نسرین روشن، زندانی دوتابعیتی سابق: می‌گفتند ببینیم «انگلیس» بابت تو چه می‌دهد؟!

نسرین روشن»، شهروند ۶۱ ساله ایرانی-بریتانیایی است که در آبان‌ماه ۱۴۰۲ وقتی در حال برگشت به خانه‌اش در انگلستان بود، در فرودگاه «امام خمینی» تهران بازداشت شدایندیپندنت فارسی: رقیه رضایی

«نسرین روشن»، شهروند ۶۱ ساله ایرانی-بریتانیایی است که در آبان‌ماه ۱۴۰۲ وقتی در حال برگشت به خانه‌اش در انگلستان بود، در فرودگاه «امام خمینی» تهران بازداشت شد. شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، به ریاست «ایمان افشاری»، با اتهام «اجتماع و تبانی» به او ۴ سال حکم داد. او نهایتا پس از یک سال و نیم تحمل حبس و به‌دلیل شرایط نامناسب جسمی‌اش و ترس مسوولان زندان از این‌که در زندان بلایی سرش بیاید، به‌صورت مشروط آزاد شد و به‌تازگی نیز به بریتانیا بازگشته است.

خانم روشن در گفت‌وگویی با «ایران‌وایر» می‌گوید که اولین چیزی که به محض انتقال او به بند ۲۰۹ زندان اوین به او گفته‌اند، این بوده: «ببینیم دولت انگلیس چه‌چیزی بابت تو می‌دهد؟!»
***
بازداشت برای حضور بر مزار شاه و عکس یادگاری با فرح پهلویاو مدتی قبل از سفر به ایران در سفرش به مصر، در ماه ژوئیه ۲۰۲۳ بر سر مزار «محمدرضا شاه پهلوی»، حاضر شدهنسرین روشن، روز ۲۵آبان۱۴۰۲ وقتی به‌همراه نوه دایی‌اش، «سارا تبریزی»، در حال خروج قانونی از ایران بود که بازداشت شد. او که ۲۵سال پیش به‌همراه همسرش به بریتانیا مهاجرت کرده، به گفته خودش تا پیش از جنبش «زن زندگی آزادی»، هر ساله دست‌کم یکی دو بار به ایران مسافرت می‌کرده است: «فکر نمی کردم من را بگیرند. علتش هم این است که طبق قانون اساسی خودشان فکر نمی‌کردم کار خلافی کرده باشم. نه به گروه مسلحانه‌ای وصل بودم، نه عملیات براندازی انجام داده بودم. فقط در کشوری که فرسنگ‌ها از ایران دور است، تقاضای یک زندگی معمولی برای مردم ایرانم داشتم.»

اشاره او به شرکت در اعتراضات ایرانیان خارج از کشور در حمایت از معترضان داخل در ماه‌های پس از کشته شدن «مهسا (ژینا) امینی» در بازداشت گشت ارشاد است. این شهروند ایرانی‌-بریتانیایی ادامه می‌دهد: «می خواستیم دست از اعدام بردارند و به‌خاطر دو تار مو، زن‌ها را نکشند. مردم فقط و فقط بتوانند یک زندگی عادی داشته باشند. من نمی‌دانستم این جرم است. شاید هم خوش‌باور بودم و نمی‌دانستم تا این اندازه، این نظام دیکتاتوری است.»

او درباره توصیه‌های دیگران به خود نیز می‌گوید: «من خیلی خوش‌خیال بودم، دوستانم به من می‌گفتند نرو، اما می‌گفتم خب من چه‌کار کردم؟ خب واقعا از ته قلبم، من هیچ‌کار خلاف قانون اساسی ایران انجام نداده بودم.»

اما اتهام اجتماع و تبانی و حکم ۴سال حبس برای خانم روشن، تنها به‌دلیل شرکت در اعتراضات خارج از ایران نبود. او مدتی قبل از سفر به ایران در سفرش به مصر، در ماه ژوئیه ۲۰۲۳ بر سر مزار «محمدرضا شاه پهلوی»، حاضر شده و در یک مراسم امضای کتاب با شهبانو «فرح پهلوی» عکس گرفته بود. 

او خود می‌گوید که این موضوع محل بازجویی‌هایش بوده و او حتی با قاضی و دادستان بارها توضیح داده که آخرین پادشاه ایران، بخشی از تاریخ کشور ایران است و جمهوری اسلامی نمی‌تواند آن را از میان ببرد.

قاضی گفت وکیل گرفتی، مجبورم اشد مجازات را بدهم
ایمان افشاری، رییس شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به نسرین روشن، ۴ سال بابت اتهام «اجتماع و تبانی» و هشت‌ماه بابت «تبلیغ علیه نظام» حکم داده بود. این حکم به این دلیل که خانم روشن درخواست تجدیدنظر نداد، به سه سال کاهش یافت: «هم‌بندی‌هایم گفتند تقاضای تجدید نظر رد می‌شود اما اگر درخواست تجدید نظر نکنی حکمت کاهش می‌شود که همین‌طور شد.»

