درباره «مافیای نسل زد» ، نسل جدید مافیا در ترکیه چه می‌دانیم؟
رأی دهید
بی بی سی: محمود حمسیچی
فهرست طولانی گروه‌های تبهکار کوچک و بزرگی مانند «دالتون‌ها»، «ردکیت‌ها»، گروه «باریش بویون» و «گوندغموش‌‌ها» در سال‌های اخیر بارها مورد توجه رسانه‌های ترکیه قرار گرفته و نام آنها در ارتباط با جنایات سازمان‌یافته مطرح شده است.
به گفته مقام‌ها و کارشناسان، این گروه‌ها از جنبه‌های مختلف با سازمان‌های جنایی سنتی تفاوت دارند.
استفاده از رسانه‌های اجتماعی و میانگین سنی پایین اعضای این گروه‌ها از جمله این تفاوت‌ها است.
ویژگی‌های این گروه‌ها با کیفرخواستی که دادستانی کل استانبول در رابطه با پرونده یکی از این سازمان‌ها به رهبری باریش بویون ارائه کرده، بیشتر آشکار شده است.
قتل «شیدا ییلماز»، مامور پلیس در روز ۲۲ سپتامبر در استانبول نیز موضوع کودکان و نوجوانانی را که از سوی این گروه‌ها تحریک به ارتکاب جرم می‌شوند، بیشتر مورد توجه قرار داده است.
در این مطلب ویژگی‌های اصلی گروه‌های تبهکار و سازمان‌های جنایی نسل جدید ترکیه را بررسی می‌کنیم.
صعود از باندهای محلی
سازمان جنایی به رهبری «باریش بویون» که در کیفرخواست دادستانی کل استانبول به آن پرداخته شده، به عنوان یکی از نمونه‌های مهم گروه‌های نسل جدید در ارتباط با جنایات سازمان‌یافته مطرح شده است.
این کیفرخواست با شرح ویژگی‌ها و اقدامات این گروه، در واقع تصویری کلی از شیوه عملکرد این گروه‌های خلافکار ارائه می‌دهد.
در مورد این گروه‌ها ذکر شده که از نظر ساختار، منابع انسانی و روش‌های ارتکاب جرم، تفاوت‌های چشمگیری با سازمان‌های سنتی زیرزمینی دارند و به‌عنوان «مافیای نسل جدید» شناخته می‌شوند.
در کیفرخواستی که بی‌بی‌سی ترکی آن را بررسی کرده، آمده است که این گونه گروه‌ها در سطح محله‌ها و حتی خیابان به خیابان سازمان‌دهی می‌شوند.
با بررسی اخبار مربوط به این گروه‌ها درمی‌یابیم که بیشتر آنها در استانبول متمرکز هستند و معمولا در مناطق شهری با سطح درآمد پایین مانند نور‌تپه تا هاس‌کوی فعالیت می‌کنند.
به گفته دادستانی، اعضای این گروه‌ها به راحتی از یک گروه به گروه دیگر می‌پیوندند و درگیری‌های بین آنها به گونه‌ای است که اعضا ممکن است مرتبا مواضع خود را تغییر دهند.
این گروه‌ها معمولا در ابتدا به عنوان پیمانکاران دست دوم و با کارهایی سفارشی مانند آدم‌کشی برای گروه‌های زیرزمینی شناخته‌شده رشد می‌کنند و سپس به گونه‌ای گسترش می‌یابند که حتی می‌توانند در برابر خود آن گروه‌ها قرار بگیرند. در این میان آنها اغلب با یکدیگر هم درگیر می‌شوند.
حیدر اوزدمیر، رئیس پلیس بازنشسته، که با بخش ترکی بی‌بی‌سی گفت‌وگو کرده، از واژه «مافیای نسل زد» برای توصیف این گروه‌های جدید استفاده می‌کند.
اوزدمیر، هنگام مقایسه این گروه‌ها با مافیای دوره‌های قبل، به نکات زیر اشاره می‌کند:
«آنها نمی‌پذیرند که تابع کسی باشند. امروز کنار احمد هستند، فردا کنار محمود قرار می‌گیرند. در گروه‌های قدیمی قانون سکوت (اومرتا) وجود داشت و اعضا هرگز صحبت نمی‌کردند. الان چنین چیزی وجود ندارد. نسل جدید حرف هیچ‌کس را گوش نمی‌کند. به تیک‌تاک بروید، می‌بینید حتی به زن و بچه یکدیگر فحاشی می‌کنند. مافیای نسل زد کاملا از مسیر خارج شده است. به احتمال زیاد اکثر آنها معتاد به مواد مخدر هستند.»
