شبکه‌های اجتماعی و «پایان» گشت ارشاد؛ «اشتباه نکنید، گشت ارشاد هدف نبود»

رادیو فردا: هشتاد روز پس از آن‌که ماموران «گشت ارشاد»، مهسا امینی را به سبب آنچه به نظر آنان بدحجابی قلمداد می‌شد بازداشت و موجب مرگ او شدند دادستان کل کشور خبر از تعطیلی آن داده است.

این اظهارنظر محمدجعفر منتظری روز ۱۲ آذر در سلسله نشست‌های «جهاد تبیین» که با موضوع «تبیین ابعاد جنگ ترکیبی در اغتشاشات اخیر» برگزار شد، واکنش‌های زیادی در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی به ویژه کاربران توئیتر داشته است.

نوشته‌های کاربران توییتر بعضا لحنی طنزآلود نیز داشته است اما بسیاری از کاربران به شکلی بسیار جدی این اظهارنظر منتظری را تحلیل کرده‌اند، از جمله آن‌که این اقدام حکومت در آستانه اعتصابات سراسری ۱۴، ۱۵ و ۱۶ آذر و برای «جلوگیری از همراهی مردم» صورت گرفته است.

نگاهی به نوشته‌های کاربران توییتر نشان از آن دارد که برخی صرفا با این موضوع شوخی کرده‌اند، برخی اصل گشت ارشاد را مورد نقد و بررسی قرار داده‌اند و عده‌ای نیز از منظر سیاسی به سخنان منتظری واکنش نشان داده‌اند.

یکی از کاربرانی که به طنز با خبر جمع شدن گشت ارشاد برخورد کرده، نوشته است که «منظور از جمع شدن گشت ارشاد احتمالا اینه که بجای فرخ‌نژاد، شاهد بازی امیر جعفری خواهیم بود».
اما آنچه سبب طنزپردازی با خبر تعطیلی گشت ارشاد شده، توییت عبدالله گنجی فعال سیاسی اصولگرا و مدیرمسئول روزنامه همشهری است که نوشته «ظاهرا دادستان کل کشور گفته گشت ارشاد تعطیل شد.حالا همان‌هایی که سه ماه است کشور را به آتش کشیدند یا چندین سال است در داخل و خارج با گشت ارشاد می‌جنگند حمله کردن به دادستان و موضوع را فاقد اهمیت می‌دانند. چرا؟ از نون خوردن می‌افتند؟ یا می‌خواهند ثابت کنند فقط براندازیم. تست خوبی بود».
ماجرا از این قرار است که آقای گنجی روز ۱۱ آبان در یک سخنرانی گفته بود: «اصلا ما گشت ارشاد نداریم اگر باشد پنج تا ماشین است که ۲ تای آن هم همیشه خراب است».

یکی از کاربران که این موضوع را دستمایه توییتی کنایه‌آمیز قرار داده، علی شریعتی فعال اقتصادی و صادرکننده است که نوشته: «تکلیف اون ۵ تا ماشین که ۳ تاش هم خرابه چی میشه؟»
حسین دهباشی نیز در حساب توییتری خود نوشته که «حتما تکذیب می‌شود! «گشتِ ارشاد» هست، تا ج.ا هست. تنها شاید پوسته و نام و رنگ‌اش عوض شود. از کمیته‌ی انقلاب به ثارالله و جندالله و گشت نهی از منکر تا این که بود و آن‌که می‌شود. «حجاب‌ِاجباری» نماد استیلایِ نظام است و ذره‌ای از آن کوتاه نمی‌آید. حالا ببین!»
اما کاربرانی که به ماهیت سخنان دادستان کل ایران پرداخته‌اند نیز از چند منظر با آن مواجه شده‌اند.