خانم روشن درباره تجربه‌اش از دادگاه به ایران‌وایر می‌گوید: «دادگاه فقط شکل نمادین دارد. اصلا قدرت اجرایی ندارد، نظر و رای نهایی واقعا دست بازجوست. آن‌چه بازجو بنویسد، قاضی همان را اجرا می‌کند. در پرونده بازجو خواسته بود اشد مجازات را برای من بگیرند. آقای افشاری هم گفت که چون شما وکیل گرفتی اشد مجازات را مجبورم بدهم. اگر وکیل نمی‌گرفتی من خیلی کمکت می‌کردم. واقعا خودشان نمی‌توانند نظر داشته باشند. دادگاه واقعا یک چیز تشریفاتی است و اصلا معنایی ندارد.»

او به نحوه بازجویی‌هایش نیز اشاره کرده و می‌گوید: «در بازجویی‌ها، به‌نظرم خیلی دوست داشتند ادای آدم‌های متفکر و روشنفکر را در بیاورند. حداقل در بازجویی‌های من این جوری بود.»

روشن به لحظه ورودش به بند ۲۰۹ زندان اوین و شنیدن صداهای فریاد و شکنجه شدن زندانیان دیگر نیز اشاره کرده و می‌گوید: «آن شبی که من را بردند ۲۰۹، با چشم بند و چادر، از همان دم در وحشتناک صدای کتک خوردن یک آقایی می‌آمد. صدای دل‌خراش ناله و داد زدن می‌آمد. بعد بازجوی من به من گفت، نگاه کن این عاقبت کسی است که همکاری نمی‌کند. برای این‌که ترس و رعب در دلم ایجاد کند.»

او به تاثیر دوتابعیتی بودن خودش در کم‌تر بودن حجم خشونت علیه خود نیز تاکید کرده و می‌افزاید: «شاید به این‌خاطر سعی می‌کردند برخوردهای مودبانه‌ای داشته باشند. با وجود این‌همه، از ماهیت اصلی‌شان نمی‌توانستند به‌دور باشند. چند بار در بازجویی‌ها ما با هم درگیری لفظی شدید داشتیم. چند بار تهدید کردند، که فکر نکن کار سختی است، اگر همکاری نکنی، یک گونی می‌کشیم سر دخترت و شوهرت و می‌آوریم‌شان بغل دست خودت.»

نسرین روشن، زندانی سیاسی دوتابعیتی سابق می‌گوید که نزدیک به دو ماه در سلول انفرادی در بند ۲۰۹ زندان اوین بوده و در ۴۰ روز اول حق تماس با خانواده‌اش را هم نداشته استدو ماه گروگان در انفرادی؛ بی‌حق تماس و ملاقات
نسرین روشن، زندانی سیاسی دوتابعیتی سابق می‌گوید که نزدیک به دو ماه در سلول انفرادی در بند ۲۰۹ زندان اوین بوده و در ۴۰ روز اول حق تماس با خانواده‌اش را هم نداشته است.

او می‌گوید: «وقتی ما به ۲۰۹ رسیدیم. از من اولین سوالی که (بازجو) کرد این بود که خب حالا دولت انگلستان چه چیزی بابت شما به ما می‌دهد؟ گفتم آقا به کاهدون زدید. سخت در اشتباهید. ۱۴۰۱ وقتی این اتفاق‌ها افتاد، وزارت امور خارجه و وزارت کشور اطلاعیه دادند به ایرانی-بریتانیایی‌ها، گفتند کسانی که دوتابعیتی هستند، اگر بروند ایران و اتفاقی بیافتد ما مسوولیتی نمی پذیریم. گفتم متاسفانه نمی‌توانید از من پول خوبی دربیاورید. چون من بعد از تاریخ این اطلاعیه آمدم ایران و آن‌ها هشدار داده بودند ولی من باورم نمی‌شد که در وطن خودم، امنیت نداشته باشم.»

موضوع تلاش برای دریافت پول یا آزادی زندانیان وابسته به جمهوری اسلامی در کشورهای غربی در ازای آزادی زندانیان دوتابعیتی در ایران، پیش از این نیز بارها رخ داده است. «نازنین زاغری رتکلیف»، دیگر زندانی دوتابعیتی ایرانی-بریتانیایی که ۶ سال را در ایران محبوس بود، پس از آزادی به «بی‌بی‌سی فارسی» گفته بود که باید شش سال پیش آزاد می‌شده و بازجوهایش از همان اول گفته بودند که «چیزی از بریتانیا می‌خواهند.»