در کیفرخواستی که دادستانی استانبول ارائه داده، گفته شده که گروه «باریش بویون» اعضای خود را از میان افراد ۱۵ تا ۲۰ ساله انتخاب می‌کند.
در این کیفرخواست آمده است که این جوانان مانند «پهپاد انتحاری» در داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اعلام شد یونس امره گچتی که شیدا ییلماز، مامور پلیس را در منطقه عمرانیه استانبول به قتل رساند، ۱۹ سابقه کیفری داشته که بعضی از آنها را در سن کمتر از ۱۸ سال، مرتکب شده است، سنی که از نظر قانونی کودک محسوب می‌شود.
به گزارش اداره آمار ترکیه، در سال ۲۰۲۳ تعداد موارد مراجعه یا ارجاع کودکان به واحدهای امنیتی، ۵۳۷ هزار و ۵۸۳ مورد بوده است.
از این تعداد ۲۴۲ هزار و ۸۷۵ کودک قربانی بوده‌اند، ۱۷۸ هزار و ۸۳۴ کودک به علت ارتکاب جرم، ۸۴ هزار و ۷۵۱ کودک به دلیل نیاز به شهادت دادن، ۱۵ هزار و ۷۱۶ کودک به‌علت مفقودی، ۱۱ هزار و ۱۷۹ کودک به‌دلیل ارتکاب خلاف و ۴ هزار و ۲۲۸ مورد نیز به دلایل دیگر به واحدهای امنیتی ارجاع شده‌اند.
در میان موارد ارتکاب جرم، ۳۹/۸ درصد به ضرب و شتم، ۲۰/۸ درصد به سرقت، ۷/۷ درصد به تخلف از قانون گذرنامه، ۴/۹ درصد به مصرف یا خرید و فروش مواد مخدر و ۴ درصد نیز به تهدید، متهم شده‌اند.
حیدر اوزدمیر، رئیس پلیس بازنشسته، بر این باور است که «نسل‌هایی که با اینترنت به دنیا آمده‌اند، اگر در خانواده یا مدرسه جایگاه مناسبی پیدا نکنند و نتوانند الگوی مناسبی بیابند، به دنیای مجازی رو می‌آورند، الگوهای خود را در آنجا پیدا می‌کنند و همین امر جرم و جنایت را با خود به همراه می‌آورد.»
او می‌گوید: «کودکی که وارد دنیای جرم و جنایت می‌شود، پس از ارتکاب جرم، تنها با مجرمان ارتباط برقرار می‌کند، و جرم انفرادی ناگزیر به عضویت در گروه‌های تبهکار منجر می‌شود.»
اوزدمیر تاکید می‌کند که این افراد عمدتا متعلق به قشرهای محروم و فقیر جامعه هستند.
اوغوز پولات، رئیس مرکز مبارزه با جرم و خشونت در دانشگاه آجی بادم، در گفت‌وگو با بخش ترکی بی‌بی‌سی می‌گوید تمایل جوانان به این گروه‌ها در ترکیه نیز همانند دیگر کشورها مشاهده می‌شود و خاطرنشان می‌کند که «مافیا که قبلا بد و ناپسند تلقی می‌شد، اکنون برای جوانان به موقعیتی رسیده که می‌خواهند بخشی از آن باشند. ما شاهد افت ارزش‌ها هستیم، جایی که تنها پول به عنوان ارزش باقی مانده است».
پولات با اشاره به اینکه اخیرا در مدارس نیز افزایش خشونت میان هم‌سالان مشاهده می‌شود، بر این باور است که در نظام اصلاح کودکان در ترکیه کاستی‌هایی وجود دارد: «قانون می‌گوید اگر سن کودک کم باشد، باید او را اصلاح کنیم. این رویکرد درستی است. اما در ترکیه سال ۲۰۲۴، مراکز حمایتی که به روش‌های خاص و متناسب با شرایط این کودکان بتوانند آنها را اصلاح کنند، وجود ندارد. ما آنها را در کنار بزرگسالان قرار می‌دهیم. کودکی که تنها یک جرم مرتکب شده، وقتی به آنجا می‌رود، از بزرگسالان چیزهای دیگری یاد می‌گیرد و به عنوان یک ماشین جرم از آنجا خارج می‌شود.»
