تاجیکستان قطب جدید مهاجرت ایرانیان با سرمایه های کوچک
رأی دهید
امضای قراردادهای همکاری مشترک و تسهیل سفر میان ایران و تاجیکستان که در سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران انجام شد، نشان می‌دهد مراودات دو کشور قرار است فراتر از معاملات اقتصادی و تبادل گردشگر باشد.
نشانه‌هایی دیده می‌شود که تاجیکستان ممکن است به مقصد جدید ایرانیان برای مهاجرت و سرمایه‌گذاری هم تبدیل شود.
توافق‌نامه لغو روادید بین دو کشور در سفر مسعود پزشکیان به شهر دوشنبه در روز ۲۷ دی امضا شد، اما از ۲۰ مردادماه که روادید سفر از تهران به دوشنبه حذف شده بود، به‌گفته خبرنگار بخش تاجیکستان رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، تعداد شهروندان ایرانی در تاجیکستان به‌وضوح افزایش یافته است. حالا دیگر شهروندان دو کشور می‌توانند بدون روادید و به‌مدت ۳۰ روز به کشورهای یکدیگر سفر کنند.
ایرانیان همچنان به‌اجبار مشتاق مهاجرت‌اند
آخرین نتایج پژوهش «علل و انگیزه‌های مهاجرت ایرانیان» که توسط دو جامعه‌شناس انجام شده و آذرماه امسال منتشر شده است، نشان می‌دهد تنها ۱۶.۷ درصد از پاسخ‌دهندگان این نظرسنجی به مهاجرت فکر نمی‌کنند.
نزدیک‌ترین و سنتی‌ترین مقاصد برای این جمعیت می‌توانند ترکیه، امارات، گرجستان و ارمنستان باشند. حالا گزینه تاجیکستان نیز در حال اضافه شدن است، به‌ویژه که فرصت‌های سرمایه‌گذاری زیادی دارد، ایرانیان در آن‌جا مشکل چندانی از نظر زبان نخواهند داشت و گذشته از آن، اشتراکات فرهنگی بسیاری میان دو کشور وجود دارد.
هرچند تاجیکستان همواره در فهرست مقاصد گردشگری ایرانیان قرار داشته، اما کمتر به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی شناخته شده است. می‌توان از آن به‌عنوان یک مقصد فرهنگی گردشگری نام برد. به همین دلیل تا نوروز سال قبل، تعداد ایرانیانی که به‌عنوان گردشگر در تاجیکستان و دوشنبه، پایتخت آن، دیده می‌شدند، بسیار محدود بود. در آن زمان تنها یک رستوران ایرانی در دوشنبه فعال بود.
خبرنگار بخش تاجیکستان رادیو اروپای آزاد/رادیوآزادی می‌گوید: «حضور ایرانیان در خیابان‌های دوشنبه به‌وضوح نسبت به سال گذشته افزایش یافته است و در برخی ساختمان‌ها خانواده‌های ایرانی حضور دارند، تعداد مسافران ایرانی در هتل‌ها افزایش پیدا کرده و تاجیک‌ها نیز برای گردشگری و درمان به ایران سفر می‌کنند.»
طبق آمار رسمی، در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۶ هزار مسافر از ایران و تاجیکستان به کشورهای همدیگر سفر کرده‌اند. برخی از این سفرها منجر به سرمایه‌گذاری هم شده است؛ اتفاقی که امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، از آن استقبال می‌کند.
از سرمایه‌گذاری تا افزایش ۱۰۰ هزار گردشگر در سال
در دیدار مسعود پزشکیان با رئیس‌جمهور تاجیکستان و هیئت‌های اقتصادی دو طرف، بر استفاده از پتانسیل‌های دو کشور تأکید شد و دو طرف اعلام کردند قصد دارند ظرف یک سال، تعداد گردشگران خود را به ۱۰۰ هزار نفر برسانند.
