سینمای ایران در پاییز ۱۳۸۵

هرچند هنوز از سوی برخی جناح‌های تندرو فشار مضاعفی به دولت برای سخت‌گیری بیشتر در امور فرهنگی وارد می شود، اما به نظر می‌رسد که دیگر نیات و روش‌های فرهنگی زمامداران جدید تثبیت شده است و روال کارها مطابق برنامه‌های تعیین‌شده پیش می‌رود. اینک باید به انتظار نشست و نگاه به کارنامه مدیران و متولیان فرهنگی در بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر داشت.

از طرفی پاییز فصل جشنواره‌هاست و از سویی دیگر بسیاری از فیلمسازان ترجیح می‌دهند آثار خود را در این فصل و پیش از رسیدن ایام جشنواره‌ فیلم فجر به تماشا بگذارند. هرچند با توجه به سیال بودن مناسبت‌های مذهبی، گاه تفاوتی هم در این تمایل ایجاد می شود و بسا که در برخی مناسبت‌ها و ایام، استقبال از سینماها فروکش می کند. همچون میانه فصل پاییز، که ماه رمضان موجب افت نسبی استقبال تماشاگران از سینماها شد.

اکران پاییز

هرچند فرا رسیدن ماه رمضان، کاهش نسبی در آمارهای تماشاگران سینماها ایجاد کرد، با این همه رشد فزاینده فروش و استقبال از سینما و فیلم‌های ایرانی در فصل‌ پاییز نیز ادامه داشت.

با وجود آن ‌که مخاطبان ایرانی استقبال بهتری از آثار سینمایی نسبت به سال‌های اخیر داشته‌اند، اما همچنان مجموعه اکران سینمای ایران با فقر کیفی روبروست و هنوز آثار قابل اعتنا در اکران پاییزه بسیار کم ‌شمار بوده است.

در این میان، تقاطع ابوالحسن داودی نه تنها با توفیق نسبی فروش همراه شد و مورد استقبال تماشاگران عام قرار گرفت، که توانست توجه مخاطبان نکته ‌سنج را نیز جلب کند. تقاطع با آن‌ که در بیست‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر توفیقی به دست نیاورد و بدون کسب جایزه‌ای روانه شد، در دهمین جشن سینمای ایران درخشید و با کسب ۵ تندیس برترین اثر جشن شناخته شد.

چه کسی امیر را کشت مهدی کرم ‌پور و میم مثل مادر رسول ملاقلی پور با بازی گل‌شیفته فراهانی از دیگر آثاری بودند که توجه بیشتری به برخی ویژگی‌های کیفی داشتند.

در حالی که اکران به نام پدر ابراهیم حاتمی‌کیا، گرگ و میش قاسم جعفری، کافه ستاره سامان مقدم، سرود تولد علی قوی‌تن، باغ فردوس پنج بعداظهر سیامک شایقی از فصل گذشته به پاییز کشیده شد، ابراهیم خلیل‌الله محمدرضا ورزی، چه کسی امیر را کشت مهدی کرم‌پور، وقتی همه خواب بودند فریدون حسن‌پور، قتل آن ‌لاین مسعود آب‌پرور، عروسک فرنگی فرهاد صبا، بی‌وفا اصغر نعیمی، تله سیروس الوند و گیس‌بریده جمشید حیدری، از دیگر آثاری بودند که در این فصل بر پرده سینماها رفتند.

در این میان پرفروش‌ترین اثر فصل پاییز، میم مثل مادر رسول ملاقلی‌پور بود که تنها در تهران توانست بیش از ۵۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد.

آخرین اثر کن ‌لوچ که با نام باد بر مرغزارها می‌وزد در ایران اکران شده است، اثر شاخص‌ خارجی این فصل بود. نخل طلایی جشنواره کن امسال به این فیلم اعطا شد.