کنترل از طریق مواد مخدر
این سازمان‌ها از تولید و تجارت مواد مخدر به عنوان منبع مهمی برای درآمد خود استفاده می‌کنند.
در کیفرخواست دادستانی استانبول آمده است که فرد مسئول تجارت مواد مخدر در گروه «باریش بویون»، معمولا با جمع‌آوری افراد نوجوان و جوانی که به مواد مخدر اعتیاد دارند، در ازای دادن مواد، آنها را به کارهایی مانند تولید و تجارت مواد مخدر، ضرب و جرح، سرقت و تهدید وادار می‌کند.
حیدر اوزدمیر، رئیس پلیس بازنشسته معتقد است اعتیاد به مواد مخدر، کودکان را به سوی این گروه‌های تبهکار سوق می‌دهد.
اوغوز پولات نیز به افزایش استفاده از مت‌آمفتامین در سال‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید این مسئله در رشد جرم و جنایت نقش مهمی ایفا می‌کند.
استفاده از رسانه‌های اجتماعی
به نظر می‌رسد که این گروه‌ها به شکل گسترده‌ای از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
در کیفرخواست دادستانی استانبول آمده است که این گروه‌های تبهکار ویدیوهای خود را به طور مرتب در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند و با جذب نیرو از این طریق، به ویژه در بین جوانانی که تمایل به انجام جرم دارند، آنها را به عضویت خود درمی‌آورند.
در کیفرخواست گفته شده که این گروه‌ها حتی مدیر شبکه‌های اجتماعی دارند.
با جستجوی نام این گروه‌ها در این شبکه‌ها، صدها مورد ظاهر می‌شود.
در این پست‌ها دیده می‌شود که افراد بسیار کم‌سن، برخی اسلحه به دست، تصاویر خود را به اشتراک می‌گذارند.
بخشی از این محتوا نیز به صورت پخش زنده منتشر می‌شود و گاهی در این ویدیوها با سلاح‌های واقعی تیراندازی می‌شود.
دکتر گل اسرا آتالای، رئیس بخش رسانه‌های جدید و ارتباطات دانشگاه اسکودار، به بخش ترکی بی‌بی‌سی گفت که این گروه‌ها به چند دلیل از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند:
«گروه‌های تبهکار به ویژه برای جذب اعضای جدید، به صورت فعال از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. در شبکه‌های پرطرفدار، محتوایی تولید می‌شود که عضویت در این گروه‌ها را جذاب جلوه می‌دهد و به ویژه جوانانی که در بخش‌های شکننده جامعه قرار دارند، به عضویت در این گروه‌های غیرقانونی تشویق می‌شوند.»
«رسانه‌های اجتماعی برای بی‌اعتبار کردن گروه‌های رقیب یا افرادی که با آنها درگیری دارند نیز به کار می‌رود. از طریق ارسال پیام‌های تهدیدآمیز در شبکه‌های اجتماعی، تلاش می‌کنند رقبای خود را مرعوب کنند. بعضی از گروه‌های خلافکار، حتی از شبکه‌های اجتماعی به عنوان پوششی مشروع برای فعالیت‌های غیرقانونی خود استفاده می‌کنند.»
دکتر آتالای، با اشاره به اینکه جوانان تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی به این گروه‌ها می‌پیوندند، می‌گوید: «جوانان در فرایند شکل‌گیری هویت خود، به شدت تحت تاثیر محیط خارجی قرار می‌گیرند. در این دوره عضویت در یک گروه مشهور می‌تواند بسیار جذاب به نظر بیاید. این شرایط باعث می‌شود که جوانان به سادگی در دام شبکه‌های جنایی سازمان‌یافته بیفتند.»
«در محتوایی که گروه‌های تبهکار در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، نمادهایی از قدرت، ثروت و موقعیت اجتماعی برجسته می‌شود و فعالیت‌های جنایی معمولا به شکل عادی یا حتی رمانتیک به نمایش گذاشته می‌شود. به همین دلیل جوانان، به ویژه آنهایی که به دنبال پذیرش اجتماعی هستند، نسبت به این گروه‌های جنایی احساس همدلی پیدا می‌کنند.»