با این حال برخی شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً این بیشتر یک مسیر یک‌طرفه از سوی ایران به تاجیکستان خواهد بود.
یکی از این فعالان گردشگری، پس از سفر پزشکیان به تاجیکستان، به توانایی مالی اندک مردم تاجیکستان برای سفر به ایران اشاره می‌کند و می‌گوید تاکنون گردشگران تاجیکستان به‌ندرت و انگشت‌شمار به ایران سفر می‌کردند، بنابراین نمی‌توان به ورود گردشگر از تاجیکستان امیدوار بود و هدف این تفاهم‌نامه بیشتر فراهم کردن شرایط سفر ایرانی‌ها به تاجیکستان است.
سفر رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان پیش از سفر او به مسکو انجام شد؛ سفری که طی آن «توافق‌نامه جامع راهبردی» میان ایران و روسیه هم امضا شد و دو طرف اعلام کردند که این قرارداد «فصل جدیدی در روابط میان ایران و روسیه» خواهد گشود.
تاجیکستان، کشوری برای سرمایه‌های کوچک
خرید خانه در ترکیه، یکی از راه‌های کسب اقامت بود که با افزایش سقف خرید، برای ایرانیان، به‌ویژه طبقه متوسط، دور از دسترس شد. حالا شاید تاجیکستان بتواند جایگزین آن شود.
آقای عبدالله‌زاده، از دو سال قبل، در منطقه آزاد صنعتی دوشنبه مجموعه ساخت دستگاه‌های مواد غذایی راه‌اندازی کرده است. او به رادیوفردا می‌گوید: «تاجیکستان در حال رشد است و برای سرمایه‌های کوچک می‌تواند جذاب باشد.»
هر دو رئیس‌جمهور اعلام کرده‌اند که سطح مبادلات دو کشور می‌تواند به بیش از نیم میلیارد دلار در سال افزایش یابد. به‌گفته آقای عبدالله‌زاده، رئیس‌جمهور تاجیکستان تمایل به تغییر دارد و ترجیح می‌دهد روابطش با ایرانیان را گسترش دهد. شاید به همین دلیل است که او در دیدار با پزشکیان بر اشتراکات فرهنگی و زبان دو کشور تأکید کرده و گفته است «من روادید را برمی‌دارم تا شما هر وقت خواستید به اینجا بیایید».
فرش قرمز امامعلی رحمان، می‌تواند برای ایرانیان جذاب باشد، به‌ویژه آن‌که او مدام در حال حذف قوانین دست‌وپاگیر است. اتفاقاً در خیابان‌های دوشنبه تعداد ایرانیان در حال افزایش است و به همین نسبت، کسب‌وکارهای آن‌ها نیز در حال گسترش است. یکی از این کسب‌وکارها رستوران است؛ شغلی که هر ایرانی در مهاجرت ولو در خیالش به ایجاد آن فکر می‌کند.
هزینه‌های زندگی و کار در تاجیکستان
متوسط حقوق در تاجیکستان حدود ۲۵۰ دلار است و البته هزینه‌های زندگی نیز به همین نسبت پایین است. این ارقام حتی نسبت به کشورهایی مانند گرجستان، ارمنستان و ترکیه نیز کمتر است.
در تاجیکستان، مهاجران در خرید خانه محدودیتی ندارند، اما در مورد خرید زمین محدودیت‌هایی وجود دارد. از نظر کیفیت، در شهرهای بزرگ، خانه‌ها کیفیت قابل قبولی دارند، اما این وضعیت در شهرهای کوچک دیده نمی‌شود.
مهاجرت به تاجیکستان معمولاً به‌صورت تحصیلی یا کاری انجام می‌شود. در موضوع کاری، مهاجر باید کارفرمای محلی پیدا کند تا از آن طریق مجوز کار دریافت کند.
