پول حماس دقیقا از کجا می‌آید؟

بی بی سی،علی رمضانیان (روزنامه‌نگار اقتصادی)

با بالاگرفتن تنش در خاورمیانه و جنگ حماس و اسراییل، این سؤال مطرح شده است که حامیان مالی گروه حماس چه کشور‌ها یا سازمان‌هایی هستند و پول این سازمان بزرگ اسلامگرا که نزدیک به دو دهه است کنترل غزه را در دست دارد، از کجا می‌آید؟

حماس در آخرین درگیری خود با اسرائیل در سال ۱۴۰۰ که ۱۱ روز طول کشید، ۴۰۰۰ موشک پرتاب کرد، ولی در حمله روز شنبه ۱۵ مهر امسال، تنها در یک روز و در ساعات ابتدای حمله، چندین هزار راکت شلیک کرد که نشان می‌دهد اکنون انبار بزرگتری دارد.

در کنار هزینه‌های نظامی، باید به حقوق و دستمزد حدود ۵۰ هزار کارمند در نوار غزه هم اشاره کرد که به گفته مقام‌های سازمان حماس ماهانه بیش از ۳۰ میلیون دلار است.

علاوه بر این، حماس به افرادی که در درگیری‌های مختلف اعضایی از خانواده را از دست داده یا خود مجروح شده‌اند، کمک‌های مالی در نظر گرفته و برای بعضی از اعضای گروه حماس هم پول آب، برق و حتی اجاره منزل آن‌ها پرداخت می‌شود.

بودجه سالانه دولت غزه به گزارش خبرگزاری رؤیترز بیش از ۷۰۰ میلیون دلار است که ۲۶۰ میلیون دلار آن به هزینه‌های جاری اختصاص دارد.

تأمین مالی حماس و دولت مستقر در نوار غزه از چهار طریق انجام می‌شود. تأمین مالی به کمک برخی از دولت‌ها، تأمین مالی از طریق کمک شهروندان و مؤسسه‌های خیریه، تأمین مالی با فعالیت در بازار رمز ارز، کسب درآمد از محل سرمایه‌گذاری در کشور‌های مختلف.
کشورهای حامی حماسگمانه زنی‌ها نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران، قطر، کویت، ترکیه، عربستان، الجزایر، سودان و امارات متحده عربی حامی مالی و سیاسی حماس هستند.

یکی از مهمترین پشتیبانان مالی و سیاسی حماس، قطر است.

دیدیه بیلیون، معاون مؤسسه فرانسوی امور بین‌الملل و استراتژیک (IRIS) اخیراً گفته که حمایت مالی ۳۰ میلیون دلار در ماه که از سوی قطری‌ها پرداخت می‌شود، ثابت و عمومی است.

به گفته او این کمک‌ها برای پرداخت حقوق به کارمندان دولتی در نوار غزه است.

البته اخیراً در میانه تابستان گزارش‌هایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه تأخیر در رسیدن کمک قطری‌ها موجب شده تا حماس نتواند حقوق کارکنانش را پرداخت کند.

روزنامه فرانسوی لیبراسیون در سال ۲۰۱۸ گزارش داد، حمایت مالی قطر از سال ۲۰۱۴ و برای پیش برای جلوگیری از «بحران بزرگ انسانی در غزه» آغاز شد. به همین دلیل، قطر کمک‌های مالی خود را از طریق اسراییل به حماس می‌رساند و موضوعی مخفی وجود ندارد.

قطر یکی از مهمترین حامیان سیاسی حماس نیز هست.

اسماعیل هنیه، رئیس حماس از سال ۲۰۱۲ بیشتر در دوحه اقامت دارد. و دفتر سیاسی این گروه اسلام‌گرا در پایتخت قطر واقع شده است.

به گفته «مرکز مطالعات عربی واشنگتن» که به قطر نزدیک است، دوحه از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به غزه کمک کرده است.

این مؤسسه می‌گوید که طی دو دهه گذشته کشور‌های امارات دو میلیارد دلار، الجزایر ۹۰۸ میلیون دلار، کویت ۷۵۸ میلیون دلار و عربستان سعودی چهار میلیارد دلار ۷۶۶ میلیون به کرانه باختری و دولت محمود عباس کمک کردند و کرانه باختری هم متعهد شده بود که بخشی از این کمک‌ها را به نوار غزه ارسال کند و این کار را انجام داده است.
رابطه دولت مصر با حماس کمی متفاوت است.

