آذربایجان و ترکیه؛ واکنش‌های متفاوت به دومین حمله ایران بر ضد اسرائیل

جمهوری آذربایجان و ترکیه نگاه متفاوتی به حمله دوم موشکی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل داشتند. تفاوت این نگاه در چه بوده است؟

***

ایران وایر - ابراهیم رمضانی: اسرائیل از زمان شروع جنگ غزه بعد از مهر سال گذشته، موضوع انتقاد سخت رسانه‌ها و مقام‌های ترکیه بوده است. ترکیه و اسرائیل که در یک دهه گذشته روابط پرتنشی داشتند، سال ۱۴۰۱ در پی بهبود این روابط بودند که بار دیگر بعد از جنگ غزه در مهر سال پیش این روابط پرتنش شده است.

رسانه‌های طرف‌دار حکومت ترکیه و رسانه‌ها و مقامات جمهوری اسلامی نیز متقابلا در سال‌های اخیر منتقد سیاست‌های یکدیگر مخصوصا در قبال جنگ قره‌باغ و مساله سوریه بوده‌اند.

جمهوری کارتونی ایران یا گنبد آهنین بی‌اثر
پیش از حمله ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ سپاه پاسداران به اسرائیل، روزنامه «یئنی شفق» نوشته بود که جمهوری اسلامی حاضر نیست تهدیدهایش را عملی کند و با عنوان «جمهوری کارتونی ایران» از این کشور یاد کرده بود.

با این حال، حمله موشکی ۱۰مهر۱۴۰۳ جمهوری اسلامی به اسرائیل، واکنش مثبت این روزنامه را برانگیخته است. یئنی شفق که از روزنامه‌های نزدیک به حکومت ترکیه است در واکنش به این حمله نوشته است: «در پی حملات اسرائیل علیه حزب‌الله، سپاه پاسداران حمله موشکی بالستیک را علیه "دولت تروریستی اسرائیل" انجام داد. در تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌شود که سامانه پدافند هوایی گنبد آهنین اسرائیل بی‌اثر بوده و ده‌ها موشک یکی پس از دیگری به تل‌آویو اصابت کرده است.»

روزنامه «سؤزجو» که از مخالفان حزب «عدالت و توسعه»، یعنی حزب حاکم ترکیه است، در یادداشتی بعد از حمله سپاه به اسرائیل با تیتر «گنبد آهنین غیرقابل نفوذ چطور سوراخ شد» نوشته است: «اسرائیل که به سیستم‌های دفاع هوایی "غیرقابل نفوذ" معروف است، نتوانست بخش قابل توجهی از حملات سه‌شنبه شب ایران را دفع کند. گنبد آهنین که پس از حملات ۷ اکتبر سوراخ شد، با وجود همه به‌روز‌رسانی‌هایش چگونه دوباره توسط ایران بی‌اثر شد؟»

این روزنامه در ادامه گزارش خود به ادعاهای مقام‌های ایرانی مبنی بر انهدام جنگنده‌های اف‌۳۵ اسرائیلی نیز جای داده است.

روزنامه «صباح» نیز که نزدیک به حکومت ترکیه است بعد از حمله سپاه پاسداران به اسرائیل با این تیتر که،‌ «گنبد سوراخ شد، اسرائیل در وحشت است! صهیونیست‌ها رسانه‌ها را سانسور کردند تا خسارات دریافتی خود را پنهان کنند»، نوشته است: «اسرائیل که یک سال است در غزه نسل‌کشی می‌کند، به چهار کشور حمله می‌کند و شخصیت‌های بلندپایه را ترور می‌کند، با موشک‌های بالستیک شلیک‌شده توسط ایران به لرزه درآمد. حمایت آمریکا، انگلیس و فرانسه کافی نبود. اسرائیل سانسور شدیدی را در کشورش اعمال کرد تا خسارات وارده را پنهان کند.»

شبکه تلویزیونی «سی‌ان‌ان ترک»، که نزدیک به حزب عدالت و توسعه است در سایت خود در گزارشی به ضعف گنبد آهنین اسرائیل اشاره کرده و نوشته است: «این سامانه مهم‌ترین عامل دفاعی اسرائیل در ۱۰ سال گذشته بوده است. در حملات حماس نیز کار نکرده بود. انتقادات جدی به آن وارد شده بود.»

به نوشته «سی‌ان‌ان ترک»، «گنبد آهنین سامانه‌ای است که در مقابله با موشک‌ها و راکت‌های دست‌ساز که از حماس و حزب‌الله می‌آیند، به جای حملاتی که از ایران می‌آیند، ماهرتر است، اما در برابر حملات در مقیاس بزرگ‌تر، مانند نمونه حملات ایران، ناکافی است.»

روزنامه «مساوات» آذربایجان که نزدیک به حکومت این کشور است با این تیتر که ایران به سرنوشت اتحاد جماهیر شوروی دچار خواهد شد، نوشته است: « روندهای پرتنشی در اطراف همسایه جنوبی ما ایران ادامه دارد. احتمالا در روزهای آینده اتفاقات دراماتیک به اوج خود می‌رسد و آثار جدی در سرنوشت منطقه ما به جا می‌گذارد. بدون شک این امر تا حد زیادی به اهداف نیروهای درگیر در منطقه و موازنه نیروهای ژئوپلیتیکی که شکل خواهد گرفت بستگی خواهد داشت. بنابراین جمهوری آذربایجان باید برای همه گزینه‌ها آماده باشد.»