تاجیکستان مقصد جدید مهاجران می‌شود؟
فضای تاجیکستان هنوز بکر است و با دنیای لوکس و اصطلاحاً وارداتی فاصله دارد. اگر قرار باشد مثلاً آن را با گرجستان مقایسه کنیم، شاید بتوان گفت گرجستان با اصلاحات اقتصادی و جذب سرمایه‌های خارجی، به‌ویژه در بخش‌های گردشگری، کشاورزی و فناوری اطلاعات، رشد قابل‌توجهی داشته است.
ارمنستان، به‌عنوان یکی دیگر از مقاصد مهاجرتی ایرانیان، در بخش‌های فناوری اطلاعات، کشاورزی و معدن در حال رشد است. هزینه‌های زندگی در ارمنستان و گرجستان برای یک نفر، بدون احتساب اجاره خانه، حدود ۴۵۰ تا ۶۵۰ دلار در ماه است.
ترکیه و امارات نیز در سال‌های گذشته جزو مقاصد مهاجرتی ایرانیان بوده‌اند. این کشورها از نظر هزینه زندگی، بالا هستند. در عین حال، اقتصادی فعال و پویا دارند. قوانین کار ترکیه برای خارجی‌ها نسبتاً سخت‌گیرانه است و تورم شدید در این کشور مدام بر ثبات و امنیت شغلی تأثیر می‌گذارد.
دوبی را می‌توان یکی از پویاترین بازارهای شغلی خاورمیانه محسوب کرد؛ جایی که به‌دلیل حضور شرکت‌های چندملیتی، فرصت شغلی برای متخصصان بسیار فراهم است. البته در همه این کشورها، مشکلی به نام زبان نیز وجود دارد؛ مشکلی که در تاجیکستان، به‌عنوان کشوری با ظرفیت‌های زیاد برای رشد و توسعه، دیده نمی‌شود.
با تبدیل شدن تاجیکستان به یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایرانیان، و با توجه به افزایش میل به مهاجرت به‌خصوص در سال‌های اخیر و تحت‌تأثیر فشارها و بحران‌‌های اقتصادی و اجتماعی، ظاهراً قرار نیست از شمار مهاجران ایرانی کاسته شود، بلکه سیل مهاجرت از مقصدی به مقصد دیگر تغییر مسیر می‌دهد.
نشانه‌هایی دیده می‌شود که تاجیکستان ممکن است به مقصد جدید ایرانیان برای مهاجرت و سرمایه‌گذاری هم تبدیل شود.
توافق‌نامه لغو روادید بین دو کشور در سفر مسعود پزشکیان به شهر دوشنبه در روز ۲۷ دی امضا شد، اما از ۲۰ مردادماه که روادید سفر از تهران به دوشنبه حذف شده بود، به‌گفته خبرنگار بخش تاجیکستان رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، تعداد شهروندان ایرانی در تاجیکستان به‌وضوح افزایش یافته است. حالا دیگر شهروندان دو کشور می‌توانند بدون روادید و به‌مدت ۳۰ روز به کشورهای یکدیگر سفر کنند.
ایرانیان همچنان به‌اجبار مشتاق مهاجرت‌اند
آخرین نتایج پژوهش «علل و انگیزه‌های مهاجرت ایرانیان» که توسط دو جامعه‌شناس انجام شده و آذرماه امسال منتشر شده است، نشان می‌دهد تنها ۱۶.۷ درصد از پاسخ‌دهندگان این نظرسنجی به مهاجرت فکر نمی‌کنند.
نزدیک‌ترین و سنتی‌ترین مقاصد برای این جمعیت می‌توانند ترکیه، امارات، گرجستان و ارمنستان باشند. حالا گزینه تاجیکستان نیز در حال اضافه شدن است، به‌ویژه که فرصت‌های سرمایه‌گذاری زیادی دارد، ایرانیان در آن‌جا مشکل چندانی از نظر زبان نخواهند داشت و گذشته از آن، اشتراکات فرهنگی بسیاری میان دو کشور وجود دارد.
