فارن افرز: در صورت وقوع جنگ در خاورمیانه، روسیه تمایلی برای کمک به آیت‌الله‌ها نخواهد داشت

رزمایش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه ارس / مهر ۱۴۰۱کیهان لندن: پایگاه تحلیلی «Foreign Affairs» (مسائل خارجی) در مطلبی به تشریح وضعیت بحرانی خاورمیانه، می‌نویسد جنگ احتمالی با جمهوری اسلامی شاید مزایایی برای روسیه از جمله در افزایش قیمت نفت و باز شدن جبهه دوم علیه غرب در خاورمیانه داشته باشد اما بسیار پرخطر است زیرا ممکن است تامین تسلیحات مورد نیاز در جنگ علیه اوکراین را مختل کند.

نویسنده این مطلب «هانا توت» مدیر منطقه اوراسیا در «مرکز مطالعات منع گسترش تسلیحات هسته‌ای جیمز مارتین» عنوان می‌کند، «جنگ بین جمهوری اسلامی و اسرائیل احتمال دارد علی خامنه‌ای را به سمت تولید سلاح هسته‌ای سوق دهد.»

در مقدمه این نوشتار آمده، از زمان حمله «هفت اکتبر» حماس علیه اسرائیل، روسیه از تماشای اوضاع رو به وخامت خاورمیانه و گرفتار شدن دشمن اصلی‌اش، آمریکا در این بحران لذت می‌برد. اما در روز «۱۳ آوریل» (۲۵ فروردین) زمانی که در تلافی حمله به ساختمان مجاور کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق، بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد از ایران به عنوان متحد روسیه به سمت اسرائیل شلیک شد، مسکو احساس نگرانی کرد.

هرچند آن حمله عملاً با استفاده از سیستم‌های دفاعی و حمایت‌های هماهنگ آمریکا و شرکای غربی و عربی اسرائیل خنثی شد، اما اسرائیل شش روز بعد با حمله به یک سیستم دفاعی «اس- ۳۰۰» در اصفهان این اقدام را تلافی نمود.

اقدام هر دو طرف این پیام را ارسال کرد که تهران و تل‌آویو از افتادن به ورطه‌ی یک «جنگ تمام‌عیار» اجتناب کرده‌اند، با این حال با هدف قرار دادن مستقیم خاک یکدیگر توسط این دو دشمن قدیمی، نشان دادند که قواعد نانوشته حاکم میان آنها تغییر کرده و این سنجش اقدامات و نیات طرف مقابل و محدود ساختن خطر افزایش تنش توسط هر یک از طرفین را دشوارتر می‌سازد.

این مسئله سبب نگرانی روسیه شده که در حال حرکت بر باریکه‌ای میان تضعیف واشنگتن در منطقه و عدم حمایت از به راه افتادن یک جنگ گسترده در خاورمیانه است.

هانا نوت در ادامه می‌نویسد، بطور طبیعی بالا گرفتن تنش‌ها بین جمهوری اسلامی و اسرائیل ممکن است امتیازاتی برای مسکو داشته باشد. از یک جهت مطمئناً افزایش بیشتر تنش در خاورمیانه، توجه و تجهیزات ارسالی واشنگتن را از اوکراین، جایی که روسیه در حال حاضر در وضعیت تهاجمی قرار دارد، منحرف می‌کند. این اتفاق در روز‌ها و ماه‌های بعد از «هفت اکتبر»، زمانی که دولت بایدن تسلیحات بیشتری جهت استفاده در سیستم‌های پاتریوت به خاورمیانه ارسال کرد کاملاً مشهود بود.

این در حالیست که کی‌یف به شدت به دنبال دریافت این تسلیحات از غرب بوده است. بعلاوه وقوع جنگ در خاورمیانه احتمالاً موجب افزایش قیمت نفت خواهد شد و تلاش‌های دولت بایدن برای مهار هزینه سوخت مصرفی شهروندان عادی آمریکا در چند ماه باقیمانده تا انتخابات ریاست جمهوری نوامبر را با پیچیدگی مواجه خواهد ساخت.

