تحریم یزد ایر؛ شرکت هوایی بیهواپیما و غارتگری تازه منابع ملی ایران
رأی دهید
«یزد ایر»، یکی از دهها شرکت هواپیمایی تازهتاسیس در جمهوری اسلامی، خبرساز و جنجالی است که از زمان آغاز فعالیت رسمیاش در اوایل دهه ۱۴۰۰ خورشیدی تا توقف ناگهانی عملیات در سال جاری، نشانگری از وضعیت جمهوری اسلامی در صنعت هوانوردی است که مدتی به یکی دیگر از صدها زمینه ویژهخواری یا رانت و غارت منابع در ایران اضافه شد.
یزد ایر، شرکت هواپیمایی با ظاهری خصوصی اما متکی به منابع ملی ایران بود که با آنچه هدف توسعه زیرساخت پروازی استان یزد و ایجاد یک ایرلاین منطقهای، خوانده میشد در سال ۱۴۰۰ فعالیت خود را آغاز کرد.
این شرکت از همان ابتدا خود را بهعنوان حامی هوایی یزد معرفی میکرد که شعاری عجیب برای هر شرکت هوایی است.
یزد ایر فعالیت خود را با ناوگانی شامل هواپیماهای «ایرباس -۳۰۰» و «ای-۳۰۰» آغاز کرد؛ ناوگانی بسیار کوچک که هواپیماهای آن پیشتر در شرکتهای بزرگتر ایران خدمت میکردند و قبل از آن، بهصورت دست دوم و در شرایطی کموبیش مشابه خرید کالای قاچاق، وارد ایران شدند.
پروازهای یزد ایر، ترکیبی از مسیرهای داخلی و منطقهای بود. در حوزه داخلی، مسیرهای پرتردد مانند یزد–تهران و یزد–مشهد را در برنامه قرار داشت اما چون تعداد هواپیمای آن، بهعدد یکدست هم نمیرسید، در واقع یک شرکت هواپیمایی کاغذی بود.
در بخش خارجی، این شرکت در دوره کوتاه فعالیت خود توانست چند مقصد پروازی در منطقه را پوشش دهد که شامل نجف در عراق، استانبول در ترکیه و دبی در امارات متحده عربی بود. این تعداد مقصد برای یک شرکت هوایی بسیار ناچیز است . موضوعیکه دلیل تاسیس چنین شرکتی با این وضعیت کم بضاعت را سوال برانگیز کرده بود.
در برخی دورهها، پروازهای چارتر یا مناسبتی نیز گزارش شدند. باوجود محدودیتهای عملیاتی، این شرکت تلاش داشت خود را بهعنوان یک گزینه تازه برای سفرهای منطقهای معرفی کند، اما در میانه تبلیغات از حرکت بازماند.
شرکت هواپیمایی که هواپیما و کادر نداشت
راهاندازی یزد ایر بخشی از روند چند سال اخیر در صنعت هوانوردی ایران بود؛ روندی که طی آن سرمایهگذاران بخش خصوصی و شرکتهای بزرگ صنعتی بهدنبال ایجاد یا احیای ایرلاینهای کوچک منطقهای برآمدند بدون اینکه هواپیما و حتی گروه آموزش دیده مناسب و کافی داشته باشند.
هذف اعلامشده از تاسیس یزدایر، اتصال استانها به شبکه هوایی، کاهش وابستگی به فرودگاههای مادر مانند تهران و بهرهگیری از ظرفیت هواپیماهای موجود بود که با توجه به زمینگیر بودن بیش از نیمی از ناوگان هوایی ایران، طرح چنین ادعایی بسیار دور از واقعیت بود.
نزدیکی سهامداران اصلی به صنایع بزرگ یزد و کرمان نیز بهعنوان پشتوانه مالی پروژه مطرح میشد. بر اساس دادههای ثبتشده در پایگاههای هوانوردی و گزارشهای رسمی، «سپهر کاوه کیش»، سهامدار عمده و ستون اصلی مالکیت یزد ایر بودند.
«هلدینگ معدنی و صنعتی چادرملو»، حدود نیمی از سهام را در اختیار داشت و نمایندگانی در هیاتمدیره منصوب کرده بود؛ بخشی از داراییهای ملی ایرانیان که به نام شرکت خصوصی به یزد ایر واگذار شده بود. بخشی بسیار کوچک از سهام هم در اختیار یک سهامدار حقیقی به نام «رضا نمکشناس» قرار داشته است.
«رضا حیدری»، بهعنوان مدیرعامل و رضا نمکشناس، بهعنوان یکی از مدیران ارشد در منابع رسمی دیده میشد؛ هردوی اینها در فهرست تحریمهای آمریکا قرار گرفتند.
