تصاویر محرمانه ماهواره‌‌های جاسوسی سیا دژهای رومی را در نزدیکی مرز شاهنشاهی ساسانی آشکار کرد
رأی دهید
باستان‌شناسان می‌گویند توانسته‌اند با استفاده از تصاویر قدیمی ماهواره جاسوسی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، که به تازگی از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده‌اند، حدود ۴۰۰ قلعه مربوط به امپراتوری روم در سده دو تا شش پس از میلاد را شناسایی کنند.
این عکس‌ها توسط دو برنامه تجسسی سازمان سیا در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی به نام‌های «کرونا» و «هگزاگون» گرفته شده بود، با این حال تا همین اواخر از حالت طبقه‌بندی خارج نشده بودند. در این تصاویر ماهواره‌ای مناطقی از سوریه، عراق، ترکیه و سرزمین‌های حاصلخیر شرق مدیترانه به چشم می‌خورند.
باستان‌شناسان می‌گویند تصاویر آرشیو شده این ماهواره‌ها امکان یافتن آن دسته از بقایای باستان‌شناسی را فراهم کرده که در حالت عادی بازدید از آنها برای محققان دشوار است. به گفته آنان ۳۹۶ قلعه باستانی از فضا مشاهده شده‌اند که پیش از این دیده نشده بودند و امپراتوری روم را در حال استحکام بخشیدن به مرزهای خود نشان می‌دهند.
جسی کاسانا، باستان‌شناس و نویسنده اصلی این مقاله، در این باره می‌گوید: «این قلعه ها از نظر ظاهر شبیه بسیاری از قلعه‌های نظامی رومی در جاهای دیگر نظیر اروپا و شمال آفریقا هستند. در مطالعه ما قلعه‌های بسیار بیشتری نسبت به جاهای دیگر دیده شده‌اند، اما این ممکن است به این دلیل باشد که آنها بهتر حفظ می‌شوند و تشخیص آنها آسان‌تر است.»
این برج و باروهای رومی مربوط به قرن دوم تا ششم میلادی هستند و شماری از باستان‌شناسان می‌گویند بخش عمده آنها احتمالا محصول دوران ساخت و ساز شدید قلعه‌های نظامی در قرن دوم و سوم پس از میلاد باشد. تصاویر سیاه و سفید از سطح کویر، ساختارهای مستطیلی بزرگ را نشان می‌دهد که زمانی زیربنای قلعه‌های بزرگ به شمار می‌رفتند.
امپراتوری عظیم روم، که در اوج قدرت از بریتانیا تا مصر را تحت تسلط خود گرفته بود، برای حفظ مرزهایش اقدام به برپایی قلعه‌های نظامی و برج و باروهای دیدبانی می‌کرد تا از آسیب‌پذیری خود در مقابل هجوم دشمنان (از جمله قبایل محلی و گروه‌های عشایری ساکن نواحی) کم کند.
پیشتر آنتوان پوادبار، باستان‌شناس پیشگام فرانسوی، در سال ۱۹۳۴ با تحقیق بر تصاویر هوایی گرفته‌شده از منطقه در سال‌های ۱۹۲۰ توانسته بود تعداد ۱۱۶ قلعه در مرز شرقی امپراتوری روم را شناسایی کند. او گفته بود که این استحکامات در اصل به عنوان یک خط دفاعی در برابر ایرانیان (در واقع اشکانیان و ساسانیان که دیگر ابرقدرت‌های آن دوران بودند) ایجاد شده بودند.
در همین حال مطالعه جدید نشان می‌دهد ۳۹۶ قلعه تازه‌کشف شده الگوی دفاعی مشخصی در برابر مردمان شرقی نداشتند و در عوض پراکنده بودند. گروهی از پژوهشگران استدلال می‌کنند که این قلعه‌ها ممکن است برای محافظت از کاروان‌هایی که کالاهای با ارزش به نواحی روم می‌بردند استفاده می‌شده است.
تصاویر هوایی منتشره مربوط به دو برنامه تجسسی آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده به نام «کرونا» (از ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۲) و «هگزاجون» (۱۹۷۱ تا ۱۹۸۶) است که ایالات متحده در جریان جنگ سرد در دست اجرا داشته است. مقامات واشنگتن در اوج رقابت فضایی با شوروی، از این برنامه‌ها برای شناسایی مناطق نظامی کشورهای دیگر از جمله چین و روسیه استفاده می‌کرده است.
دکتر کاساندار در این باره می‌گوید: «ارزش واقعی در تصاویر تاریخی و با وضوح بالا مانند کرونا در حفظ تصاویر از منظره‌ای است که به طور کلی دیگر وجود ندارد. از آن زمان تاکنون تغییرات زیادی در عراق و سوریه رخ داده و مطالعه ما نشان می‌دهد که تعداد نامعلومی از مکان‌های تاریخی احتمالاً در فاصله زمانی بین پروازهای دهه ۱۹۲۰ و پروازهای کرونا در اواخر دهه ۶۰ گم شده و از بین رفته‌اند.»
در حالی که در گذشته مکان‌های باستانی به خاطرغارت و فعالیت‌های نظامی در معرض تخریب بودند، باستان‌شناسان می‌گویند اکنون نابودی مکان‌های تاریخی «به خاطر گسترش شهر‌ها، تشدید فعالیت کشاورزی در مناطق و ساخت‌و‌ساز گسترده سدها بسیار شدیدتر از قبل شده است.»
نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «Antiquity» منتشر شده است.