به نظر می‌رسد که سال ۱۳۸۵ برای بازار سینمای ایران، با توفیق نسبی همراه بوده است. طبق آمار منتشر شده از طرف مؤسسه سینما شهر، سینماهای تهران در شش ماهه نخست امسال بیش از ۵ میلیارد تومان فروش داشته است و بیش از ۵/۵ میلیون نفر نیز به تماشای فیلم‌ها نشسته‌اند.

بنابر همین آمار، میزان تماشاگران سینما نسبت به شش ماهه اول سال ۱۳۸۴، ۷/۲۶% و به نسبت سال ۱۳۸۳، نزدیک به ۴٪ رشد داشته است. از طرفی آمار فروش نیز ۸/۵۴٪ نسبت به سال ۱۳۸۴ و ۵/۴۱٪ نسبت به دوره مشابه در سال ۱۳۸۳ رشد داشته؛ که البته بخشی از این میزان افزایش به رشد قیمت بلیط نیز مربوط است.

جشنواره‌ها و همایش‌ها

در ایران، اغلب جشنواره‌ها و همایش‌های مربوط به فیلم و سینما در نیمه‌ دوم سال برگزار می‌شود و به ویژه با فرا رسیدن پاییز این آیین‌ها رونق می‌یابد. پاییز امسال نیز پذیرای جشنواره‌ها و همایش‌های فیلم کوتاه تهران، رشد، رویش، شهر، مستند کیش، فیلم و عکس دانشجویی، تصویر هنرمند و آیین‌های بزرگداشت روز جهانی انیمیشن بود. از سویی جشنواره بین المللی فیلم کودک برخلاف رسم سالیان پیش در این فصل برپا نشد و برگزاری آن به اردیبهشت ۸۶ کشیده شد و مکان برپایی آن نیز از اصفهان به همدان تغییر کرد.

سومین جشنواره فیلم تصویر هنرمند، به همراه چهارمین جشن تصویر سال از ۱۵ آبان تا ۲۶ آبان در مجموعه تالارهای خانه‌ هنرمندان ایران برپا شد. کاوش در زندگی و فعالیت یک هنرمند و یا شکل‌گیری یک اثر هنری با نمایش پشت‌ صحنه پرداخت اثر، موضوع آثار این جشنواره است.

روز جهانی پویانمایی (۲۸ اکتبر) در دو آیین متوالی، طی چهار روز از ۶ تا ۹ آبان‌ماه، در موزه امام علی و موزه هنرهای معاصر تهران گرامی داشته شد. جدا از برنامه‌های همایش، از جمله نشست‌های تخصصی، نمایش فیلم، نمایشگاه و کارگاه‌های آموزشی، در این آیین‌ها از نورالدین زرین‌کلک، علی‌اکبر صادقی و سعید توکلیان تقدیر شد.

بیست و سومین جشنواره ملی و یازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران از ۳۰ آبان تا ۵ آذر در تهران برگزار شد و گزیده‌ای از برنامه‌های جشنواره همزمان در شهرهای یاسوج، زاهدان، تبریز، رشت و سنندج به نمایش درآمد.

هفتمین جشنواره بین‌المللی سینمای مستند کیش ۱۳ آذر ۱۳۸۵ در تالار حافظ دانشگاه بین‌المللی جزیره کیش گشایش یافت و در ۱۶ آذر ۱۳۸۵ در تالار ورزشگاه المپیک جزیره با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان داد.

رقص‌های طلایی کار علی کلانتری و فیروزآباد ساخته مسعود امینی تیرانی موفقترین آثار این دوره بودند.

حدود یک سال پیش و در آستانه برگزاری هفتمین دوره جشنواره مستند کیش، یکباره خبر برکناری کامران شیردل از دبیری جشنواره دست‌اندرکاران حوزه‌ی مستند را غافلگیر کرد. شیردل که خود یکی از معتبرترین مستندسازان نسل اول ایران است، بانی جشنواره مستند کیش بود و شش دوره‌ی متوالی، با وجود محدودیت‌های فراوان، این جشنواره را پیش برد. جشنواره مستند کیش از سال ۱۳۸۲ دو دوره، به صورت بین‌المللی برگزار شد.