در بخش دیگری از مطلب تاکید شده، یک جنگ گسترده در منطقه، خطرات قابل توجهی را برای کرملین به همراه خواهد داشت. اگر اسرائیل شروع به نبرد با گروه تروریستی حزب‌الله یا کارفرمای آن، جمهوری اسلامی کند، کرملین  با سه نتیجه خطرناک روبرو خواهد بود:

۱) گرفتار شدن رژیم ایران به عنوان متحد روسیه در سوریه، تضعیف ظرفیت جمهوری اسلامی در تامین تسلیحات مورد نیاز روسیه و پیچیده شدن روابط مسکو با کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس و تهران را به دنبال خواهد داشت. در صورت وقوع یک جنگ گسترده، ایالات متحده باید انتظار داشته باشد که مسکو حمایت محدودی از دشمنان اسرائیل به عمل آورد و با صدای بلند واشنگتن را به دلیل افزایش تنش‌ها سرزنش کند؛ البته در عین حال مسکو از مداخله نظامی مستقیم امتناع خواهد کرد؛ بنابراین ایالات متحده باید از ابزار‌های دیپلماتیک و نظامی که در اختیار دارد برای عدم تشدید تنش در منطقه استفاده نماید.

حتا اگر رژیم ایران و اسرائیل از تقابل نظامی خودداری کنند، بالا گرفتن جنگ فعلی اسرائیل با حزب‌الله همچنان برای روسیه پرخطر خواهد بود. اگر اسرائیل به لبنان حمله کند، احتمالاً منجر به ویرانی گسترده و شلیک موشک‌های حزب‌الله به سمت اهدافی در خاک اسرائیل خواهد شد. سوریه که روسیه در آن دارای پایگاه‌های دریایی و هوایی است ممکن است به سرعت به یک میدان نبرد ثانویه تبدیل شود، زیرا این کشور محل استقرار تعداد زیادی از مواضع گروه تروریستی حزب‌الله است و مسیر تامین تسلیحات این گروه نیز از سوریه می‌گذرد.

در صورت وقوع یک جنگ تمام‌عیار با حزب‌الله، حملات اسرائیل به سوریه احتمالاً افزایش خواهد یافت. هرچند تاثیر چنین حملاتی به اندازه حملات به لبنان مخرب نخواهد بود، اما با این حال همچنان می‌تواند موجب نگرانی روسیه شود. ممکن است اوکراین در جایگاه خود یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی روسیه باشد، اما سوریه به عنوان نمونه‌ای که در آن روسیه در کنار متحد خود ایستاد و دست بالا را در صحنه نبرد داشت، همچنان برای کرملین مهم است. سوریه همچنین از اهمیت استراتژیک برای روسیه برخوردار است، زیرا به عنوان سکویی برای انتقال قدرت مسکو به شرق مدیترانه از طریق پایگاه دریایی این کشور در بندر طرطوس و یک پایگاه هوایی در «حمیمیم» عمل می‌کند. این کشور همچنین محل انتقال منابع نظامی به لیبی و ساحل در آفریقا به شمار می‌رود که روسیه در حال گسترش حضور خود در آن است.

۲) حملات اسرائیل ممکن است تاسیسات ساخت پهپاد در تهران و اصفهان، مراکز تولید موشک‌های بالستیک در تهران، خُجیر، شاهرود و انبار مهمات در پارچین و اصفهان را هدف قرار دهد. تاسیساتی که قطعات کلیدی ادوات نظامی را تولید می‌کنند مانند مراکز ساخت موتور پهپاد در تهران و قم و مجتمع‌های ساخت موتور‌ راکت‌های بالستیک در خجیر و شاهرود ممکن است هدف حمله قرار بگیرند. هرچند حکومت ایران سعی کرده این تاسیسات را در کل ایران مستقر کند اما حملات گسترده می‌تواند بر انتقال تسلیحات جمهوری اسلامی به روسیه تاثیر بگذارد.

