آیا روسیه در جریان جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل به تعهد خود در قبال تهران عمل کرد؟

یورونیوز: احمد وخشیته، کارشناس مسائل روسیه، در گفت‌وگو با یورونیوز می‌گوید مواضع مسکو در تنش‌های اخیر ایران و اسرائیل نشان می‌دهد که روسیه به تعهدات سیاسی خود پایبند بوده و بدون محکوم‌کردن ایران، حملات اسرائیل به خاک ایران را محکوم کرده است.

آقای وخشیته در این خصوص گفت: «بین روسیه و ایران، طرفین باید فقط تعهدات سیاسی‌شان نسبت به یکدیگر را اجرا می‌کردند که همین هم اجرا شده است. چنانکه جمهوری اسلامی ایران هم حمله نظامی روسیه به اوکراین را محکوم نکرد. روسیه نیز حملات جمهوری اسلامی به اسرائیل را محکوم نکرد ولی حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد.»

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، در پاسخ به این سوال که «اگر ایران دچار جنگی فراتر از جنگ دوازده‌روزه شود، آیا روسیه در کنار ایران خواهد ایستاد؟»، گفت: «ما با ایران ... قرارداد مشارکت راهبردی داریم و ما همیشه در حمایت از ایران، و حمایت از حقوق قانونی جمهوری اسلامی ایران عمل خواهیم کرد.»

او افزود: «ایران در ماه‌های اخیر چندین بار به صراحت گفته است که علاقه‌ای به جنگ ندارد، علاقه‌ای به درگیری‌های جدید ندارد و علاقه‌مند است هرگونه مشکلی را از طریق گفت‌و‌گو رفع کند و باز هم تاکید می‌کنم هر مشکلی که در راه باشد بر اساس احترام به حقوق حاکمیتی و قانونی جمهوری اسلامی ایران. ما از این موضع کاملا حمایت می‌کنیم.»

آقای لاوروف در این مصاحبه همچنین تاکید کرد که روسیه به دوستان قدیمی خود خیانت نمی‌کند؛ ادعایی که در ایران مخالفان بسیاری دارد. در جناح اصلاح‌طلب حکومت ایران و نیز در میان بسیاری از ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی، بدبینی عمیقی به دولت روسیه وجود دارد و این جمله ترجیع‌بند سخنان بسیاری از تحلیلگران سیاسی ایرانی است که «جمهوری اسلامی ایران برای روسیه چیزی بیشتر از یک کارت بازی نیست.»

اختلاف درباره نقش روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی و وضعیت ایران در عرصه جهانی، در پاییز سال جاری، صراحتی کم‌نظیر در بین چهره‌های سیاسی برجسته داخل ایران پیدا کرد؛ به نحوی که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در اوایل آبان امسال در واکنش به انتقادات تلویحی و تصریحی حسن روحانی و جواد ظریف از عملکرد روسیه در قبال ایران، در مجلس شورا در واکنش به سخنان این دو معمار برجام گفت: «لازم می‌دانم انتقاد صریح خود را نسبت به مواضع رئیس جمهور و وزیر خارجه اسبق اعلام کنم که دقیقا در شرایطی که مسیر همکاری‌های راهبردی ما با کشور روسیه در حال پیشرفت است با مواضع خود به این مسیر لطمه زدند.»
سرگئی لاوروف با اشاره به ایران گفته است که روسیه به دوستان قدیمی خود خیانت نمی‌کندیورونیوز در گفت‌وگو با احمد وخشیته، کارشناس مسائل روسیه، درباره ادعای سرگئی لاوروف در خصوص خیانت‌نکردن روسیه به شرکا و متحدینش و نیز احتمال تقویت حمایت تسلیحاتی روسیه از جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی سوال کرد و آقای وخشیته در پاسخ گفت: «در خوانش روسیه، مقامات کرملین و وزارت خارجه این کشور معتقدند که مسکو در جریان جنگ دوازده روزه میان ایران و اسرائیل، از شریک خودش یعنی جمهوری اسلامی ایران پشتیبانی کرده و مصداق آن را سیاست‌های اعلامی سخنگوی وزارت خارجه روسیه و نماینده این کشور در شورای امنیت سازمان ملل تحلیل و تفسیر می‌دانند و به همین دلیل، اتهامات منتقدین ایرانی را، که روسیه را به خیانت متهم می‌کنند، رد می‌کنند.»

او افزود: «ولی در فضایی جدی‌تر، باید دید اساسا بستری برای حمایت بیشتر روسیه از ایران وجود داشته است یا نه؟ به عبارت صحیح‌تر، آیا تعهدی برای حمایت بیشتر وجود داشته یا نه؟ حمایت بیشتر یعنی اگر اسرائیل به ایران حمله کرد، روسیه تعهدی داشته که بیاید در کنار ایران قرار بگیرد و به حمله اسرائیل یا هر کشور دیگری که به خاک ایران حمله کرده، پاسخ دهد؟ چنین توافقی بین روسیه و ایران هیچ وقت وجود نداشته.»

