هزینه جنگ «هفت جبهه‌ای»؛ طولانی‌ترین جنگ اسرائیل با ایران و نیابتی‌هایش با اقتصاد آن چه کرده است؟
رأی دهید
دولت اسرائیل در اوایل ماه نوامبر بودجه سال ۲۰۲۵ را که بزرگترین بودجه تاریخ این کشور است، تایید کرد. اسرائیل برای جنگ با جمهوری اسلامی ایران و نیروهای نیابتی آن چون حزب‌الله و حماس که اکنون بیش از ۴۰۰ روز از آن می‌گذرد، بهای سنگینی می‌پردازد و به گفته مقامات وزارتخانه‌های دفاع و دارایی، در بودجه مزبور ۱۰۲ میلیارد شِکِل (معادل ۲۷.۲) میلیارد دلار برای هزینه‌های دفاعی در نظر گرفته شده است که این رقم می‌تواند تا ۱۵۰ میلیارد شکل (معادل ۴۰.۱) میلیارد دلار افزایش یابد.
استبان کلور، استاد اقتصاد دانشگاه عبری اورشلیم و محقق ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی با حضور در پادکست «امنیت ملی» شبکه خبری آی۲۴ اسرائیل به تحلیل تاثیر اقتصادی رویارویی چند جانبه اسرائیل با جمهوری اسلامی ایران و نیابتی‌هایش بر اقتصاد دولت یهودی پرداخت.
به گفته آقای کلور اقتصاد اسرائیل در سال ۲۰۲۲ قدرتمند بود. ذخایر این کشور در آن سال به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسید و نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی بسیار پایین بود. همچنین اسرائیل در سال ۲۰۲۲ بیکاری ۳.۵ درصدی تورم ۳.۸ درصدی را تجربه کرد.
با این حال ۲۰۲۳ سال عدم قطعیت اقتصادی اسرائیل بود. اعتراضات به اصلاحات نظام قضایی تاثیرات منفی را بر اقتصاد این کشور گذاشت و بازارهای مالی و بخش فناوری پیشرفته با نواساناتی مواجه بودند. با این حال اسرائیل همچنان در شروع جنگ با حماس در ماه اکتبر از نظر اقتصادی بسیار قوی بود.
تورم و افزایش هزینه زندگی
به گفته آقای کلور وضعیت اقتصادی اسرائیل با شروع جنگ دگرگون شد. با توجه به این که راه‌های تجارت اسرائیل به خصوص در زمینه کالا و انرژی بیشتر از طریق دریاست و همین مساله این کشور را از نظر اقتصادی شبیه به یک «جزیره» کرده است، تحریم‌های اعمال شده از سوی کشورهایی مانند ترکیه به دلیل جنگ غزه منجر به اختلال در واردات و چرخه تامین و در نتیجه افزایش هزینه‌ها شده است. همچنین تورم اسرائیل در مقایسه با اکثر کشور‌های غربی در بالاترین سطح قرار داد.
استبان کلور گفت: «ما در رکود هستیم و چشم‌انداز سال ۲۰۲۵ هم خوب به نظر نمی‌رسد.»
اختلال در بازار کار
به گفته آقای کلور ۳۰۰ هزار نیروی ذخیره ارتش در حال حاضر برای جنگ در جبهه‌ها فراخوانده شدند. این میزان به معنای ۱۰ درصد نیروی کار اسرائیل است. چنین کسری نیروی کاری تاثیر بسزایی در تولید، به خصوص در ماه‌های اولیه جنگ گذاشت و روند بازسازی بسیار کند پیش می‌رود.
آقای کلور گفت: «حدود ۱۰ درصد از نیروی کار ما در ارتش حضور دارند و این ضربه شدیدی به تولید و اقتصاد اسرائیل وارد می‌کند.»
همچنین، مجوز کار حدود ۱۲۰ هزار کارگر فلسطینی که از کرانه باختری برای کار به اسرائیل می‌آمدند در نتیجه جنگ لغو شده که تاثیرات بسزایی بر روی بخش‌های کشاورزی و ساخت و ساز گذاشته است. این تاثیرات شامل افزایش هزینه سبزیجات و میوه‌جات و تاخیر در انجام پروژه‌های زیرساختی و همچنین افزایش قیمت مسکن شده است.