توقف فعالیتهای یزد ایر قبل از تحریم آمریکا
در سال جاری، گزارشهایی منتشر شد مبنی بر اینکه یزد ایر عملیات پروازی خود را که از سوی «ماهان ایر» انجام میشد، بهطور کامل متوقف کرده است. منابع هوانوردی علت اصلی را «مشکلات مالی و عملیاتی» عنوان کردند.
ماهان ایر، مهمترین خط هوایی تاسیسشده در ایران پس از انقلاب بهمن ۵۷ است. این شرکت با حمایت خیریه «مولیالموحدین»، نزدیک به «قاسم سلیمانی» در کرمان تاسیس شد و هواپیماهای خود را در زمانیکه ایران به شکل امروزی تحریم نبود، از محل داراییهایی که از مصر از قبل انقلاب طلب داشت، در دوره ریاست جمهوری «اکبر هاشمی رفسنجانی» خریده بود.
در زمان اوج حضور نظامی سپاه پاسداران در سوریه، ماهان ایر، بهحدی سلاح و اعضای نظامی سپاه را به مقصد سوریه جابهجا کرد که نهایتا از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم شد و پروازهای آن به مقاصد اروپایی پایان گرفت.
ارایه ناکام خدمات امپراتوری به یزد ایر، ظاهرا تلاشی برای کسب درآمد جدید بوده است.
مسایلی که منجر به تعلیق یا لغو گواهی اپراتوری شرکت یزد ایر شد، نشان میداد که مافیای تازه شکل گرفته در بخش هوایی ایران مغلوب نگرانیهای ایمنی شد که اگر جدی نبود، زور مافیا مطابق معمول به آن میرسید.
هر چهار فروند هواپیماهای شرکت یزد ایر در مقطعی در فرودگاهها زمینگیر شدند و منابعی در صنعت هوایی از نیاز شرکت به بازبینیهای نظارتی و حسابرسیهای فنی خبر میدادند. توقف ناگهانی ناوگان، محدودیت منابع مالی، دشواری تامین قطعات و فشارهای نظارتی از دلایل مطرحشده بودند.
چرا آمریکا یزد ایر را تحریم کرد
وزارت خزانهداری ایالات متحده، در بیانیهای رسمی اعلام کرد که یزد ایر و برخی مدیرانش تحت تحریم قرار گرفتهاند. دلیل اضافه شدن یزد ایر به تحریمهای ایران در بخش مقابله با تروریسم، این است که این شرکت در انتقال نیروهای مرتبط با سپاه قدس و ارسال محمولههایی که آمریکا آنها را «تسلیحات برای گروههای مورد حمایت ایران» مینامد، نقش داشته است.
در این بیانیه همچنین آمده بود که برخی پروازهای یزد ایر در پوشش پروازهای تجاری، با شبکههای مرتبط با ماهان ایر همپوشانی داشتهاند. آمریکا این فعالیتها را بر اساس فرمان اجرایی شماره ۱۳۲۲۴ رییسجمهور که مربوط به تحریم نهادهای متهم به حمایت از اقدامات تروریستی استفاده است، اعمال کرده که احتمال رفع آن در آینده را ناچیز میکند.
در نتیجه این اقدام، شرکت و مدیرانی مانند «رضا حیدری» و «رضا نمکشناس» در فهرست تحریمهای دفتر کنترل داراییهای خارجی وزارت خزانهداری آمریکا قرار گرفتند. این امر دسترسی آنها به سیستم مالی بینالمللی، همکاری با شرکتهای خارجی و حتی ادامه فعالیت در چارچوبی گسترده را بهشدت محدود کرد.
یزد ایر با هدف توسعه ناوگان پروازی منطقهای پا به عرصه گذاشت؛ ناوگانی محدود که با وجود تحریم فروش هواپیمای به ایران، قدرت خرید آن را نداشت، اما تاسیس شد.
بخش بزرگی از دلیل تاسیس شرکتهای هوایی متعدد در ایران گرفتن ارز دولتی کلان برای خرید هواپیما و البته بنزین هواپیما با نرخ دولتی است که فروش آزاد آن برای شرکت هوایی اسمی که هواپیما ندارد، سودآور است.
چالشهای مالی، نظارتی و عملیاتی از یکسو و قرار گرفتن در فهرست تحریمهای آمریکا از سوی دیگر، مسیر کاری این ایرلاین و دهها موارد مشابه آن در جمهوری اسلامی را سختتر کرد و در نهایت به توقف فعالیتهای آن منجر شد.
این ایرلاین، نمونهای است از چالشهای پیچیده صنعت هوانوردی ایران. صنعتی که از یکسو با نیاز فزاینده به توسعه شبکه هوایی مواجه است و از سوی دیگر با محدودیتهای بینالمللی، دشواری تامین ناوگان، فشارهای مالی و فضای سیاسی ـ امنیتی گره خورده است.