نسرین روشن به تلاش بازجوها برای طرح اتهام جاسوسی علیه خود نیز اشاره کرده و می‌گوید: «در تمام دوماهی که من بازجویی داشتم، تمام تلاش و وقت‌شان این بود که به من اتهام جاسوسی بزنند. اما، موفق نشدند، چون من واقعا یک شهروند معمولی معمولی بودم و کاری نکرده بودم. خیلی متاسف بودند. خودشان می‌گفتند، خیلی تلاش کردیم اما نشد از شما چیزی پیدا کنیم که این‌جا تا ده سال مهمان ما باشید. اما به‌هر حال کم هم این‌جا مهمان نیستید، اشد مجازات را برایتان می‌خواهیم.»نسرین روشن و همسرشبند زنان اوین سراسر خاطره است
نسرین روشن در پاسخ به سوال ایران‌وایر که چه خاطره‌ای از زنان اوین دارد، می‌گوید: «لحظه لحظه زندان خاطره است. من از آن‌جا آمدم، ولی هنوز با آن‌ها دارم زندگی می‌کنم. چهار هفته اول، بدون استثنا من هر شب خواب بچه‌ها را می‌دیدم. لحظه‌ای از آن‌ها جدا نبودم. الان که آمدم این‌جا متاسفانه احساس بیگانه نسبت به همه دارم. احساس می‌کنم هیچ‌کس نمی‌تواند متوجه شود که من چه می‌گویم. در صورتی‌که قدرت درک همه خیلی بالاست.»

او با نام بردن از «نسیم غلامی سیمیاری»، زن جوان و معترضی که با اتهام «بغی»، زیر خطر صدور حکم اعدام و در بلاتکلیفی بود، «گلرخ ایرایی»، زندانی سیاسی و «نرگس محمدی»، فعال حقوق‌بشر و برنده جایزه نوبل صلح در سال ۲۰۲۳، می‌گوید: « باید بتوانی آن‌جا را تجربه کنی که بتوانی دردشان را بفهمی. بتوانی درک کنی یعنی چه که مثلا نسیم سیمیاری، یک‌سال‌ونیم زیر حکم اعدام بود. این را باید باهاش زندگی کنی تا بدانی هر لحظه ممکن است صدایت کنند. این خیلی سخت است، اصلا نمی‌شود وصفش کنید. یا گلرخ ایرایی، نمی‌توانی درک کنی که ۹ بهار را در زندان بودن یعنی چه؟! یا نرگس محمدی، وقتی پایش را عمل کرده بود و آمد داخل بند، همه ما نگران بودیم. به‌هرحال، محیط زندان و هفتاد نفر آدم، محیط آلوده‌ای است. محیط تمیزی نیست که کسی دوران نقاهتش را آن‌جا بگذراند. ایشان استخوان پایش را شکاف داده بودند و توده را در آورده بودند، بعد بخیه کرده بودند. آخر دو تا از دوستان، ویدا ربانی و مطهره گونه‌ای اعتصاب غذا کردند و گفتند تا زمانی‌که نرگس را نفرستید بیرون، ما به اعتصاب ادامه می‌دهیم. از این طریق و بیانیه‌ای که بچه‌ها دادند، نرگس را فرستادند بیرون.»

او به روابط خوب زندانیان زن در بند زنان اوین، فارغ از دیدگاه‌های سیاسی متنوع نیز اشاره کرده، از «راحله راحمی‌پور» و «کبری بیگی»، دو زندانی سیاسی بالای ۷۰ سال،  به مهر یاد کرده و می‌گوید: « الان که نگاه می‌کنم، می‌گویم، عجب دنیایی بوده آن‌جا. الان که آمدم بیرون می‌فهمم از چه دنیایی آمدم. چقدر زنان اوین، تک‌تک‌شان قوی هستند.»
ترسیدند بمیرم، آزادم کردند
نسرین روشن، اواخر اردیبهشت‌ماه و پس از دو هفته مرخصی که ختم به آزادی مشروط شد، از زندان اوین آزاد شد. او با اشاره به روند آزادی سایر زندانیان دوتابعیتی که اغلب جمهوری اسلامی بر سر آن‌ها با دولت‌های غربی، معامله کرده، می‌گوید: «سه سال حکم داشتم و طبق قانون، کسانی‌که یک سوم از حکم‌شان را می‌گذرانند، شامل آزادی مشروط می‌شوند. یعنی می‌توانند تقاضا بدهند. من وقتی یک سال از حکمم را گذراندم، یک سوم تمام شد و تقاضای آزادی مشروط کردم. بازجویم مخالفت کرد. دو بار هم دادستان مخالفت کرد.»