هرچند تاجیکستان همواره در فهرست مقاصد گردشگری ایرانیان قرار داشته، اما کمتر به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی شناخته شده است. می‌توان از آن به‌عنوان یک مقصد فرهنگی گردشگری نام برد. به همین دلیل تا نوروز سال قبل، تعداد ایرانیانی که به‌عنوان گردشگر در تاجیکستان و دوشنبه، پایتخت آن، دیده می‌شدند، بسیار محدود بود. در آن زمان تنها یک رستوران ایرانی در دوشنبه فعال بود.
خبرنگار بخش تاجیکستان رادیو اروپای آزاد/رادیوآزادی می‌گوید: «حضور ایرانیان در خیابان‌های دوشنبه به‌وضوح نسبت به سال گذشته افزایش یافته است و در برخی ساختمان‌ها خانواده‌های ایرانی حضور دارند، تعداد مسافران ایرانی در هتل‌ها افزایش پیدا کرده و تاجیک‌ها نیز برای گردشگری و درمان به ایران سفر می‌کنند.»
طبق آمار رسمی، در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۶ هزار مسافر از ایران و تاجیکستان به کشورهای همدیگر سفر کرده‌اند. برخی از این سفرها منجر به سرمایه‌گذاری هم شده است؛ اتفاقی که امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، از آن استقبال می‌کند.
از سرمایه‌گذاری تا افزایش ۱۰۰ هزار گردشگر در سال
در دیدار مسعود پزشکیان با رئیس‌جمهور تاجیکستان و هیئت‌های اقتصادی دو طرف، بر استفاده از پتانسیل‌های دو کشور تأکید شد و دو طرف اعلام کردند قصد دارند ظرف یک سال، تعداد گردشگران خود را به ۱۰۰ هزار نفر برسانند.
با این حال برخی شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً این بیشتر یک مسیر یک‌طرفه از سوی ایران به تاجیکستان خواهد بود.
یکی از این فعالان گردشگری، پس از سفر پزشکیان به تاجیکستان، به توانایی مالی اندک مردم تاجیکستان برای سفر به ایران اشاره می‌کند و می‌گوید تاکنون گردشگران تاجیکستان به‌ندرت و انگشت‌شمار به ایران سفر می‌کردند، بنابراین نمی‌توان به ورود گردشگر از تاجیکستان امیدوار بود و هدف این تفاهم‌نامه بیشتر فراهم کردن شرایط سفر ایرانی‌ها به تاجیکستان است.
سفر رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان پیش از سفر او به مسکو انجام شد؛ سفری که طی آن «توافق‌نامه جامع راهبردی» میان ایران و روسیه هم امضا شد و دو طرف اعلام کردند که این قرارداد «فصل جدیدی در روابط میان ایران و روسیه» خواهد گشود.
تاجیکستان، کشوری برای سرمایه‌های کوچک
خرید خانه در ترکیه، یکی از راه‌های کسب اقامت بود که با افزایش سقف خرید، برای ایرانیان، به‌ویژه طبقه متوسط، دور از دسترس شد. حالا شاید تاجیکستان بتواند جایگزین آن شود.
آقای عبدالله‌زاده، از دو سال قبل، در منطقه آزاد صنعتی دوشنبه مجموعه ساخت دستگاه‌های مواد غذایی راه‌اندازی کرده است. او به رادیوفردا می‌گوید: «تاجیکستان در حال رشد است و برای سرمایه‌های کوچک می‌تواند جذاب باشد.»
هر دو رئیس‌جمهور اعلام کرده‌اند که سطح مبادلات دو کشور می‌تواند به بیش از نیم میلیارد دلار در سال افزایش یابد. به‌گفته آقای عبدالله‌زاده، رئیس‌جمهور تاجیکستان تمایل به تغییر دارد و ترجیح می‌دهد روابطش با ایرانیان را گسترش دهد. شاید به همین دلیل است که او در دیدار با پزشکیان بر اشتراکات فرهنگی و زبان دو کشور تأکید کرده و گفته است «من روادید را برمی‌دارم تا شما هر وقت خواستید به اینجا بیایید».
