واکنش‌ها به اظهارات خامنه‌ای در رد مذاکره با آمریکا؛ تقاضا برای استعفای پزشکیان

 دیدار مسعود پزشکیان با علی خامنه‌ای، شهریور ۱۴۰۳رادیو فردا: تازه‌ترین اظهارات رهبر جمهوری اسلامی که مذاکره با آمریکا درباره برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را رد کرد، موجی از واکنش‌ها را در میان چهره‌های سیاسی و عموم کاربران شبکه‌های مجازی برانگیخت؛ سخنانی که جهش حدود سه هزار تومانی نرخ دلار در ایران اولین واکنش اقتصادی به آن بود.

این واکنش‌ها هم در مورد اصل حرف‌های او و عواقبی مطرح شده که می‌تواند برای ایران در پی داشته باشد و هم در مورد وضعیت دولت مسعود پزشکیان که در انتخابات ریاست‌جمهوری گفته بود اگر نتواند به وعده‌هایش عمل کند، استعفا خواهد کرد.

علی خامنه‌ای که حدود ۱۰ روز پیش از مقام‌های کشور خواسته بود حواس‌شان باشد با چه کسی «معامله» می‌کنند، روز جمعه ۱۹ بهمن مذاکره با دولت دونالد ترامپ را نه «عاقلانه»، نه «هوشمندانه» و نه «شرافتمندانه» توصیف کرد و درباره علت آن هم گفت: «تجربه».
اشاره او به خروج دولت اول دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای موسوم به «برجام» بین ایران و شش قدرت جهانی بود که صادرات نفت ایران را کاهش داد، باعث جهش قیمت ارزهای خارجی شد و جمهوری اسلامی را از نظر اقتصادی در تنگنا و فشار کم‌سابقه‌ای قرار داد.

رهبر جمهوری اسلامی در حالی اصل مذاکره با آمریکا را «بی‌تأثیر در رفع مشکلات کشور» خواند که رئیس‌جمهور آمریکا در روزهای اخیر چندبار به صراحت از تمایل به گفت‌و‌گو با طرف‌های ایرانی سخن گفته بود.

شماری از مقام‌های رسمی از جمله مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور، نیز بر تمایل ایران به مذاکره و همچنین سهولت راستی‌آزمایی «تنها خواسته» ترامپ مبنی بر توقف تلاش ایران بر دستیابی به سلاح هسته‌ای تأکید کرده بودند.

با این حال پس از این سخنرانی، مسعود پزشکیان با خواندن شعری از اقبال لاهوری به استقبال اظهارات خامنه‌ای رفت و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، نیز از مسعود پزشکیان خواست «براساس چارچوب وفاق، فرمایش آقا درباره عدم مذاکره با آمریکا را پیش ببرد».
اظهارات خامنه‌ای اما باعث شده انتقاداتی متوجه دولت مسعود پزشکیان شود که به بی‌اختیار بودن دولت در مقابل دستورات رهبر جمهوری اسلامی و «تدارکاتچی» بودن رئیس‌جمهور در ایران اشاره دارد تا جایی که در مواردی خواستار استعفای پرشکیان هم شده‌اند.

ازجمله محمد تدینی که خود پزشک است، خطاب به آقای پزشکیان نوشت «شما از امروز دیگر تدارکاتچی هم نیستی، ته‌مانده آبرویت را بردار و استعفا بده و به شغل شریف طبابت بازگرد».

علی نظری، نماینده سابق مجلس و روزنامه‌نگار، هم با اشاره به بسته شدن راه مذاکره و مواردی دیگر مثل مسئله فیلترینگ و اف‌ای‌تی‌اف نوشت که «ماندن پزشکیان در ریاست‌جمهوری هیچ نفعی برای مردم ندارد! رئیس جمهور الان باید با ۱۷ میلیون حامی انتخاباتی که با هزار امید و آرزو رأی دادند، صادق باشد، استعفای شرافتمندانه اقدام است».
با این حال برخی نیز با رد «متفاوت‌نمایی» مسعود پزشکیان در قیاس با دیگر رؤسای جمهور پیشین، او را در جایگاه «تأییدگر» مواضع خامنه‌ای توصیف کردند، ازجمله محمد آقازاده، روزنامه‌نگار، که نوشت «پرشکیان همان حرف را در تأیید مواضع رهبری زد که اگر رئیسی زنده بود و جلیلی رئیس‌جمهور می‌شد، می‌زدند».

به‌گفته آقازاده، «آن‌هایی که از تفاوت این سه در تصمیم‌گیری‌ها حرف می‌زنند، یا ذهن علیل دارند یا دروغگویند و یا منافع دارند».

محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس، نیز وضعیت را پس از سخنرانی آقای خامنه‌ای این‌گونه توصیف کرده است: «روزی که بابک زنجانی آزاد و شبکه‌اش دوباره فعال شد، می‌شد حدس زد به جای سیاست رفع تحریم کماکان سیاست دور زدن تحریم‌ در دستور کار است.»

