داستان ناگفته آخرین ماموریت ویژه کارتر در ایران برای تصمیم‌گیری درباره سرنوشت شاه

AMPایران اینترنشنال، نگار مجتهدی (روزنامه‌نگار و مستندساز ایرانی-کانادایی)
پس از نزدیک به ۵۰ سال، ایران‌اینترنشنال از داستان ناگفته یک ماموریت حیاتی آمریکا در تهران پرده برداشته است؛ ماموریتی که به دستور جیمی کارتر، رییس‌جمهوری وقت ایالات متحده، انجام شد تا مشخص شود آیا محمدرضا شاه پهلوی توان مقابله با انقلاب سال ۱۳۵۷ را دارد یا خیر.


نتیجه این ماموریت، پس از مواجهه با گلوله‌های نیروهای انقلابی و دیداری وهم‌آلود با شاه که در شوک به سر می‌برد، این بود که ایالات متحده دیگر نمی‌تواند از حکومت متحد خود حمایت کند.

پیامدهای انقلابی که در پی این ماموریت رخ داد، تا امروز نیز ادامه دارد.
ماموریت محرمانه در تهران
جان کریگ، دیپلمات آمریکایی که اکنون ۸۰ ساله است، در آن زمان یک دیپلمات جوان بود که به عضویت یک گروه ویژه درآمد تا همراه با سناتور رابرت برد، رهبر اکثریت سنا، با شاه ایران دیدار کند.

این ماموریت به قدری محرمانه بود که حتی ویلیام سولیوان، سفیر وقت آمریکا در ایران، نیز از آن بی‌اطلاع ماند.

کریگ در مصاحبه‌ای با ایران‌اینترنشنال در الیزابت‌تاون، در ایالت پنسیلوانیا، جایی که اکنون در یک دانشگاه محلی تدریس می‌کند، این ماجرا را بازگو کرد.AMPکریگ که در دوران حرفه‌ای خود به‌عنوان سفیر آمریکا در مصر و عمان نیز خدمت کرده است، به ایران‌اینترنشنال گفت: «رییس‌جمهوری کارتر از سناتور برد خواست تا سفر ویژه‌ای به تهران داشته باشد و به‌صورت شخصی ارزیابی کند که شاه ایران تا چه مدت می‌تواند در قدرت باقی بماند. نگرانی زیادی در واشینگتن وجود داشت.»

او افزود: «آیا شاه می‌تواند مقاومت کند؟ آیا شاه می‌تواند انقلاب را شکست دهد؟»

وظیفه گروه این بود که به کارتر کمک کنند تا بر اختلافات موجود در سیاست خارجی آمریکا درباره آینده شاه ایران غلبه کند. این گروه باید ارزیابی صریحی از توانایی شاه به کارتر ارائه می‌داد.

کریگ گفت: «برخی می‌گفتند که شاه می‌تواند مقاومت کند، برخی دیگر مخالف بودند. یکی از بحث‌های اصلی این بود که تا چه میزان باید از زور برای سرکوب انقلاب استفاده کرد.»

او افزود: «برخی معتقد بودند که شاه باید قاطعانه عمل کند و مردم را سرکوب کند. برخی دیگر بر این باور بودند که تنها اصلاحات می‌تواند انقلاب را متوقف کند.»
جان کریگورود به تهران در آستانه سقوط شاه
برای پوشاندن هدف واقعی این سفر، این گروه دیپلماتیک ابتدا به چند کشور خاورمیانه و شمال آفریقا سفر کرد و سپس وارد تهران شد.

کریگ در دسامبر ۱۹۷۸، تنها چند ماه پیش از سقوط شاه، وارد تهران شد. در آن زمان، شورش‌ها سراسر کشور را فرا گرفته بود، خشونت‌ها رو به افزایش بود و حکومت نظامی برقرار شده بود. تظاهرات‌کنندگان مسلح در خیابان‌ها شعار «مرگ بر شاه» سر می‌دادند.

به‌دلیل خطرات امنیتی، تیم آمریکایی نتوانست با خودرو به کاخ نیاوران برود و مجبور شد با هلیکوپتر راهی کاخ شود.

کریگ در این باره گفت: «ما در حال پرواز بودیم. از پنجره‌ها می‌شد دید که مردم به سمت ما تیراندازی می‌کنند.»