فرش قرمز امامعلی رحمان، می‌تواند برای ایرانیان جذاب باشد، به‌ویژه آن‌که او مدام در حال حذف قوانین دست‌وپاگیر است. اتفاقاً در خیابان‌های دوشنبه تعداد ایرانیان در حال افزایش است و به همین نسبت، کسب‌وکارهای آن‌ها نیز در حال گسترش است. یکی از این کسب‌وکارها رستوران است؛ شغلی که هر ایرانی در مهاجرت ولو در خیالش به ایجاد آن فکر می‌کند.
هزینه‌های زندگی و کار در تاجیکستان
متوسط حقوق در تاجیکستان حدود ۲۵۰ دلار است و البته هزینه‌های زندگی نیز به همین نسبت پایین است. این ارقام حتی نسبت به کشورهایی مانند گرجستان، ارمنستان و ترکیه نیز کمتر است.
در تاجیکستان، مهاجران در خرید خانه محدودیتی ندارند، اما در مورد خرید زمین محدودیت‌هایی وجود دارد. از نظر کیفیت، در شهرهای بزرگ، خانه‌ها کیفیت قابل قبولی دارند، اما این وضعیت در شهرهای کوچک دیده نمی‌شود.
مهاجرت به تاجیکستان معمولاً به‌صورت تحصیلی یا کاری انجام می‌شود. در موضوع کاری، مهاجر باید کارفرمای محلی پیدا کند تا از آن طریق مجوز کار دریافت کند.
تاجیکستان مقصد جدید مهاجران می‌شود؟
فضای تاجیکستان هنوز بکر است و با دنیای لوکس و اصطلاحاً وارداتی فاصله دارد. اگر قرار باشد مثلاً آن را با گرجستان مقایسه کنیم، شاید بتوان گفت گرجستان با اصلاحات اقتصادی و جذب سرمایه‌های خارجی، به‌ویژه در بخش‌های گردشگری، کشاورزی و فناوری اطلاعات، رشد قابل‌توجهی داشته است.
ارمنستان، به‌عنوان یکی دیگر از مقاصد مهاجرتی ایرانیان، در بخش‌های فناوری اطلاعات، کشاورزی و معدن در حال رشد است. هزینه‌های زندگی در ارمنستان و گرجستان برای یک نفر، بدون احتساب اجاره خانه، حدود ۴۵۰ تا ۶۵۰ دلار در ماه است.
ترکیه و امارات نیز در سال‌های گذشته جزو مقاصد مهاجرتی ایرانیان بوده‌اند. این کشورها از نظر هزینه زندگی، بالا هستند. در عین حال، اقتصادی فعال و پویا دارند. قوانین کار ترکیه برای خارجی‌ها نسبتاً سخت‌گیرانه است و تورم شدید در این کشور مدام بر ثبات و امنیت شغلی تأثیر می‌گذارد.
دوبی را می‌توان یکی از پویاترین بازارهای شغلی خاورمیانه محسوب کرد؛ جایی که به‌دلیل حضور شرکت‌های چندملیتی، فرصت شغلی برای متخصصان بسیار فراهم است. البته در همه این کشورها، مشکلی به نام زبان نیز وجود دارد؛ مشکلی که در تاجیکستان، به‌عنوان کشوری با ظرفیت‌های زیاد برای رشد و توسعه، دیده نمی‌شود.
با تبدیل شدن تاجیکستان به یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایرانیان، و با توجه به افزایش میل به مهاجرت به‌خصوص در سال‌های اخیر و تحت‌تأثیر فشارها و بحران‌‌های اقتصادی و اجتماعی، ظاهراً قرار نیست از شمار مهاجران ایرانی کاسته شود، بلکه سیل مهاجرت از مقصدی به مقصد دیگر تغییر مسیر می‌دهد.