حماس در ابتدا به عنوان شاخه‌ای از اخوان المسلمین در فلسطین کارش را آغاز کرد. اخوان‌المسلمین یک سازمان اسلامگراست که در سال ۱۹۲۸ در مصر تأسیس شد. روابط گروه‌های فلسطینی مستقر در نوار غزه با مصر، از سال ۲۰۱۳ و زمانی که عبدالفتاح السیسی در مصر به قدرت رسید، تضعیف شد.

برای حماس، مصر یک گذرگاه مهم است. بیشترین حجم از مواد غذایی و مصالح از طریق مصر به نوار غزه منتقل می‌شود.

به گفته‌اندیشکده آمریکایی شورای روابط خارجی، حماس در سال ۲۰۲۱ ماهانه بیش از ۱۲ میلیون دلار مالیات از کالا‌های وارداتی از مصر و کرانه باختری دریافت کرده است.

ترکیه هم مانند مصر به حمایت سیاسی از حماس بسنده کرده و شواهد زیادی برای کمک‌های مالی ترکیه به حماس بدست نیامده است.

البته رسانه اسراییلی هاآرتص گمانه زنی کرده که احتمالاً ترکیه سالانه ۳۰۰ میلیون دلار به حماس کمک می‌کند.

همچنین، مقام‌های اسراییل در تیرماه امسال اعلام کردند که ۱۶ تن مواد منفجره از ترکیه به سمت غزه ارسال شده بوده که کشف و ضبط شد.

ولی مهمترین متحد و حامی نظامی و مالی حماس، همواره ایران معرفی می‌شود.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا اخیراً گفت: «ما از ابتدا گفته‌ایم که ایران به معنای وسیع، همدست حماس است، زیرا آن‌ها سهم عمده‌ای از بودجه برای شاخه نظامی حماس را فراهم کرده‌اند، آن‌ها را آموزش داده‌اند، آن‌ها توانایی‌ها را ارائه کرده‌اند، آن‌ها حمایت کرده‌اند. »

رئیس کمیسیون اروپا اخیراً گفته که ۹۳ درصد از مهمات گروه حماس از ایران تأمین می‌شود.

در خصوص کمک‌های مالی جمهوری اسلامی ایران به حماس، طبق گزارش وزارت امور خارجه در سال ۲۰۲۰، ایران سالانه ۱۰۰ میلیون دلار به حماس می‌رساند.
تأمین مالی از طریق مؤسسه‌های خیریهتصویری از ارسال کمک‌های نهادهای خیریه به غزه از طریق مرز مصریکی از مهمترین منابع تأمین مالی حماس، کمک‌های افراد معمولی در کشور‌های مختلف، گروه‌ها و مؤسسه‌های خیریه هستند.

وزارت امور خارجه آمریکا در ماه فوریه گذشته اعلام کرد که حماس از کشور‌های حوزه خلیج فارس و همچنین از فلسطینی‌ها، سایر مهاجران و مؤسسات خیریه فلسطینی کمک‌های مالی دریافت می‌کند.

خبرگزاری اسپوتنیک روسیه در دی ماه ۱۴۰۰ در این باره نوشت که حماس بیش از ۹۵ درصد بودجه خود را از دولت‌ها، سرمایه‌گذاران اخوان‌المسلمینی، مردم و حامیان فلسطین در سرتاسر جهان تأمین می‌کند.

مهمترین سازمان‌های غیر دولتی حامی حماس، مؤسسه‌های خیریه مانند «الانصار» هستند.

«الانصار» مجموعه‌ای مرتبط با گروه جهاد اسلامی است که در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد و تحت عنوان انجمن خیریه در مناطقی از فلسطین به‌ویژه غزه و کرانه باختری فعال است.

«الانصار» با بنیاد شهید و امور ایثارگران ایران همکاری نزدیکی دارد.

سال ۱۳۹۵ شبکه تلویزیونی العالم، قدردانی ناصر الشیخ علی، نایب‌رئیس انجمن خیریه الانصار را از رهبر جمهوری اسلامی ایران بخاطر ارسال کمک‌های مستمر مالی ایران، منتشر کرده بود.

