سامانه دفاع موشکی لیزری جدید اسرائیل؛ فن‌آوری چگونه جنگ‌ را متحول می‌کند؟

یورونیوز: جنگ و فناوری رابطه پیچیده و البته تاسف‌باری دارند. نگاهی گذرا به تاریخ نشان می‌دهد اولی اغلب منجر به پیشرفت دومی شده؛ امری که معمولا هزینه قابل توجهی برای زندگی انسان داشته است. این موضوع امروز نیز مانند گذشته صادق است و چنین روندهایی در جنگ اوکراین و غزه دیده می‌شود.

در هر دو جنگ کنونی روسیه علیه اوکراین و نزاع بین اسرائیل و حماس شاهد توسعه و به‌کارگیری فناوری‌های جدید برای اهداف تهاجمی و دفاعی بوده‌ایم.

از بسیاری جهات، جنگ در اوکراین به اولین جنگ هواپیماهای بدون سرنشین تمام‌عیار و نخستین جنگ هوش مصنوعی در جهان تبدیل شده است. فناوری نقش اصلی را در این درگیری ایفا می‌کند.

حتی شهروندان اوکراینی نیز با ثبت موقعیت خودروهای روسی از این فناوری‌ها برای کمک به نیروهای مسلح خود استفاده می‌کنند. اما در اسرائیل فناوری متفاوتی در حال توسعه است؛ سامانه‌های دفاع موشکی لیزری.

ممکن است شبیه داستان‌های علمی تخیلی به نظر برسد، اما در زمانی که کشورهای سراسر جهان در تلاش هستند تا سیستم‌های دفاعی خود را برای اهداف نظامی توسعه دهند انتظار می‌رود این سامانه‌های جدید به اولین نمونه عملیاتی در کلاس خود تبدیل شوند.
سامانه دفاع موشکی لیزریسامانه دفاع موشکی لیزری چیست؟
سیستم دفاعی جدید هرچند به طور رسمی به عنوان «سپر نوری» نامیده شده است، اما اغلب به عنوان «پرتو آهنین» شناخته می‌شود. این یک سیستم تسلیحات لیزری با انرژی بالا (HELWS) ۱۰۰ کیلوواتی است که برای اولین بار توسط «رافائل»، شرکت فناوری دفاعی اسرائیلی، در سال ۲۰۱۴ رونمایی شد و ممکن است سال آینده به صورت عملیاتی مستقر شود.

بر اساس اطلاعات وب‌سایت این شرکت، پرتو آهنین برای درگیری سریع و مؤثر و خنثی کردن «رشته وسیعی از تهدیدات از برد صدها متر تا چند کیلومتر» طراحی شده است.

این سامانه در اصل یک لیزر دفاع موشکی با یک دامنه عملا نامحدود است. اگرچه یک دامنه بی‌نهایت لیزر غیرممکن است، زیرا قطعات و منابع انرژی در نهایت تمام می‌شود، اما پرتو آهنین در مقایسه با سیستم‌های سنتی که برای رهگیری حملات موشکی به کار برده می‌شوند برد بسیار بالاتری دارد.
سامانه «پرتو آهنین» محصول شرکت صنایع نظامی دفاعی رافائل اسرائیلسامانه «پرتو آهنین» (Iron Beam) به عنوان بخشی از سیستم دفاع موشکی چند سطحی گنبد آهنین اسرائیل طراحی شده است.

سامانه جدید اسرائیل نمونه‌ای از سیستم انرژی هدایت‌شونده است، نوعی سلاح که از پرتوهای هدایت شده تابش الکترومغناطیسی برای دستیابی به برخی اهداف نظامی (در این مورد، شلیک موشک از آسمان) استفاده می‌کند.

به طور کلی این قابلیت تسلیحاتی را می‌توان از راه‌‌های مختلفی از جمله استفاده از پرتوهای ذرات، امواج مایکروویو پرقدرت یا لیزرهای پرانرژی موسوم به «اچ‌ای‌ال» (HEL) به دست آورد.

دو مورد آخر بیشتر به دلیل استفاده استراتژیک بالقوه مورد نظر هستند، در حالی که به نظر می‌رسد سیستم‌های «اچ‌ای‌ال» رایج‌ترین نوع به کار رفته در برنامه‌های نظامی باشد.

سیستم‌های اچ‌ای‌ال مبتنی بر لیزرهای حالت جامد هستند که از کریستال‌ها برای تبدیل انرژی الکتریکی به فوتون استفاده می‌کنند. این لیزرهای حالت جامد پرقدرت فوتون‌هایی تولید می‌کنند که در قسمت فروسرخ طیف الکترومغناطیسی قرار دارند، بنابراین برای چشم انسان نامرئی هستند.
یک نمونه تجهیزات نظامی لیزر با انرژی بالا موسوم به «اچ‌ای‌ال»چگونه از آن‌ها در جنگ استفاده می‌شود؟
نوع استفاده از لیزرها بستگی به قدرت طول موج فوتون لیزر، توان پرتو و سطحی دارد که به آن ضربه زده می‌شود. به عنوان مثال، لیزرهای کم‌مصرف، مانند لیزرهایی که به عنوان نشانگر یا نمایشگر نور در رویدادهای عمومی استفاده می‌شوند، فوتون‌هایی ایجاد می‌کنند که بخشی از طیف مرئی و در نتیجه بسیار ضعیف هستند. بنابراین تمایل دارند بدون ایجاد آسیب از سطوح بالا حرکت کنند.