 پنج‌ماه بعد، در حالی‌که دختر خانم روشن در بریتانیا داشت ازدواج می‌کرد، مسوولان زندان به او قول داده بودند که اجازه می‌دهند با دخترش به‌صورت تصویری صحبت کند. اما، وقتی این زندانی سیاسی آماده شد و به دفتر زندان رفت، به او گفتند که نمی‌شود. حمله عصبی شدید آن‌چیزی بود که این مادر دور از فرزند، با شنیدن خبر عدم اجازه تماس با آن روبه‌رو شد: «چشم‌هایم را بستم و دهانم را باز کردم و هر چه به‌دهانم آمد گفتم. حالم خیلی بد شد. تا جایی‌که دوستانم گفتند تا ساعت ۱۲ ظهر، پرده‌های دور تخت را باز نکرده بودم، نگران من شده بودند و دیده بودند بله، من کاملا بی‌هوشم. گزارش دکتر را که بعدا خواندم، نوشته بود به حالت کُما رفته بودم.»

مسوولان زندان او را به بیمارستان منتقل می‌کنند و بعد از دو روز، پس از به‌هوش آمدن، دوباره به زندان بازگردانده می‌شود. به‌محض بازگشت، به او می‌گویند که می‌تواند مشمول آزادی مشروط بدون قید و شرط شود: « ولی می‌خواستند به من تهمت خودکشی بزنند. من گفتم من دلیلی ندارد خودکشی کنم. من بچه دارم، زندگی و امید و آینده دارم. چرا می‌خواهید این تهمت را بزنید. من حالم بد شده و شما باید از بیمارستان گزارش بگیرید. فردای آن روز دفتر من را صدا کرد و گفت بازجویت پای تلفن با تو کار دارد. رفتم پای تلفن، آقای یاوری (قاضی ناظر زندان) بود، گفت خانم روشن، من تصمیم گرفتم که با آزادی مشروط شما بدون پیش‌شرط موافقت کنم. گفتم مطمئنید بدون پیش‌شرط است، گفت بله. گفتم اگر پیش‌شرط داشته باشد، من نمی‌خواهم آزاد شوم. چون قبلا از من خواسته بودند ببینم چه‌کار می‌توانم بکنم؟! من هم گفته بودم همین که من بروم و نخواهم کاری به‌کار شما داشته باشم، شما خیلی باید خوشحال باشید.»

این زندانی سیاسی سابق ادامه می‌دهد: «فکر می‌کنم دوتابعیتی بودن من بی‌تاثیر نبود. از این‌که یک بار دیگر این اتفاق برای من بیافتد و دیگر به‌هوش نیایم و از دنیا بروم، ترسیدند. ترسیدند هزینه سنگینی روی دست‌شان خواهد گذاشت و یک دولت دومی سوال خواهد پرسید.»
ایران نروید؛ داشتن پاسپورت کشوری دیگر، بهترین دلیل برای بازداشت‌تان است
نسرین روشن در پایان این گفت‌وگو خطاب به ایرانیان دوتابعیتی در سرتاسر جهان می‌گوید: «باور کنید من مطلقا آدمی نبودم که در یک گروه سیاسی شرکت کرده باشم یا فعالیت عملی داشته باشم. اصلا! تنها فعالیت من فریاد کردن عقایدم بود. من سادگی کردم، با زندگی‌ام  بازی کردم.»

او با تاکید بر این‌که دوستی‌های زندانش و شناخت زنان اوین، به این تجربه دشوار می‌ارزیده، می‌گوید: «اما دلم می‌خواهد به تمام هم‌وطنان دوتابعیتی‌مان بگویم، واقعا با زندگی‌شان بازی می‌کنند می‌روند ایران. هیچ تضمینی نیست. داشتن پاسپورت دوتابعیتی، بهترین دلیل برای جمهوری است که ما را دستگیر کند. واقعا به همه توصیه می‌کنم که ایران نروند. چون واقعا، زندگی، سلامتی و جان شان در خطر است.»

روشن در پایان نیز با تاکید بر تلاش بازجوهایش برای طرح اتهام جاسوسی برایش می‌گوید: «باورتان نمی‌شود، دو ماه من را در انفرادی نگه داشتند، تحقیق و تلاش کردند یک چیز کوچک پیدا کنند که من را به آن بچسبانند و بگویند جاسوس. که چی؟! یک روزی بتوانند از وجود من استفاده کنند. مگر خانم نازنین زاغری نبود؟! می‌خواهند از وجود ما سوءاستفاده کنند.»

جمهوری اسلامی «نازنین زاغری رتکلیف» را به‌همراه «انوشه آشوری»، دیگر زندانی دوتابعیتی ایرانی-بریتانیایی در ازای دریافت ۵۳۰ میلیون دلار که ایران می‌گفت پول تانک‌های «چیفتن» است که شاه قبلا به بریتانیا داده بود، آزاد کرد و او توانست به بریتانیا بازگردد.