اما چیزی که او را بیش از همه شگفت‌زده کرد، دیوارهای خالی کاخ نیاوران بود. به گفته او هیچ نقاشی و هیچ عتیقه‌ای به چشم نمی‌خورد.

کریگ گفت: «بلافاصله متوجه شدم که شاه و خانواده‌اش در حال آماده شدن برای ترک ایران هستند. در ذهنم گفتم: این خیلی عجیب است. این‌ها چمدان‌هایشان را بسته‌اند. بدون شک آماده رفتن هستند.»
سناتور رابرت بردشاه بی‌حرکت و بی‌حس
در سالن آیینه کاخ، شاه و فرح دیبا برای استقبال از مهمانان ایستاده بودند.

کریگ در توصیف آن لحظه گفت: «شاه در حالت اغما بود. ایستاده بود، اما بی‌حرکت. او فقط به روبه‌رو نگاه می‌کرد. هیچ واکنشی نشان نمی‌داد. چشم‌هایش تکان نمی‌خورد. دستش را بالا نیاورد. اما وقتی کسی دستش را در دست شاه گذاشت، او حتی دستش را فشار نداد و دست نداد.»

در ادامه، اعضای گروه ناهار را در کاخ صرف کردند.

کریگ گفت: «شاه در تمام مدت ناهار حتی یک کلمه هم حرف نزد. اصلا غذا نخورد. حرکت نکرد. هیچ صحبتی نکرد.»

در مقابل، فرح دیبا تمام مکالمات را مدیریت می‌کرد. کریگ این‌گونه نتیجه گرفت که در روزهای پایانی حکومت، این فرح بود که کشور را اداره می‌کرد.

پس از این دیدار، سناتور برد و کریگ به این نتیجه رسیدند که شاه دیگر توانایی حکومت ندارد.

این ناهار، هرچند در ظاهر بی‌اهمیت، اما یکی از نقاط عطف در تصمیم‌گیری سیاست خارجی آمریکا درباره آینده ایران بود.
جدال بر سر آینده شاه
پس از دیدار با شاه، سناتور برد و کریگ برای اطلاع‌رسانی به ویلیام سولیوان، سفیر وقت آمریکا در تهران، به محل اقامت او رفتند.

کریگ در مکالمه به‌طور مستقیم شرکت نداشت، اما صحبت‌های بین سولیوان و برد را شنید.

او گفت: «مشاجره شدیدی در گرفت. هر دو فریاد می‌زدند و سر هم داد می‌کشیدند. بحث این بود که سیاست آینده آمریکا چه باید باشد.»

مذاکرات حدود سه ساعت طول کشید. سولیوان از شاه دفاع و استدلال می‌کرد که آمریکا باید او را در قدرت نگه دارد. اما برد اصرار داشت که شاه دیگر تمام شده و قادر به حکومت بر مردمی که علیه او قیام کرده‌اند، نیست.
ویلیام سولیوان، آخرین سفیر آمریکا در ایرانگزارش سرنوشت‌ساز به رییس‌جمهوری آمریکا
در مسیر بازگشت به واشینگتن، سناتور برد گزارش خود را برای رییس‌جمهوری کارتر آماده کرد.

کریگ گفت: «ما گروه کوچکی بودیم، پس همه شنیدیم که سناتور در گزارشش چه می‌گوید.»

به محض رسیدن به واشینگتن، سناتور برد مستقیما به کاخ سفید رفت و نتیجه‌ای را که گرفته بود به اطلاع کارتر رساند: «این دیگر جواب نمی‌دهد. شاه نمی‌تواند به حکومت ادامه دهد.»
رأی دهید
دیدگاه خوانندگان
۲۵
راستگوی بی طرفدار - سالزبورگ، اتریش

پس با این حساب همه سخنان این جماعت مزدور پهلوی پرست دروغ بوده که شاه نمی‌خواسته آدم بکشد. یعنی اصلا شاه در موقعیتی نبود که حتی حرف بزند. همه شان کلاهبردار هستند
شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۱:۵۶
۴۸
garadagh - استکلهم، سوئد