برخی از کاربران، «تعطیل شدن» گشت ارشاد را موضوعی «ظاهری» توصیف کرده‌اند. سمیرا کرمی یکی از این کاربران است که با نوشته‌ای موزون مسئله قانونی برخورد با حجاب را گوشزد کرده و آورده که «اصل بد (گشت ارشاد) نیکو نگردد،

زانکه بنیادش (ماده ۶۳۸ قانون مجازات) بد است…»
موضوعی که بابک غفوری‌آذر، روزنامه‌نگار، نیز به تشریح دقیق‌تر آن پرداخته و نوشته است: «هر زمان مجلس شورای اسلامی این بخش از قانون مجازات اسلامی را حذف و شورای نگهبان هم آن را تائید کرد، می‌توانید بگویید حجاب اجباری لغو شده است.

تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی:

زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر می‌شوند، به حبس از ۱۰ روز تا ۲ ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای‌ نقدی محکوم خواهند شد».
در همین حال، سیدعلی مجتهدزاده وکیل دادگستری نیز در حساب کاربری خود درباره سخنان دادستان کل کشور نوشته است: اظهار نظر دادستان کل کشور غیرشفاف ومبهم است؛

۱- چرا نام آن مرجع را نمی‌آورند؟

۲-چرا تا قبل از این تاکید می‌شد گشت ارشاد نداریم؟

۳-جزئیات مصوبه تعطیلی و ابعاد آن چیست؟

۴-تعطیلی آن چه ارزشی دارد وقتی شاهد اقدامات غیرقانونی مثل برکناری رئیس بانک برای خدمات دادن به زن بدحجاب هستیم؟
در همین حال بسیاری از کاربران توییتر نیز با ابراز خرسندی از «تعطیلی» گشت ارشاد، آن را عقب‌نشینی حاکمیت در برابر اعتراض مردم توصیف کرده‌اند که همین موضوع سبب نقد این رویه از سوی کاربران دیگر شده است.

جمیله کدیور از زنان فعال سیاسی و اصلاح‌طلب در حساب کاربری توییتر خود نوشت: «تعطیلی گشت ارشاد را باید به فال نیک گرفت. هر چند این تعطیلی با تعلل و تاخیری که هزینه‌های جانی و مالی فراوان داشت، صورت گرفت. معذرت‌خواهی نشد و به این پرسش اساسی نیز پاسخ گفته نشد که عامل این همه هزینه مادی و معنوی بر کشور کیست؟»
در عین حال همان‌طور که «محمد مهاجری» فعال اصولگرا گفته بود که «اعتراض به گشت ارشاد صرفا یک جرقه برای معترضان بود»، کاربران مختلفی به این موضوع اشاره کرده‌اند که اصل اعتراض متوجه حکومت جمهوری اسلامی است.

منصوره حسینی یگانه در توییتی در این‌باره نوشت : «گشت‌ارشاد» تعطیل شد معنایش برداشته شدن قانون «حجاب‌اجباری» و لغو مجازات‌های بدون حجاب بودن نیست.امیدوارم اکلیل‌پاشان گرامی متوجه این مهم باشند که این‌بار دیگر هر پلیسی اگر دلش خواست می‌تواند یقه شما را به‌خاطر حجاب بگیرد!
آتنا دائمی نیز این موضوع را این چنین از نظر گذرانده و نوشته که «تیتر "گشت ارشاد تعطیل شد" تنها برای فریب و آرام کردن انقلابیون است، منتظری مدعی شده که نظارت‌های خود را ادامه می‌دهند و از مردمی که از بی‌حجابی دل‌شان به‌درد آمده تقاضای کمک برای ارائه طرح علمی برای مبارزه با بد/بی‌حجابی کرده است!»
دیگر کاربر توییتر در نقد این نگاه که «تعطیلی گشت ارشاد نشانه عقب‌نشینی حاکمیت است» نوشت که ««جلوی کشته‌شدن مهساها رو فقط سقوط جمهوری‌اسلامی می‌گیره. نه تعطیلی گشت‌ارشاد».
کاربر دیگری که خوش‌بینی به تعطیلی گشت ارشاد را نادرست می‌داند نوشته که «حواسمون باشه گشت ارشاد جمع نشده، برنامه دیگه‌ای دارن برامون، اینا هیچ چیزی رو جمع نمی‌کنن، اصل ج.ا بر این بنا شده که از هیچ چیزی کوتاه نیاد».
یکی دیگر از منتقدان این دیدگاه که تعطیلی گشت ارشاد را نوعی «اصلاح» قلمداد کنیم می‌گوید: «۶ ماه پیش اگر گشت ارشاد تعطیل می‌شد، اقدام کمابیش مثبتی محسوب می‌شد. الان ولی فقط مایه پوزخند است. خوب که بنگریم، همگی واقعا یک قدم بزرگ جلو آمده‌ایم».