یزد ایر، اولین شرکت هواپیمایی نسل جدید در جمهوری اسلامی ایران است که در ماههای اخیر و بدون داشتن هواپیما و خدمات امپراتوری مناسب تاسیس شد و اینک عملا وجود کاغذی دارد. اما مسیری که پیمود تصویری روشن از واقعیت این صنعت در ایران امروز، تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ارایه میدهد.
یزد ایر، شرکت هواپیمایی با ظاهری خصوصی اما متکی به منابع ملی ایران بود که با آنچه هدف توسعه زیرساخت پروازی استان یزد و ایجاد یک ایرلاین منطقهای، خوانده میشد در سال ۱۴۰۰ فعالیت خود را آغاز کرد.
این شرکت از همان ابتدا خود را بهعنوان حامی هوایی یزد معرفی میکرد که شعاری عجیب برای هر شرکت هوایی است.
یزد ایر فعالیت خود را با ناوگانی شامل هواپیماهای «ایرباس -۳۰۰» و «ای-۳۰۰» آغاز کرد؛ ناوگانی بسیار کوچک که هواپیماهای آن پیشتر در شرکتهای بزرگتر ایران خدمت میکردند و قبل از آن، بهصورت دست دوم و در شرایطی کموبیش مشابه خرید کالای قاچاق، وارد ایران شدند.
پروازهای یزد ایر، ترکیبی از مسیرهای داخلی و منطقهای بود. در حوزه داخلی، مسیرهای پرتردد مانند یزد–تهران و یزد–مشهد را در برنامه قرار داشت اما چون تعداد هواپیمای آن، بهعدد یکدست هم نمیرسید، در واقع یک شرکت هواپیمایی کاغذی بود.
در بخش خارجی، این شرکت در دوره کوتاه فعالیت خود توانست چند مقصد پروازی در منطقه را پوشش دهد که شامل نجف در عراق، استانبول در ترکیه و دبی در امارات متحده عربی بود. این تعداد مقصد برای یک شرکت هوایی بسیار ناچیز است . موضوعیکه دلیل تاسیس چنین شرکتی با این وضعیت کم بضاعت را سوال برانگیز کرده بود.
در برخی دورهها، پروازهای چارتر یا مناسبتی نیز گزارش شدند. باوجود محدودیتهای عملیاتی، این شرکت تلاش داشت خود را بهعنوان یک گزینه تازه برای سفرهای منطقهای معرفی کند، اما در میانه تبلیغات از حرکت بازماند.
شرکت هواپیمایی که هواپیما و کادر نداشت
راهاندازی یزد ایر بخشی از روند چند سال اخیر در صنعت هوانوردی ایران بود؛ روندی که طی آن سرمایهگذاران بخش خصوصی و شرکتهای بزرگ صنعتی بهدنبال ایجاد یا احیای ایرلاینهای کوچک منطقهای برآمدند بدون اینکه هواپیما و حتی گروه آموزش دیده مناسب و کافی داشته باشند.
هذف اعلامشده از تاسیس یزدایر، اتصال استانها به شبکه هوایی، کاهش وابستگی به فرودگاههای مادر مانند تهران و بهرهگیری از ظرفیت هواپیماهای موجود بود که با توجه به زمینگیر بودن بیش از نیمی از ناوگان هوایی ایران، طرح چنین ادعایی بسیار دور از واقعیت بود.
نزدیکی سهامداران اصلی به صنایع بزرگ یزد و کرمان نیز بهعنوان پشتوانه مالی پروژه مطرح میشد. بر اساس دادههای ثبتشده در پایگاههای هوانوردی و گزارشهای رسمی، «سپهر کاوه کیش»، سهامدار عمده و ستون اصلی مالکیت یزد ایر بودند.
«هلدینگ معدنی و صنعتی چادرملو»، حدود نیمی از سهام را در اختیار داشت و نمایندگانی در هیاتمدیره منصوب کرده بود؛ بخشی از داراییهای ملی ایرانیان که به نام شرکت خصوصی به یزد ایر واگذار شده بود. بخشی بسیار کوچک از سهام هم در اختیار یک سهامدار حقیقی به نام «رضا نمکشناس» قرار داشته است.
«رضا حیدری»، بهعنوان مدیرعامل و رضا نمکشناس، بهعنوان یکی از مدیران ارشد در منابع رسمی دیده میشد؛ هردوی اینها در فهرست تحریمهای آمریکا قرار گرفتند.
توقف فعالیتهای یزد ایر قبل از تحریم آمریکا
در سال جاری، گزارشهایی منتشر شد مبنی بر اینکه یزد ایر عملیات پروازی خود را که از سوی «ماهان ایر» انجام میشد، بهطور کامل متوقف کرده است. منابع هوانوردی علت اصلی را «مشکلات مالی و عملیاتی» عنوان کردند.