این گروه‌ها از شبکه‌های مختلف اجتماعی استفاده می‌کنند، اما حضور آنها در تیک‌تاک بیشتر به چشم می‌خورد.
دکتر آتالای معتقد است دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد: «تیک‌تاک به ویژه به دلیل امکان تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب جوان و همین طور انتشار سریع محتوا، مورد توجه گروه‌های تبهکار قرار می‌گیرد.»
«الگوریتم‌های پلتفرم به گونه‌ای طراحی شده که محتوای پرطرفدار و احساسی به سرعت پخش می‌شود و محتوای تولیدی گروه‌های تبهکار نیز با این الگوریتم‌ها بسیار سازگار است. در تیک‌تاک، همه‌چیز به شکل سرگرمی ارائه می‌شود و همین باعث می‌شود فعالیت‌های جنایی به شکلی جذاب و عادی به نمایش درآید.»
تاثیر سریال‌های تلویزیونی
در کیفرخواست آمده است که جوانان منتخب سازمان‌های جنایی عمدتا کسانی هستند که با بازی‌های رایانه‌ای پرورش یافته‌اند و تاثیرپذیری بالایی از سریال‌های اینترنتی دارند.
طبق متن کیفرخواست، هم «واژگان» مورد استفاده این گروه‌ها و هم اصول جنایی که به آن پایبند هستند، تحت تأثیر سریال‌های اینترنتی قرار دارد.
ادعا می‌شود که رهبران این گروه‌های تبهکار که با شخصیت‌های اصلی این سریال‌ها مقایسه می‌شوند، به راحتی می‌توانند روی افراد ۱۵ تا ۲۰ ساله تاثیر بگذارند.
دکتر آتالای، درباره تاثیر این سریال‌ها می‌گوید: «این نوع محتوا، دنیای جرم و جنایت را با روایت‌هایی از قهرمانی و نجات‌بخشی جذاب جلوه می‌دهند و خشونت را عادی و حتی زیبا جلوه می‌دهد. رهبران گروه‌های تبهکار در این سریال‌ها به‌عنوان شخصیت‌هایی قوی، بی‌باک و عادل نمایش داده می‌شوند. علاوه بر این عامل ثروت و پول نیز وجود دارد. جوانانی که از نظر اقتصادی در مضیقه هستند، سبک زندگی شخصیت‌های این داستان‌ها را به عنوان یک راه نجات می‌بینند.»
تبلیغ با آهنگ و کلیپ
در کیفرخواست آمده است که گروه باریش بویون، آهنگ‌هایی با مضمون مرتبط با این سازمان تولید می‌کند و کلیپ‌هایی ضبط می‌کند تا فعالیت‌های خود را در جامعه عادی جلوه دهد و از این طریق، به سادگی به جوانان ۱۵ تا ۲۰ ساله دسترسی پیدا می‌کند.
این آهنگ‌ها از جمله متعلق به سامت ایشیک ملقب به بیگ، محمد ندیم دوغان با نام مستعار موتی، دوغان تردا ملقب به هیجان و شاهان ترزی‌اوغلو با نام مستعار جاج هستند.
در آهنگ رپ «انتقام» که بیگ در یوتیوب منتشر کرده، تصویر باریش بویون دیده می‌شود و در پایان آهنگ، این جملات شنیده می‌شود: «کسانی که خواهان صلح هستند سر فرود خواهند آورد، کسانی که سر فرود نیاورند حساب پس خواهند داد.»
شرطبندیهای غیرقانونی، یکی از منابع درآمد
این گروه‌ها علاوه بر تجارت مواد مخدر و سلاح‌های جنگی، از فعالیت‌هایی مانند شرطبندیهای غیرقانونی نیز درآمد کسب می‌کنند.
در کیفرخواست گروه باریش بویون نیز به این موضوع اشاره شده است.
استفاده از موتورسیکلت در فعالیت‌های این گروه‌ها به ویژه در معاملات مواد مخدر و حملات مسلحانه رواج زیادی یافته است.
کارشناسان می‌گویند که استفاده از موتورسیکلت، هم در فروش مواد مخدر و سلاح و هم در حملات و درگیری‌ها به طور گسترده استفاده می‌شوند.
هم‌زمان به نظر می‌رسد که مناطق حمله و درگیری در استانبول به طور مستقیم به مرکز شهر کشیده شده است.
