ترکیه جایگزین ایران در تأمین گاز نخجوان شد

 پایانه گازی و نفتی سنگ‌چال در جمهوری آذربایجانرادیو فردا: رؤسای جمهور آذربایجان و ترکیه خط لوله گازی ایغدیر-نخجوان را افتتاح کردند و عملاً ترکیه جایگزین ایران در تأمین گاز جمهوری خودمختار نخجوان شد.

پرویز شاهبازف، وزیر انرژی جمهوری آذربایجان روز چهارشنبه ۱۵ اسفند در مراسم افتتاح این پروژه، ظرفیت انتقال سالانه خط لوله ایغدیر-نخجوان را ۷۵۰ میلیون متر مکعب عنوان کرد که قابلیت افزایش به دو برابر سطح کنونی را دارد.

الهام علی‌یف، رئیس‌جمهور آذربایجان نیز با تأکید بر نقش خط لوله یادشده در تأمین امنیت انرژی نخجوان، بر همکاری‌های فزاینده حوزه ترانزیت کالا و انرژی دو کشور تأکید کرد و گفت پارسال این کشور ۲۵ میلیارد متر مکعب صادرات گاز داشت که نیمی از آن از طریق ترکیه راهی ۱۰ کشور اروپایی و بقیه تحویل بازار داخلی ترکیه و گرجستان شد.

قرارداد سوآپ (معاوضه) گاز میان دولت باکو و تهران در سال ۱۳۸۳ امضا شد و ایران سالانه حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعب گاز جمهوری آذربایجان را در منطقه آستارا دریافت می‌کرد و با کسر ۱۵ درصد از آن (۶۰ میلیون متر مکعب) به عنوان حق سوآپ، گاز خودش را از منطقه جلفا تحویل نخجوان می‌داد.

افزایش تنش‌ها میان جمهوری آذربایجان و ایران پس از جنگ قره‌باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰ باعث شد نهایتاً باکو و آنکارا پارسال احداث خط لوله جدید را آغاز کنند.

موضوع دیگر، حق سوآپ ۱۵ درصدی در قرارداد با ایران بود. شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان، سوکار، بارها از ایران خواسته بود که این رقم را کاهش دهد؛ چرا که گرجستان و ترکیه تنها ۵ درصد حق ترانزیت گاز از این کشور دریافت می‌کنند.

ترکیه از ابتدای هفته جاری نیز واردات گاز ترکمنستان را آغاز کرده و قرار است در سال جاری میلادی ۱.۳ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان را از طریق ایران دریافت کند.

قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز ایران به ترکیه در سال آینده به پایان می‌رسد و به‌رغم درخواست جمهوری اسلامی، هنوز ترکیه تمایلی به تمدید این قرارداد نشان نداده است.
تصویری بزرگتر از خط لوله ایغدیر-نخجوان
اگرچه فعلاً این خط لوله در راستای ارسال گاز جمهوری آذربایجان از شهر ایغدیر ترکیه به نخجوان کاربرد دارد، اما هدف بلندمدت آن انتقال گاز در مسیری کاملاً برعکس است.

جمهوری آذربایجان طی دو سال گذشته یک خط لوله از باکو تا مرز ارمنستان با ظرفیتی دو برابر خط لوله ایغدیر-نخجوان احداث کرده و در صورت باز شدن راهگذر زنگزور در ارمنستان، گاز تولیدی از میادین این کشور در دریای خزر مستقیماً از باکو به زنگزور و نخجوان حمل خواهد شد و مازاد آن نیز برای فروش به خود ارمنستان و منطقه ایغدیر ترکیه در نظر گرفته شده است.

جمهوری آذربایجان بر باز شدن کریدور زنگزور طبق توافق آتش‌بس سال ۲۰۲۰ میان دولت باکو و ایروان تأکید دارد، اما ایران به شدت مخالف این راهگذر است و آن را تهدیدی برای فرصت‌های ترانزیت کالا از مسیر ایران می‌داند.

پارسال جمهوری آذربایجان بیش از ۳۳ میلیون تن کالای خارجی را از خاک خود تراتزیت کرد که نیمی از آن مربوط به کریدور شرق-غرب (چین، آسیای میانه، قفقاز، ترکیه) است. پیشتر قرار بود ایران در مسیر کریدور شرق-غرب باشد، اما تحریم‌ها به همراه تأخیر در تکمیل خطوط آهن و جاده‌های ترانزیتی، عملاً ایران را از همه گذرگاه‌های ترانزیتی منطقه کنار گذاشت.

ترانزیت ۳۳ میلیون تن کالای خارجی از جمهوری آذربایجان معادل دو برابر کل ترانزیت کالای خارجی از ایران طی سال ۱۴۰۲ است.

جمهوری آذربایجان در نظر دارد با باز شدن مسیر کوتاه‌تر کریدور زنگزور، حجم ترانزیت کالاهای خارجی از خاک خود را دو برابر کند.