ماهان ایر، مهمترین خط هوایی تاسیسشده در ایران پس از انقلاب بهمن ۵۷ است. این شرکت با حمایت خیریه «مولیالموحدین»، نزدیک به «قاسم سلیمانی» در کرمان تاسیس شد و هواپیماهای خود را در زمانیکه ایران به شکل امروزی تحریم نبود، از محل داراییهایی که از مصر از قبل انقلاب طلب داشت، در دوره ریاست جمهوری «اکبر هاشمی رفسنجانی» خریده بود.
در زمان اوج حضور نظامی سپاه پاسداران در سوریه، ماهان ایر، بهحدی سلاح و اعضای نظامی سپاه را به مقصد سوریه جابهجا کرد که نهایتا از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم شد و پروازهای آن به مقاصد اروپایی پایان گرفت.
ارایه ناکام خدمات امپراتوری به یزد ایر، ظاهرا تلاشی برای کسب درآمد جدید بوده است.
مسایلی که منجر به تعلیق یا لغو گواهی اپراتوری شرکت یزد ایر شد، نشان میداد که مافیای تازه شکل گرفته در بخش هوایی ایران مغلوب نگرانیهای ایمنی شد که اگر جدی نبود، زور مافیا مطابق معمول به آن میرسید.
هر چهار فروند هواپیماهای شرکت یزد ایر در مقطعی در فرودگاهها زمینگیر شدند و منابعی در صنعت هوایی از نیاز شرکت به بازبینیهای نظارتی و حسابرسیهای فنی خبر میدادند. توقف ناگهانی ناوگان، محدودیت منابع مالی، دشواری تامین قطعات و فشارهای نظارتی از دلایل مطرحشده بودند.
چرا آمریکا یزد ایر را تحریم کرد
وزارت خزانهداری ایالات متحده، در بیانیهای رسمی اعلام کرد که یزد ایر و برخی مدیرانش تحت تحریم قرار گرفتهاند. دلیل اضافه شدن یزد ایر به تحریمهای ایران در بخش مقابله با تروریسم، این است که این شرکت در انتقال نیروهای مرتبط با سپاه قدس و ارسال محمولههایی که آمریکا آنها را «تسلیحات برای گروههای مورد حمایت ایران» مینامد، نقش داشته است.
در این بیانیه همچنین آمده بود که برخی پروازهای یزد ایر در پوشش پروازهای تجاری، با شبکههای مرتبط با ماهان ایر همپوشانی داشتهاند. آمریکا این فعالیتها را بر اساس فرمان اجرایی شماره ۱۳۲۲۴ رییسجمهور که مربوط به تحریم نهادهای متهم به حمایت از اقدامات تروریستی استفاده است، اعمال کرده که احتمال رفع آن در آینده را ناچیز میکند.
در نتیجه این اقدام، شرکت و مدیرانی مانند «رضا حیدری» و «رضا نمکشناس» در فهرست تحریمهای دفتر کنترل داراییهای خارجی وزارت خزانهداری آمریکا قرار گرفتند. این امر دسترسی آنها به سیستم مالی بینالمللی، همکاری با شرکتهای خارجی و حتی ادامه فعالیت در چارچوبی گسترده را بهشدت محدود کرد.
یزد ایر با هدف توسعه ناوگان پروازی منطقهای پا به عرصه گذاشت؛ ناوگانی محدود که با وجود تحریم فروش هواپیمای به ایران، قدرت خرید آن را نداشت، اما تاسیس شد.
بخش بزرگی از دلیل تاسیس شرکتهای هوایی متعدد در ایران گرفتن ارز دولتی کلان برای خرید هواپیما و البته بنزین هواپیما با نرخ دولتی است که فروش آزاد آن برای شرکت هوایی اسمی که هواپیما ندارد، سودآور است.
چالشهای مالی، نظارتی و عملیاتی از یکسو و قرار گرفتن در فهرست تحریمهای آمریکا از سوی دیگر، مسیر کاری این ایرلاین و دهها موارد مشابه آن در جمهوری اسلامی را سختتر کرد و در نهایت به توقف فعالیتهای آن منجر شد.
این ایرلاین، نمونهای است از چالشهای پیچیده صنعت هوانوردی ایران. صنعتی که از یکسو با نیاز فزاینده به توسعه شبکه هوایی مواجه است و از سوی دیگر با محدودیتهای بینالمللی، دشواری تامین ناوگان، فشارهای مالی و فضای سیاسی ـ امنیتی گره خورده است.
یزد ایر، اولین شرکت هواپیمایی نسل جدید در جمهوری اسلامی ایران است که در ماههای اخیر و بدون داشتن هواپیما و خدمات امپراتوری مناسب تاسیس شد و اینک عملا وجود کاغذی دارد. اما مسیری که پیمود تصویری روشن از واقعیت این صنعت در ایران امروز، تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ارایه میدهد.