از سوی دیگر، لیزرهای پرقدرت برای جراحی در پزشکی استفاده می‌شوند یا می‌توانند مواد را در محیط‌های صنعتی بسوزانند، ذوب کرده یا تبخیر سازند. در زمینه نظامی، مانند پرتو آهنین، این سیستم به طور بالقوه می‌تواند موشک‌ها یا پهپادهای دریافتی را نابوده کرده و یا بسوزاند به گونه‌ای که مسیر حرکت آن‌ها مختل شود.

در حالی که سیستم‌های لیزری با انرژی بالا یا همان «اچ‌ای‌ال» ممکن است در آینده به ویژگی مشترک سامانه‌های نظامی تبدیل شوند، اما همزمان با محدودیت‌های خاصی نیز مواجه هستند. به طور خاص آن‌ها برای فعالیت یک منبع انرژی قابل توجه لازم دارند. در واقع برای وارد کردن آسیب به موشک‌ها یا پهپاد‌های مهاجم نیاز به ده‌ها یا حتی صد‌ها کیلووات نیرو است.

در اکثر سیستم‌های موجود، سامانه لیزری با یک وسیله نقلیه حامل منبع انرژی مستقر می‌شود، به این معنی که لیزر را پس از چند بار شلیک در صورت نیاز شارژ کرد.

لیزرها به شرایط آب و هوایی نیز بسیار حساس هستند. باران، مه و دود همگی می‌توانند قدرت پرتو را محدود کنند و باعث پراکندگی آن شوند.
سامانه‌های لیزری می‌توانند اهداف را در دوردست هدف بگیرندیکی از بسیاران
در سرتاسر جهان، ارتش‌ها به دنبال توسعه سیستم‌های لیزری برای اهداف خود هستند. اگرچه سلاح‌های انرژی هدایت‌شده مدت‌هاست مورد استفاده قرار گرفته‌اند اما تلاش‌های بسیارزیادی هم برای این توسعه این فناوری با بن‌بست رو به رو شده است. با این حال، پیشرفت‌های فناوری لیزر در دهه گذشته باعث جذابیت بیشتر این سیستم‌ها شده است.

ایالات متحده در حال حاضر ۳۱ برنامه لیزری در حال اجرا دارد و برای ساختن سیستم‌های قابل اعتمادی که بتوانند در این زمینه عمل کنند، تلاش کرده است.

به عنوان مثال در فوریه امسال ارتش ایالات متحده چهار سامانه لیزری با انرژی بالا را به صورت آزمایشی مستقر کرد. این سامانه‌ها از لیزرهای ۵۰ کیلوواتی استفاده می‌کنند و بر روی خودروهای زرهی جنگی استایکر نصب می‌شوند.

نیروی دریایی ایالات متحده همچنین سیستم‌های لیزری با انرژی بالا مبتنی بر کشتی را توسعه داده است. این سامانه‌ها می‌‌توانند پهپادها، گلوله‌های خمپاره و موشک‌ها و همچنین هلیکوپترها را هدف قرار دهند.

یک کشتی نیروی دریایی آمریکا به نام «یواس‌اس پربل» (دی‌دی‌جی-۴۶) در سال ۲۰۲۲ به یکی از این سامانه‌ها مجهز شد.
ناوشکن یواس‌اس پربل آمریکا سال ۲۰۲۲ به سامانه دفاع لیزری مجهز شدنیروی هوایی ایالات متحده نیز علاقه مند است این فناوری را در هواپیماهای خود جهت اهداف دفاعی و تهاجمی مستقر کند.

همزمان روسیه نیز در حال توسعه یک سیستم لیزری با انرژی بالا مبتنی بر زمین است که ممکن است برای هدف قرار دادن و کور کردن دید ماهواره‌های دشمن طراحی شود.

اگر اسرائیل بتواند «پرتو آهنین» را سال آینده با موفقیت مستقر کند، احتمالا با توجه به افزایش استفاده از پهپادها در درگیری‌ها به زودی سیستم‌های عملیاتی دیگری نیز در جاهای دیگر به آن ملحق خواهند شد.

پس از استقرار، این سیستم داده‌های واقعی در مورد تجربیات میدانی خود ارائه خواهند داد که برای توسعه آن‌ها در آینده مفید خواهد بود.

با این وجود باید گفت هرچند چنین سیستم‌هایی ممکن است ابزارهای ارزشمندی برای دفاع از جمعیت غیرنظامی در برابر حملات احتمالی پهپادی باشند، با این حال آن‌ها نیز مانند همه سلاح‌های جدید، ماهیت در حال تحول جنگ را برجسته می‌سازند.