این روزنامه با اشاره به این‌که هجوم یک روزه ایران به اسرائیل جنگ اوکراین و روسیه را به پشت پرده رانده است بعد از مصاحبه با شهروندان آذربایجانی و خطرات جنگ بین ایران و اسرائیل برای آذربایجان، نوشته است: «جنگ شفاهی بین دو کشور حالا تبدیل به جنگ در میدان شده است. جنگ همیشه ویران‌گر است. مخصوصا این‌که آذربایجان با یکی از طرفین هم‌مرز است.»

«خبرگزاری ریپورت» جمهوری آذربایجان که نزدیک به حزب حاکم این کشور است نیز در یک نوشته با اشاره به این‌که تمامی جنگ‌ها یک روزی به‌سر می‌آید، نوشته است: «جنگ غیرمستقیم تهران علیه اسرائیل در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ آغاز شد. زمانی که حماس به اسرائیل هجوم برد. بر کسی پوشیده نیست که ایران برای هر دو گروه مسلح سیاسی، حماس و حزب‌الله آموزش‌های مالی، نظامی، فنی و تعلیمی فراهم می‌کند. این‌ها نیروهای نیابتی تهران در منطقه هستند. به‌نظر می‌رسد مقامات ایرانی با این نیروها قصد نابودی دولت یهود را داشته‌اند. جنگ تمام‌عیار ممکن است اتفاق بیفتد.»

واکنش رسمی در ترکیه و جمهوری آذربایجان به حملات موشکی سپاه
بر خلاف مقام‌های جمهوری آذربایجان که تاکنون واکنشی به حملات موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل نشان نداده‌اند، رییس‌جمهور ترکیه از قصد اسرائیل برای هدف قرار دادن استانبول، سخن گفته است.

«رجب طیب اردوغان»، رییس‌جمهور ترکیه بعد از حملات موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل در اظهاراتی تاکید کرد که جامعه جهانی نباید در مقابل قلدری و عربده‌کشی اسرائیل در منطقه ساکت بماند.

اردوغان با تشبیه «بنیامین نتانیاهو» به هیتلر گفت: «اسرائیل، مرتکب نسل‌کشی در نوار غزه و حملات تروریستی در لبنان می‌شود و کشورها را تحریک می‌کند تا منطقه را به سمت "هولوکاست" بکشاند.»

رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، در روزهای اخیر، به‌ویژه در سخنرانی خود در پارلمان، تاکید کرده است که اسرائیل پس از حملات به غزه و بیروت، به‌دنبال هدف قرار دادن استانبول است.

برخی از روزنامه‌های هوادار حزب عدالت و توسعه، در تیترها و تصاویر صفحه اول خود، حتی فراتر از استانبول رفته و از قول اردوغان ادعا کرده‌اند که به‌زودی نیروهای اسرائیلی به کل منطقه آناتولی حمله خواهند کرد.

«اؤزگور اؤزل»، رهبر حزب جمهوری خلق و از مخالفان آقای اردوغان در واکنش به سخنان آقای اردوغان گفت: «ما اطلاعات کافی در مورد مساله امنیتی ترکیه می‌خواهیم. ما می‌خواهیم تهدیدی را که در مورد مساله اسرائیل وجود دارد بدانیم. قدرت اسرائیل در برابر ترکیه کافی نیست، همه ما حد و حدود نتانیاهو را گوشزد می‌کنیم، اما با این سخنان نمی‌شود بر روی مشکلات واقعی ترکیه سرپوش گذاشت.»

برخی از تحلیل‌گران سیاسی ترکیه با واکنش به سخنان اردوغان اعلام کرده‌اند این سخنان مصرف داخلی دارد و با حرف‌های او در مورد امنیت در این کشور و دعوت از سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این کشور و سیاست‌های اردوغان در مورد پیشرفت صنایع نظامی این کشور در تضاد است.

در سال‌های اخیر جمهوری اسلامی بعد از جنگ دوم قره‌باغ و افتتاح سفارت اسرائیل در جمهوری آذربایجان و همکاری نظامی اسرائیل و باکو و حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، روابط پرتنشی با این کشور داشته است.

رسانه‌ها و مقام‌های جمهوری اسلامی در این سال‌ها به نزدیکی آذربایجان به اسرائیل و خرید تسحیلات از این کشور انتقاد کرده‌اند. با این حال مقام‌های آذربایجان که در حمله ۲۵ فروردین سپاه به اسرائیل درباره افزایش تنش‌ها در منطقه هشدار داده و خواستار خویشتن‌داری طرفین شده بودند در حمله اخیر جمهوری اسلامی به اسرائیل، سیاست سکوت را برگزیده‌اند.

تنش‌ها بین ایران و ترکیه نیز در ده سال اخیر کم نبوده است. مساله سوریه و تلاش‌های ترکیه برای راه‌اندازی گذرگاه «زنگه‌زور» مورد انتقاد مقامات جمهوری اسلامی بوده است. با این حال، سخنان آقای اردوغان را نه در حمایت از جمهوری اسلامی بلکه در حمایت از فلسطین می‌شود تعبیر کرد.