اپلیکیشن ناظر، نرم‌افزاری متعلق به فراجا در دست حجاب‌بانان مجوزدار
رأی دهید
اواخر تابستان امسال در فضای مجازی، مباحثی پیرامون یک اپ به نام «ناظر» شکل گرفت. نرم‌افزاری متعلق به فراجا که در اختیار حجاب‌بان‌ها قرار گرفته تا بتوانند افرادی را گزارش دهند که پوشش و حجاب مورد قبول حکومت را رعایت نمی‌کنند.
بحث بر سر این بود که چه کسانی از این اپ استفاده می‌کنند؟ شیوه کار آن چگونه است؟ و مهم‌تر از همه این که آیا می‌توان با ارسال گزارش‌های جعلی در روند گزارش‌ها اختلال ایجاد کرد؟
سامانه «ناظر» به یک مجموعه نرم‌افزار اطلاق می‌شود. به این ترتیب که «ناظر۱» در اختیار حجاب‌بانان قرار گرفته تا به کمک آن بتوانند پلاک خودروهای مورد نظر را گزارش دهند. «ناظر۲» مربوط به گزارش‌های مرتبط با اماکن است.
«ناظر۳» به گزارش موارد عدم رعایت حجاب اجباری در تفرجگاه‌ها احتصاص دارد و «ناظر۴» نیز مربوط به گزارش موارد مربوط به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است.
پاسخ به این پرسش یکی از مهم‌ترین بحث‌های پاییز امسال بود. هر چند شواهد نشان میداد که حجاب‌بانان به صورت سازماندهی‌شده در جاهایی چون ایستگاه‌های مترو به فعالیت می‌پردازند، اما هیچ یک از نهادهای حاکم، مسئولیت حضور آنان در متروی تهران را رسما به عهده نگرفتند.
شهردار تهران و وزیر کشور هر دو، فعالیت حجاب‌بانان در مترو را «خودجوش و مردمی» نامیدند و گفتند مجوزی برای فعالیت آنان صادر نکرده‌اند. با این وجود بخشنامه محرمانه افشا شده توسط روزنامه اعتماد، نشان داد که وزارت کشور برخی از نهادهای امنیتی را موظف کرده تا ضمن کنترل ورودی‌های مترو، از افراد «بی‌حجاب» تصویربرداری کنند.
جدا از این‌گونه تایید و تکذیب‌ها، بررسی اپلیکیشن ناظر۱، از زاویه‌ای متفاوت می‌تواند تاییدی بر سازمان‌دهی حجاب‌بانان باشد.
اردیبهشت سال ۹۸ بود که زمزمه اجرای طرح «ناظر» شنیده و به دنبال آن پیامکی برای برخی از شهروندان ارسال شد. این پیامک حاوی پیامی بود مبنی بر آن که در خودروی‌شان «جرم کشف حجاب» صورت گرفته است و باید برای رسیدگی به آن در طی مدتی مشخص، به پلیس امنیت اخلاقی محل سکونت خود مراجعه کنند.
پس از آن شکایات مردم از ارسال اشتباه پیامک‌ها آغاز شد و میزان پوششی که به گفته طراحانش برای «تحکیم بنیان خانواده» ضروری بود، بنا بر ادعای برخی از شاکیان، باعث ایجاد مشکلات خانوادگی شد. مساله‌ای که در همان روزها سخنگوی قوه قضائیه آن را تایید کرد.
با شروع مجدد این طرح در سال ۹۹ مسئولان این حوزه اعلام کردند که برای جلوگیری از رفتارهای کینه‌توزانه و کاهش اعتماد عمومی تغییر رویه می‌دهند. سردار حسن رحیمی که در آن روزها فرماندهی انتظامی تهران بزرگ را برعهده داشت، اعلام کرد: «تعداد زیادی از ماموران پلیس در قالب گشت‌های انتظامی، پلیس راهنمایی و رانندگی، گشت پلیس امنیت اخلاقی و گشت کلانتری مشغول ماموریت در سطح شهر بوده و شهروندانی را که فاقد حجاب اسلامی باشند، شناسایی می‌کنند».