در دوره اخیر، با غیبت کامران شیردل، محتاط‌ تر و اداری ‌تر شدن تشکیلات جشنواره‌ و با وجود محدودیت‌های تازه، قابل پیش‌بینی بود که حاصل کیفی جشنواره نیز با افول تازه‌ای روبرو شود. از طرفی جشنواره مستند یادگار ظاهرا با غفلت طولانی متولیان آن گویی دچار فراموشی متمادی شده و شاید اساساً برای همیشه تعطیل شده باشد.

به نظر می‌رسد که مستند سازی در ایران که همواره با اضطرار توأم با دلواپسی در بطن آن حاکم بوده است، با تفوق دیدگاه‌های جدید فرهنگی رو به ضعف بیشتری گذاشته است.

آن سوی آبها

در پاریس، مهرماه، و در هفته فرهنگ‌های جهان، در مراسمی که توسط خانه فرهنگ ایران برگزار شد، در مقر یونسکو از عزت‌الله انتظامی، بازیگر سینما و تئاتر ایران تجلیل شد.

در اولین جشنواره رم ایتالیا که از ۱۳ تا ۲۱ اکتبر برگزار شد، از ایران فیلم یک شب نیکی کریمی حضور داشت. همچنین در جشنواره سه قاره نانت فرانسه، چهارشنبه‌سوری اصغر فرهادی، چند کیلو خرما برای مراسم تدفین سامان سالور و صحنه‌های خارجی علیرضا رسولی‌نژاد شرکت کردند. زیر درختان زیتون عباس کیارستمی در بخش ویژه خارج از مسابقه در این جشنواره به نمایش درآمد.

زمستان است ساخته رفیع پیتز موفق شد خوشه نقره‌ای جشنواره‌ وایادولید اسپانیا را به دست آورد.

دومین جشنواره فیلم دیدار در تاجیکستان برگزار شد. شاعر زباله‌ها ساخته محمد احمدی و فیلم کوتاه کمی بالاتر کار مهدی جعفری در بخش مسابقه در این جشنواره حضور یافت. فاطمه معتمدآریا نیز جزو هیأت داوران جشنواره بود.

از طرفی به همت محسن مخملباف بخش مرور سینمای ایران در این جشنواره برگزار شد که دونده امیر نادری، کلوزآپ عباس کیارستمی، نرگس رخشان بنی‌اعتماد، اجاره‌نشین‌ها داریوش مهرجویی، دت یعنی دختر ابوالفضل جلیلی، دندان مار مسعود کیمیایی، مارمولک کمال تبریزی، آن سوی آتش کیانوش عیاری، کلید ابراهیم فروزش و دایره جعفر پناهی از جمله آثاری بودند که در این بخش به نمایش درآمدند.

در پنجاهمین جشنواره غیر رقابتی فیلم لندن نیز، چهارشنبه‌سوری اصغر فرهادی به همراه زمان می‌ایستد علیرضا امینی حضور داشتند. و در هند، در جشنواره بین المللی فیلم‌های آسیایی بمبئی نیز، جایزه بهترین کارگردان آسیایی به مجید مجیدی اهدا شد.

از طرفی، پس از بحث‌های فراوان، شورای معرفی شده از طرف خانه‌ سینما کافه ترانزیت کامبوزیا پرتوی را به عنوان نماینده ایران در رقابت آثار غیرانگلیسی زبان مراسم اسکار معرفی کرد.

این فیلم موفق به دریافت سه سیمرغ بلورین از بیست و سومین جشنواره فیلم فجر و دو جایزه‌ از نهمین جشنواره سینمای ایران شده است.

کافه ترانزیت تاکنون در چندین جشنواره بین‌المللی حضور داشته و در چند کشور نیز نمایش عمومی داشته است. بچه‌های آسمان مجید مجیدی تنها فیلم سینمای ایران است که توانسته در میان ۵ نامزد دریافت این جایزه قرار گیرد.