۳) ورود جمهوری اسلامی به جنگ موجب مشکل دیگری برای روسیه نیز خواهد شد. در صورتی که اسرائیل تصمیم به حمله به رژیم بگیرد، تهران به بسیج تمام ظرفیت‌های نظامی خود جهت پاسخگویی به این حملات نیاز خواهد داشت. رژیم ایران با اتکاء به پهپادها و موشک‌های خود، ارسال آنها به روسیه را محدود خواهد کرد. حتا اگر تشدید تنش خاورمیانه به یک نبرد سنگین بین اسرائیل و نیرو‌های نیابتی جمهوری اسلامی محدود شود، تهران باید زرادخانه‌های تسلیحاتی شرکای خود را پر کند و اینبار دیگر تاثیری منفی بر همکاری نظامی با مسکو خواهد داشت.

حمله اسرائیل علیه تاسیسات داخل ایران خطرهایی را برای اعتبار و حیثیت مسکو به همراه خواهد داشت. با توجه به اینکه جنگ اوکراین اولویت اصلی مسکو است، این کشور نه توان و نه تمایلی برای کمک به آیت‌الله‌ها در صورت یک رویارویی مستقیم نظامی خواهد داشت. در صورت افزایش تنش‌ها، روسیه به کمک جمهوری اسلامی نخواهد شتافت.

در چنین سناریویی مسکو صرفاً با صدای بلند درباره «تجاوز» آمریکا سخن خواهد گفت و حتا ممکن است حمایت نظامی خود را از جمهوری اسلامی افزایش دهد، اما از هرگونه گرفتار شدن در چنین جنگی امتناع خواهد کرد. این بی‌عملی می‌تواند به اعتبار روسیه در منطقه و جهان آسیب بزند. همچنین در میان‌مدت، جنگ بین جمهوری اسلامی و اسرائیل ممکن است رژیم آیت‌الله را به سمت تولید سلاح هسته‌ای سوق دهد؛ نتیجه‌ای که روسیه خواهان آن نیست.

تشدید تنش منطقه‌ای همچنین ممکن است روابط روسیه با ملاها و کشور‌های عربی منطقه را پیچیده سازد.

زمانی که منطقه خلیج فارس در وضعیت هماهنگی و همکاری قرار دارد، حفظ این روابط برای روسیه به مراتب آسانتر از انجام یک بازی با حاصل جمع صفر است که در آن مناسبات با یک طرف درگیری موجب ناخوشنودی طرف مقابل می‌گردد؛ بنابراین تعجبی ندارد که وقتی پادشاه بحرین در ماه مه ۲۰۲۴‌ در جریان سفر به مسکو وعده داد که این کشور به دنبال عادی‌سازی روابط با جمهوری اسلامی خواهد بود، دیپلمات‌های روس خوشحال شدند.

در پایان این مقاله آمده، واشنگتن باید با دقت چشم‌انداز روسیه در مورد یک جنگ گسترده در خاورمیانه را رصد کند. مسکو منفعتی در دیپلماسی آمریکا برای آرامش و ثبات ندارد، اما در عین حال نمی‌خواهد شاهد یک رویارویی منطقه‌ای باشد. بنابراین، هرچند روسیه یک نیروی مؤثر در کمک به آمریکا برای خنثی ساختن تنش‌ها نخواهد بود، اما در عین حال رژیم آیت‌الله و نیرو‌های نیابتی‌اش را برای شروع یک جنگ تمام‌عیار علیه اسرائیل تشویق نخواهد کرد.

اگر جنگی رخ دهد، واشنگتن باید انتظار حمایت محدود روسیه از دشمنان اسرائیل را داشته باشد و باید تا جایی که می‌تواند برای تضعیف و خنثی ساختن این اقدامات تلاش نماید. هشدار‌های واشنگتن مبنی بر اینکه مسکو نباید بطور مستقیم در چنین جنگی مداخله نماید بعید است نتیجه‌ای داشته باشد. در عوض ایالات متحده باید شرکای عرب خود را در خلیج فارس برای فشار آوردن به روسیه جهت عدم انتقال موشک و سایر تسلیحات به نیرو‌های نیابتی رژیم ایران تشویق نماید.