به نظر می‌رسد در ابتدای امر، این از جمله فعالیت‌های کادرهای مختلف نیروی انتظامی بود اما شواهد فعلی نشان می‌دهد که پس از جنبش «زن، زندگی، آزادی»، دامنه مجریان این طرح به افرادی خارج از این دایره گسترش پیدا کرد.
اولین سند برای اثبات این مدعا، بخشنامه ستاد امر به معروف و نهی از منکر است که در روزهای پایانی بهمن ماه سال ۱۴۰۱ به برخی از نهادها و سازمان‌ها ابلاغ شد. این ستاد از کارکنان علاقمند می‌خواست که در صورت تمایل به همکاری در طرح ناظر، پس از هماهنگی با فراجا از نرم‌افزار آن استفاده کنند.
در واقع دریافت و نصب این اپ از سایت پلیس، برای همگان ممکن است اما برای فعال‌سازی باید با نیروی انتظامی هماهنگ شود، تا از آن طریق دسترسی به پنل کاربری این نرم‌افزار فراهم شود.
این بخشنامه نشان می‌دهد که هر کدام از «نیروهای خودجوش مردمی» برای ارسال گزارش، باید از فراجا درخواست همکاری کنند. مساله‌ای که آن را می‌توان به درخواست مجوز تعبیر کرد. نگاهی اجمالی به مراحل نام‌نویسی در اپلیکیشن ناظر۱ شاهدی است بر درخواست این مجوز.
حجاب‌بانان پس از دانلود این نرم‌افزار از سایت پلیس، نصب و دادن دسترسی‌های مختلفی چون اجازه مدیریت و تماس تلفنی، مختصات جغرافیایی گوشی، ضبط صدا و ارسال پیامک، باید شماره موبایل خود را وارد کنند تا کد فعال‌سازی به گوشی ارسال شود.
این همان جاست که اگر شماره موبایل کاربر از طریق نهادهایی چون ستاد امر به معروف، بسیج، ادارات دولتی و بانک‌ها برای نیروی انتظامی (مالک سامانه ناظر) محرز نشده باشد، دسترسی به پنل ورودی نرم‌افزار ناممکن خواهد بود.
توضیحات منتشرشده در گروه‌های مروج حجاب در پیام‌رسان‌های داخلی هم این روند را تایید می‌کنند که تنها افراد خاص امکان ارسال گزارش را دارند.
بررسی‌هایی که روی نسخه‌های پیشین اپلیکیشن ناظر ۱ انجام شده، نشان می‌دهد که این اپ، مشابه همان نرم‌افزاری عمل می‌کند که در دستگاه‌های موسوم به هندهلد (Handheld) پلیس راهور موجود است. دستگاه‌هایی که برای صدور قبض جریمه به صورت الکترونیکی در اختیار نیروهای انتظامی قرار گرفته‌اند.
ناظر ۱، اپلیکیشن یا بدافزار؟
بررسی فایل این اپلیکیشن موارد دیگری از جمله خطرناک بودن آن را نشان می‌دهد. ویروس توتال، یک وب‌سایت رایگان است که از ۷۰ ضدویروس مختلف برای پیمایش فایل‌ها استفاده می‌کند تا میزان آلودگی آنها را به بدافزار، گزارش دهد. در این بین چند برنامه ضدویروس، فایل نصب این اپلیکیشن (APK) را خطرناک تشخیص می‌دهند. معنای آن این است که حتی کاربران این اپلیکیشن، امنیت داده‌های خود را به خطر می‌اندازند.
با توجه به موارد بررسی‌شده با قطعیت می‌توان گفت که پیامک‌های دریافتی با موضوع «کشف حجاب در خودرو» بر اساس گزارش‌های حجاب‌بانان ارسال می‌شود که سامانه برخط «ناظر» به عنوان ابزار در اختیارشان قرار گذاشته است. استفاده از این اپ تنها با تایید هویت فرد گزارش‌دهنده و شماره تلفنش توسط فراجا (مالک آن) ممکن خواهد بود. به این صورت امکان اختلال در این اپ با ارسال گزارش‌های غیرواقعی توسط کسانی که کاربر تایید شده آن نیستند غیرممکن است.