رشد منفی تولید ناخالص داخلی
به گفته آقای کلور بنابر آمار ثبت شده، رشد تولید ناخالص داخلی اسرائیل در سال ۲۰۲۳ و در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ منفی بوده و انتظار می‌رود که در سه ماهه چهارم سال جاری نیز منفی باشد.
به گفته او، آینده تولید ناخالص داخلی اسرائیل در سال ۲۰۲۵ به عواملی چون مدت زمان جنگ، شدت درگیری‌ها و سیاست‌های آینده دولت وابسته است و اگر تغییر عمده‌ای در آن‌ها ایجاد نشود، روند رشد منفی تولید ناخالص داخلی احتمالا ادامه خواهد یافت.
عدم ثبات و قطعیت برای جذب سرمایه خارجی
به گفته آقای کلور یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که اسرائیل به دلیل جنگ کنونی با آن مواجه است، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل عدم ثبات و قطعیت وضعیت اسرائیل است.
جنگ طولانی مدت، سرمایه‌گذاران خارجی را نسبت به سرمایه‌گذاری طولانی مدت در اسرائیل مایوس کرده و همین امر باعث افزایش بدهی‌های دولت و تضعیف اعتماد به اقتصاد این کشور شده است.
بی‌رغبتی شرکت‌های خارجی به سرمایه‌گذاری در منطقه‌ای جنگ‌زده، توانایی اسرائیل را در جذب سرمایه در بخش‌های فناوری و پروژه‌های زیرساختی متاثر کرده است. همچنین گسترش جنگ به مناطق خارج از غزه چون لبنان و اخیرا سوریه به این بی‌اعتمادی‌ها دامن زده است.
آقای کلور گفت: «گسترش جنگ با افزایش عدم قطعیت، رغبت سرمایه‌گذاران بین‌المللی را برای سرمایه‌گذاری در اسرائیل متاثر کرده است.»
درگیری مستقیم با جمهوری اسلامی ایران
ربع چهارم سال ۲۰۲۴ با گسترش درگیری مستقیم میان اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران و همچنین حزب‌الله لبنان همراه بود. این گسترش درگیری‌ها هزینه‌های اسرائیل را چه از لحاظ عملیات نظامی و چه از لحلظ پیامد‌های اقتصادی گسترده‌تر، افزایش داده است.
این هزینه‌ها شامل افزایش تعداد نیرو و تجهیزات درگیر از جنگ و همچنین افزایش فشار اقتصادی حاصل از اخلال در تجارت و واردات است. زیرا مسیرهای دریایی اسرائیل که شریان اصلی تجارت این کشور هستند از سوی جمهوری اسلامی ایران و نیروهای نیابتی آن چون حوثی‌های یمن با تهدید پیوسته مواجه است.
این امر باعث شده که بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی و بیمه رغبت کمتری به همکاری با اسرائیل و کشتی‌های عازم این کشور داشته باشند.
به علاوه، چنین گسترش درگیری اثرات بلند مدتی هم بر اقتصاد اسرائیل گذاشته است. این رویارویی، ابهامات کلی پیرامون ثبات اقتصادی اسرائیل را تشدید کرده و منجر به افزایش اتکای دولت به استقراض و افزایش نرخ بهره شده است. همچنین نگرانی‌ها را راجع‌به بازپس دادن بلند مدت بدهی‌های اسرائیل و اسرائیلی‌ها افزایش داده است.
از سوی دیگر تشدید تنش‌ها، اسرائیل را مجبور کرده است که هزینه‌های دفاعی را در اولویت و سرمایه‌گذاری های حیاتی در زیرساخت‌ها، آموزش و سرمایه انسانی را در رده‌های بعد قرار دهد. این امر می‌تواند مانع از بهبود اقتصادی این کشور کوچک در دوران پسا جنگ شود.
