشی ها آنها را از کمیک استریپ های متداول روزنامه ای مجزا می کرد.

در سالهای اخیر با اینکه تلاشهایی درجهت به وجود آوردن کمیک های ایرانی –مانند کتابهای کمیک مانا نیستانی و کمیک های هفتگی "ساندویچ" کار بزرگمهر حسین پور– شکل گرفته است، هنوزجای محصولی که در قالب کمیک استریپ های متداول خارجی – با شخصیت ها و فرمی ثابت – بگنجد چه در عرصه نشر و چه بر روی شبکه اینترنت خالی است.