این تحلیلگر روابط بین‌الملل درباره سند همکاری‌های استراتژیک ایران و روسیه گفت: «در همان سند جامع همکاری‌های استراتژیک بیست‌ساله هم که امضا شده، آمده است که اگر کشور سومی به هر یک از این دو کشور (ایران و روسیه) حمله کند، این کشورها در مجامع بین‌المللی، مشخصا در سازمان ملل (و روسیه در شورای امنیت سازمان ملل) باید کشور ثالث را محکوم کند و هیچ حمایتی از آن کشور نداشته باشد و تسلیحاتی هم به کشور مهاجم نفروشد.»

آقای وخشیه اضافه کرد: «مطابق آنچه که ما می‌دانیم، روسیه در جنگ دوازده‌روزه تسلیحاتی به اسرائیل نفروخت و حمله اسرائیل به ایران را نیز محکوم کرد. بنابراین از منظر روسیه، این کشور به همه تعهدات خودش پای‌بند بوده است.»
موشک‌های ایران در آسمان اسرائیل در جریان جنگ ۱۲ روزهاحمد وخشیته انتقادات اخیر چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب و میانه‌رو جمهوری اسلامی از روسیه را در راستای دعوا بر سر تعیین رهبر آینده ایران ارزیابی کرد و گفت: «در ایران سخنانی بعد از جنگ دوازده‌روزه مطرح شد. به نظرم بخشی از این سخنان، که از سوی اصلاح‌طلبان هم مطرح شده‌اند، بیشتر با انگیزه‌های داخلی و در راستای سناریوهای مربوط به جانشینی رهبری مطرح می‌شوند.»

او افزود: «به هر حال به واسطه عملکرد دولت آقای پزشکیان و شرایط اقتصادی حاکم بر ایران و ناترازی‌های انرژی، عملا وعده‌های اصلاح‌طلبان نادرست از آب درآمده و با قضاوت منفی مردم مواجه شده. بنابراین اصلاح‌طلبان می‌دانند اگر قرار باشد انتخابات دیگری برگزار شود، عملا شانسی ندارند و اگر همه هیمنه اصلاح‌طلبان نیز پشت یک کاندیدای خاص قرار بگیرند، موفق نمی‌شوند آن مقدار حمایتی را که در سال ۱۴۰۳ برای آقای پزشکیان فراهم کردند، برای کاندیدای بعدی خودشان فراهم کنند. به همین دلیل اصلاح‌طلبان دنبال اپوزیسیون‌سازی هستند. یعنی جمهوری اسلامی شعار دشمنی با آمریکا را مطرح می‌کند و اصلاح‌طلبان از این سو بحث تقابل با روسیه را مطرح می‌کنند.»

آقای وخشیته معتقد است در درگیری‌های نظامی ایران و اسرائیل در یکسال‌ونیم اخیر، کفه حمایت روسیه بیشتر به سود ایران سنگینی کرده و در توضیح این نظرش گفت: «به نظر من، این رویکرد انتقادی به روسیه را بیشتر باید در یک ظرف داخلی نگاه کنیم وگرنه در بعد وسیع‌تر، به نظر می‌رسد که بین روسیه و ایران، طرفین باید فقط تعهدات سیاسی‌شان نسبت به یکدیگر را اجرا می‌کردند که همین هم اجرا شده است. چنانکه جمهوری اسلامی ایران هم حمله نظامی روسیه به اوکراین را محکوم نکرد. روسیه نیز حملات جمهوری اسلامی به اسرائیل را محکوم نکرد ولی حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد. حتی سال گذشته، وقتی که جمهوری اسلامی برای اولین بار به اسرائیل حمله کرد، روسیه آن حمله را محکوم نکرد و مقامات اسرائیلی هم به روسیه اعتراض کردند که چرا حمله جمهوری اسلامی را محکوم نکردید.»

این تحلیلگر سیاسی مقیم روسیه در پایان به یورونیوز گفت: «من با این جمع‌بندی می‌خواهم تاکید کنم که ما باید بدانیم درباره چه نوع تعهداتی صحبت می‌کنیم و چه انتظاراتی طرفین از همدیگر داشته‌اند. با این توجه، باید گفت که در موضوع همکاری‌های نظامی، طبیعتا روسیه تسلیحاتی را به ایران فروخته است ولی فروش همین تسلیحات هم می‌تواند توأم با ملاحظاتی باشد. به نظر می‌رسد که اگر جمهوری اسلامی رویکرد مذاکراتی جدی‌تری داشته باشد، می‌تواند از این شانس برخوردار باشد که تسلیحات کاربردی‌تری هم از روسیه دریافت کند که سامانه پدافندی خودش را، چه در بعد اسکادران هوایی و چه در حوزه پدافند موشکی خودش، تقویت کند. ولی اگر جمهوری اسلامی به سمت یک سیاست تهاجمی برود و تهدیدی باشد برای همسایگان خودش، سناریوهای دیگری می‌تواند رقم بخورد. ولی در مجموع به نظر می‌رسد که در خوانش روسیه، امروز جمهوری اسلامی سیاست تدافعی را دنبال می‌کند و به دنبال حمله پیش‌دستانه نیست و به همین دلیل به نظر می‌رسد که همکاری‌های نظامی جدی بین تهران و مسکو وجود دارد.»