اما کاربران دیگری هم به گشت ارشاد و تعطیلی آن واکنش نشان داده‌اند که نوشته‌های آنان خاطره سال‌ها رفتار حکومت در دخالت در زندگی روزمره مردم را یادآوری می‌کند.
«پورسا» در مجموعه توییتی به تاریخچه گشت‌های مختلفی اشاره کرد که از ابتدای دهه ۶۰ هر بار فقط با تغییر نام در زندگی روزمره مردم سرک می‌کشیدند و به سابقه گشت‌های «جندالله» و «ثارالله» تا گشت‌های «مبارزه با مفاسد اجتماعی» در بدو تاسیس نیروی انتظامی و سپس «گشت ارشاد» اشاره کرده است.

اما پیش از پرداختن به مجموعه توییت «پورسا» می‌توان به یک اشاره تاریخی دیگر هم از سوی یکی از روحانیون کاربر توییتر اشاره کرد. رحمت‌الله بیگدلی در حساب خود نوشته است: دادستان کل کشور: «گشت ارشاد از همان‌جایی که تأسیس شد تعطیل شد.

پ.ن: گشت ارشاد محصول دولت احمدی‌نژاد و مصوبه شماره ۴۲۷ شورای فرهنگ عمومی مورخ ۸۴/۱۰/۱۳ با عنوان «راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف‌وحجاب» است که در آن وظایف دستگاه‌ها از جمله نیروی انتظامی برای برخورد با بدحجابی اعلام شده است».

«پورسا» در مجموعه توییت خود به سابقه رئیس‌جمهوری فعلی ایران اشاره کرده و نوشته است: «سال ۷۲ ستاد امر به معروف و نهی از منکر به بنیانگذاری خامنه‌ای و جنتی شروع به کار کرد. اولین دبیر این ستاد هم ابراهیم رئیسی بود. اگر ریشه‌ی این گشت ارشاد که حالا خبر تعطیلی‌اش آمده را بشود به شمایل رفتاری، ریشه‌اش را یافت؛ ستاد امر به معروف است».
این کاربر توییتر همچنین در یکی دیگر از توییت‌های مجموعه توییتش نوشته « اوج فعالیت گشت ارشاد در سال ۹۰ و ۹۱ بود که به حمله به کنسرت‌ها رسید.

دوباره قبل از انتخابات ۹۲ کمرنگ شد تا سال ۹۴ و گزارش مجلس: طرح موسوم به گشت ارشاد ناموفق است. بعد از این گشت ارشاد در ۴ محور ادامه پیدا کرد: ۱. رانندگی پرخطر ۲. مزاحمت برای نوامیس ۳. آلودگی صوتی ۴. کشف حجاب».

سپس مجموعه نوشته خود در توییتر را این‌گونه به پایان برده است: «سال ۱۴۰۰ با روی کار آمدن رئیسی، این رئیس قوه قضاییه و تولیت آستان قدس نبود که به ریاست‌جمهوری رسیده بود. این اولین دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر بود که رئیس‌جمهور شده بود».

با این حال کاربران دیگری هم هستند که محدود کردن گشت ارشاد و حجاب به سیدابراهیم رئیسی را کم‌عمق دیدن این ماجرا می‌دانند که «جمهوری اسلامی، حجاب را با ذات حکومت در ارتباط می‌داند».