اشاره آقای صادقی به فعالیت گسترده بابک زنجانی در کمک به حکومت ایران برای دور زدن تحریم‌ها در اواخر دهه ۸۰ است. چندی پیش گزارش شد بابک زنجانی که به‌دلیل پرونده فساد گسترده مالی در فروش نفت ایران با دورزدن تحریم‌ها از سال ۱۳۹۲ زندانی بود، آزاد شده است.

با این حال برخی چهره‌های سیاسی داخل حکومت و نزدیک به دولت تلاش کردند تفسیرهای متفاوتی از اظهارات خامنه‌ای مطرح کنند و برخی تحلیلگران هم حرف‌های علنی رهبر جمهوری اسلامی را «همه واقعیت» در حوزه سیاست ندانند و بر اهمیت «پشت‌پرده» چانه‌زنی‌های سیاسی در داخل و خارج کشور تأکید کنند.

برای نمونه حسام‌الدین آشنا، از چهره‌های سابقاً امنیتی فعال در فضای مجازی که نوشته‌های مبهم و کنایه‌های او به گروه‌های سیاسی و رقبا سابقه دارد، در توئیتی نوشت که «خوانش» او از سخنان خامنه‌ای این است که «مذاکره با آمریکا (باید) هوشمندانه، عاقلانه و شرافتمندانه (باشد) و تأثیری در رفع مشکلات کشور ( داشته‌باشد)؛ دلیل؟ تجربه!»

البته همین توئیت نیز با واکنش تند کاربران ارزشی و برخی چهره‌های نزدیک به علی خامنه‌ای مواجه شد، ازجمله مهدی فضائلی، عضو دفتر «حفظ و نشر آثار علی خامنه‌ای»، که آن را «تحریف آشکار» سخنان خامنه‌ای خواند.

در همین زمینه، امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس و عضو جبهه پایداری، نیز در شبکه ایکس نوشت:‌ «کسانی که از مذاکره با آمریکا دم می‌زنند، نادان، سفیه و بیگانه با شرافت هستند چون مذاکره تأثیری در رفع مشکلات ندارد».
افراد دیگری چون محمد مهاجری، تحلیلگر سیاسی، هم اظهارات خامنه‌ای را «فصل‌الخطاب» نامیده‌اند، اما همزمان تأکید کرده‌اند که «راه را بر احتجاج متفکران نباید بست. آنچه در ذهن جامعه می گذرد شاید در تصمیمات بعدی بزرگان موثر باشد».

اکبر اعلمی، نماینده سابق مجلس، هم معتقد است که از سخنان خامنه‌ای «مسدود شدن باب مذاکره را برداشت نمی‌کنم و آن را جزئی از تاکتیک مذاکره می‌دانم که با لحاظ مصالح ملی بیان و به خاطر بدعهدی‌های آمریکا، تلویحاً به تحقق پیش‌شرط‌های تضمینیِ معطوف به مذاکره برد- برد و بدون نیش مشروط شده است».

احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار، اما با تأکید بر این‌که سخنان خامنه‌ای «صریح‌تر و شفاف‌تر از آن بود که جایی برای قرائت دوم باقی بگذارد»، خواستار ارائه راه‌حل جایگزینِ رد مذاکره با آمریکا شد.

زیدآبادی با طرح این پرسش که تصمیم حکومت پس از نفی مذاکره با آمریکا چیست،‌ یادآوری کرد که اگر تصمیم به مذاکره با اروپایی‌ها باشد، «توافق احتمالی لاجرم باید مورد رضایت آمریکا و همین‌طور اسرائیل قرار گیرد» و «مسیر دوم، نومیدی از توافق با اروپا و حرکت در جهت تغییر استراتژی هسته‌ای با تمام عواقب آن بخصوص آمادگی برای رویارویی نظامی است».

به‌گفته زیادآبادی، اگر تصمیم حکومت بر راه دوم باشد، نیز «دیگر هیچ‌کدام از حامیان مذاکره جایی در دولت نخواهند داشت».
در این میان اما شمار بسیاری از شهروندان در شبکه‌های اجتماعی مسئولیت آینده ایران و افزایش تنش‌ها با آمریکا و احتمال اقدام نظامی علیه کشور را بر عهده خامنه‌ای دانسته‌اند و به او هشدار داده‌اند بهای حرف‌هایی که به‌راحتی بر زبان می‌آورد، برای شهروندان ایران و البته خود جمهوری اسلامی سنگین خواهد بود.

این در حالی است که حسین باستانی، روزنامه‌نگار، در واکنش به سخنان اخیر خامنه‌ای نوشت معنای سخنان او «لزوماً این نیست که مذاکره‌ای با آمریکا در آینده انجام نخواهد شد؛ معنی‌اش آن است که او به روال معمول "مسئولیتی" را در مذاکره علنی یا غیرعلنی بر عهده نخواهد گرفت».

در میان موج واکنش‌ها، شماری از مخالفان جمهوری اسلامی نیز از سخنان خامنه‌ای استقبال کرده و نوشتند که او راه را برای «براندازی» حکومت از طریق تقابل مستقیم با دولت آمریکا و احتمالاً اسرائیل هموارتر کرد.