حمله‌ای که در تاریخ ۱۴ ژانویه ۲۰۲۳ در پل شاخ طلایی استانبول رخ داد و یک نفر در آن کشته شد، از نمونه‌های قابل توجه در این زمینه است.
به نظر می‌رسد درگیری‌های این گروه‌ها به خارج از کشور نیز کشیده شده است، از جمله حادثه‌ای که در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۳ در آتن، پایتخت یونان، رخ داد و شش نفر در آن کشته شدند.
اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از دستگیر شدن در خودرو
در کیفرخواست آمده است که اعضای این گروه در هنگام تجارت اسلحه، برای جلوگیری از دستگیری احتمالی، خودروهای لوکس خود را به صورت حرفه‌ای تجهیز می‌کنند و در زمان انتقال سلاح، با سوار کردن زن و کودک در خودرو، این تصور را ایجاد می‌کنند که یک خانواده هستند.
همچنین گفته شده که اعضای گروه برای برقراری ارتباط با یکدیگر، از برنامه‌هایی مانند واتس‌اپ و فیس‌تایم استفاده می‌کنند که ردیابی آنها دشوار است.
در کیفرخواست اشاره شده که اعضای سازمان برای اجتناب از دستگیر شدن، ماموران پلیس یا نگهبان‌ها را همراه خود می‌برند.
آیا اقدامات پلیسی کافی است؟
برخی کارشناسان معتقدند که به دلیل روش‌های جدید ارتکاب جرم، مقابله با «مافیای نسل جدید» دشوارتر شده است.
حیدر اوزدمیر، رئیس پلیس بازنشسته، با این دیدگاه موافق نیست: «افراد جنایتکار و ماموران امنیتی همواره مانند اسب‌های مسابقه‌ای در رقابت با یکدیگر هستند. هر چه آنها عملکرد خود را بهبود می‌بخشند، سازمان‌های امنیتی نیز بهبود می‌یابند. مقابله با اینها دشوار نیست، می‌توانید با آنها مبارزه کنید. اما اقدامات پلیسی برای این مبارزه به تنهایی کافی نیست.»
اوزدمیر می‌گوید: «اول از همه، باید نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی از میان برود. باید در تربیت و پرورش افراد، از جمله از سوی والدین و همچنین در آموزش و پرورش، اصلاحاتی صورت بگیرد. کودکانی که در تحصیلات موفق نیستند، باید حتما مهارت‌های حرفه‌ای بیاموزند.»
اوغوز پولات نیز بر این باور است که اقدامات پلیسی به تنهایی برای مقابله با سازمان‌های تبهکار کافی نیست.
او علاوه بر بازنگری در سیستم اصلاح کودکان، خواستار افزایش بازدارندگی مجازات‌ها است: «این نگاه وجود دارد که 'بالاخره عفو می‌خورم و آزاد می‌شوم' یا 'این مجازات در نهایت خیلی سنگین نخواهد بود'. قانون کیفری ترکیه روی کاغذ با بهترین قوانین کیفری جهان برابری می‌کند. از نظر تئوری هیچ مشکلی نداریم، اما در عمل، بخشش‌ها و کاهش مجازات‌ها به نظر من به درستی استفاده نمی‌شوند.»
«وزارت دادگستری همچنان به افتتاح زندان‌ها ادامه می‌دهد، چون جمعیت زندان‌ها بسیار بالا است. در بسیاری از موارد آزادی مشروط به زندانیان داده می‌شود، چون در زندان‌ها جا نیست. این وضعیت باید اصلاح شود.»
پولات بر اهمیت نظام آموزشی و همین طور آموزش فنی و حرفه‌ای هم تاکید دارد: «در ترکیه، بعد از دانشگاه رفتن، هیچ تضمینی برای اشتغال وجود ندارد و به همین دلیل، محبوبیت دانشگاه رفتن نیز کاهش یافته است. باید آموزش را جذاب کنیم. پرورش افراد سطح میانی بسیار مهم است. برای مثال، لهستان این نوع افراد را پرورش می‌دهد و آنها را به کشورهای دیگر می‌فرستد. در آلمان، اغلب تعمیرات لوله‌کشی را لهستانی‌ها انجام می‌دهند.»
پولات علاوه بر این موارد، بر ضرورت مقابله با مشکل سلاح‌های فردی و همچنین افزایش نظارت بر مسئله اعتیاد به مواد مخدر، که به مدارس راه یافته است، تاکید می‌کند.