معما چون حل گشت، آسان شود. حالا که سال‌ها گذشته، همه راحت قضاوت می‌کنیم. اما واقعیت اینه که شاه با همه‌ی ضعف‌ و قوتهاش، دست‌کم مردم خودش رو قتل‌عام نکرد. با این حال، ننگه برای تمدنی مثل ایران که آمریکا تصمیم بگیره شاه بمونه یا بره. تقصیر فقط حاکم نیست؛ ما ایرانی‌ها افراط و تفریط عجیبی داریم. یکی رو تا آسمون بالا می‌بریم، بعد می‌خوایم نابودش کنیم. البته هنوز هم درسی نگرفته ایم.تغییر اساسی لازم بود اما کاش انقلاب نمیشد. همین الان هم که اکثریت به اصلاحات راضی نیستند آن زمان هم مردم نبودند.
شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۳:۲۱
۴۶
Ali Nazari - میامی، ایالات متحده امریکا

همیشه دوستت داریم و همیشه جاوید شاه عزیزمان که عاشق ایران و ایرانی بود و همیشه بهترینها را برای ایران و ایرانیان میخواست.
شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۳:۲۳
۴۵
Momijii - توکیو، ژاپن

گزارشی مسخره و هدفدار با جزئیاتی مضحکتر ! در هلی کوپتر که بودیم مردم بما تیراندازی میکردند!!! / از همه بیشتر شگفت زده شد وقتی دید که دیوارهای کاخ نیاوران خالی و اثری از نقاشیها و عتیقه جات نبود وووو !! در حقیقت شاه از مدار اطلاعت و تبعیت از آمریکا خارج شده بود و داشت با رفرم‌های مبتکرانه و خلاق ایران را بجایگاهی که شایسته نام و تاریخ و فرهنگش بود برساند ! حتی گفته بود که از این پس ، دوستان ما هم برای خرید نفت باید در صف بایستند و ما نفت ارزان به کسی نمی فروشیم ! اینها همه باعث نگرانی و خشم آمریکا شد که بدستور کارتر خبیث و با طرح CIA و نقش ژنرال هویزر و همین سولیوان موش مرده ، ترتیب خروج شاه و آوردن خمینی گور بگور شده و بی ناموس را بدهند و مملکت رو به این روز و فلاکت دربیاورند !!
شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۴:۲۳
۳۴
Hassan1479 - تهران، ایران

خمینی را ( جهت اهداف پلید خودشان ) زیادی بزرگ کرده بودنند .
شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۴:۵۹
۴۱
karaji - کرج ، ایران
موضوع ساده اینه که آمریکا شاه رو آورد که دوران نفت به خوشی تموم بشه و شاه وسطهای ماموریت بطرف ملت و وطن کشیده میشه و توسط اطرافیان به چپ گرایش پیدا میکنه و با تمهیدات روس‌ها و خر کردن آخوندها و میل شاه که آمریکایی ها بهش خیانت کردند ایران رو حداقل برای غرب جهنم میکنه و با سیاست و درایت توده و کرملین ایران دو دستی میپره تو بغل حاج پوتین و خوب اسلام هم از زیر زمین به گورستان تشریف میبره . خوب این هم یک نوع نگرش هست !
شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ - ۰۸:۱۹
نظر شما چیست؟
جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.
  • +365مردم محله دروازه غار تهران، امام جماعت و بسیجی های آمر به معروف را تا حد مرگ کتک زدند
  • +266باشگاه ورزشی متعلق به یک ایرانی تبار در آمریکا، فرد حامی حماس را اخراج و عضویتش را لغو کرد
  • +183درختی که ۵۰ سال پیش محمدرضا شاه در سنگاپور کاشت
  • +172نتانیاهو ایران را تهدید کرد؛ حتی اگر شده به تنهایی با خطر مقابله خواهیم کرد
  • +161شاهزاده رضا پهلوی: به مردم ایران فرصت دهید و بگذارید خودشان عامل تغییر باشند
  • +130عباس با «اولاد سگ‌» خواندن حماس گفت: «گروگان‌ها را آزاد و تمامش کنید» + ویدیو
  • +103ضرب‌و‌شتم دانشجویان ایرانی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر توسط اتباع لبنانی ساکن خوابگاه
  • +102دو حقوق‌دان: ترامپ باید به مردم ایران توجه کند نه به حکومتی که آماده موج تازه سرکوب می‌شود
  • +101واکنش شاهزاده رضا پهلوی به انفجار بندرعباس؛ دست خامنه‌ای به خون ملت ایران آغشته است!
  • +93اعتراض تک نفره در خیابان کارگر شمالی تهران با پلاکارد«تا آخوند کفن نشود، این وطن وطن نشود»