المانیتور نیز در اردیبهشت ۱۳۹۸ به نقل از سامی ابو ایاض، مسئول پرونده کشته شده‌های فلسطینی در مؤسسه «الانصار»، نوشت: «مجموعاً ایران به ۹ هزار خانواده شهدای فلسطینی کمک مالی پرداخت می‌کند که از این میزان حدود هفت هزار خانوار ساکن غزه و دو هزار خانوار ساکن کرانه باختری هستند ایران هر سه ماه یک بار به خانواده کشته شده‌های فلسطینی کمک مالی ارائه می‌دهد. »

طبق اطلاعیه‌ای که «الانصار» در تیرماه ۱۳۹۷ از نحوه توزیع منابع مالی رسیده از سوی جمهوری اسلامی در صفحه فیس‌بوک خود منتشر کرد، خانواده کشته شده‌های متأهل مبلغی معادل ۶۰۰ دلار و خانواده کشته شده‌های مجرد حداقل ۳۰۰ دلار دریافت کرده‌اند.
تأمین مالی از طریق سرمایه‌گذاری
یکی از درگاه‌های مهم فعالیت مالی حماس، بازار رمز ارز است.

بازار رمز ارز و فضای زنجیره بلوکی (Blockchain)، به دلیل ماهیت محرمانه، برای گروه‌هایی مانند حماس، فضایی مناسبی برای فعالیت محسوب می‌شوند.

وال استریت ژورنال اخیراً گزارش داد که حماس در هفت سال گذشته نزدیک به ۴۱ میلیون دلار از سرمایه‌گذاری در رمز ارز‌ها درآمد داشته است.

این گزارش ادامه می‌دهد که حماس همچنین، از طریق رمز ارز میلیون‌ها دلار کمک مالی از جهان جمع کرد.

بعد از این گزارش‌ها بود که فراکسیون کریپتوی کنگره آمریکا به این موضوع ورود کرد تا قوانین سخت‌تری برای فعالیت حماس داشته باشد.

ایتام رابینسون، یکی از بنیانگذاران شرکت تحقیقاتی الیپتیک که بر روی تحولات زنجیره بلوکی نظارت می‌کند، اخیراً گفت که حماس یکی از موفق‌ترین کاربران رمزارز برای تأمین مالی «تروریسم» بوده است.

مؤسسه «تی‌آر‌ام لبز» که یکی دیگر از نهاد‌های خصوصی تحلیل داده‌های زنجیره بلوکی است نیز می‌گوید که حماس تنها در سال ۲۰۲۱ بیش از ۴۰۰ هزار دلار کمک از طریق رمز ارز جمع‌آوری کرده است.

وزارت خارجه آمریکا هم ادعا کرده که ایران از طریق رمز ارز به حماس کمک مالی می‌کند.

این در حالی است که در ماه‌های اخیر مبادلات حماس در بازار رمز ارز با موانع جدی روبه‌رو شد.
دفتر «مبارزه با تأمین مالی تروریسم» اسرائیل در تیر ماه امسال گزارش داد که تعدادی کیف پول ارز مجازی را در ارتباط با کمپین جمع‌آوری کمک‌های مالی حماس توقیف کرد که برخی از آن‌ها به گردان‌های عزالدین قسام از زیر شاخه‌های حماس مرتبط بودند.

این دفتر تأکید کرده است که یکی از آدرس‌های کیف پول توقیف شده متعلق به شرکت خرید پول نقد و انتقال پول است.

حماس همه این پول‌های جمع‌آوری شده را هزینه نمی‌کند، بلکه بخش مهمی از آن را در کشور‌های مختلف برای کسب درآمد سرمایه‌گذاری کرده‌است.

خزانه داری ایالات متحده اعلام کرد وجوهی را که حماس از ایران دریافت می‌کند در سبد سرمایه‌گذاری‌های خود در کشور‌های مختلف نگهداری می‌کند.

این سبد‌های سرمایه‌گذاری به ادعای خزانه داری آمریکا صد‌ها میلیون دلار است، در کشور‌های سودان، الجزایر، ترکیه، امارات متحده عربی و سایر کشور‌ها فعالیت می‌کنند.

شرکت‌های موجود در سبد حماس تحت پوشش کسب‌وکار‌های قانونی فعالیت می‌کنند و نمایندگان آن‌ها تلاش کرده‌اند تا کنترل حماس بر دارایی‌های خود را پنهان کنند.

خزانه داری امریکا می‌گوید که این شبکه سرمایه‌گذاری توسط بالاترین سطوح رهبری حماس هدایت می‌شود و به کمک درآمد از همین سبد‌های سرمایه‌گذاری، رهبران حماس زندگی تجملی دارند. و این سرمایه‌گذاری‌ها برای تولید و انباشت سرمایه در نوار غزه نیست.