لاکتوز، دل‌پیچه و راه ۵۰۰۰ ساله برای تحمل شیر
رأی دهید
شیر بسیار مغذی است و کلسیم و پروتئین بالایی دارد. کالری آن نیز از کولا یا انواع شربت‌ها بیشتر است، در نتیجه غذا محسوب می‌شود تا نوشیدنی. این امتیاز البته حسرت افرادی را که فاقد آنزیم لاکتوز هستند بر می‌انگیزد. فقدان این آنزیم که موجب تجزیه قند شیر می‌شود، به این معناست که باکتری‌های روده پردازش هضم را بر عهده بگیرند. چیزی که عموما به نفخ، دل پیچه و شکم‌روش می‌انجامد؛ عام‌ترین عوارض و علائم عدم تحمل لاکتوز.
نوزادان به طور طبیعی این آنزیم را دارند و پس از ایام شیرخوارگی و حداکثر تا پنج سالگی آن را از دست می‌دهند.
مطالعه‌ای جامع تحت عنوان "کشاورزی، لبنیات، بیماری‌ها و توسعه سازگاری با لاکتوز" نشان می‌دهد که اروپایی‌ها حدود ۵هزار سال، شیر را با مرارت و تحمل دل پیچه و نفخ مصرف کرده‌اند و هاضمه‌شان به تدریج با آن تطابق یافته است.
پژوهش حدود ۱۰۰ دانشمند بر روی ۱۳۱۸۱ قطعه سفالی از ۵۵۰ مکان باستان‌شناسی، با شناسایی ۶۸۹۹ مورد چربی حیوانی در این قطعات همراه بود. هم‌چنین بررسی دی ان آی ۱۷۸۶ بقایای انسانی متعلق به ۱۰هزار سال گذشته نیز شواهد مصرف شیر را نشان داد.
تجزیه و تحلیل سفال‌های آن دوران مشخص کرده که اروپایی‌ها حدود ده هزار سال قبل و مدت کوتاهی پس از ظهور دامداری، با شیر حیوانات آشنا شده و شروع به نوشیدن آن کرده‌اند. تا کنون تصور می‌شد که آنها گاو و گوسفند و بز را عمدتا برای تولید گوشت یا تبدیل پوست به چرم نگه می‌داشتند و مصرف شیر دیرتر شروع شده اما این خطاست. شیر از همان آغاز دامداری وارد چرخه مصرف گله‌داران شد.
تجزیه و تحلیل نمونه‌های DNA نشان می‌دهد که مردم در آغاز شیر را با مصیبت می‌نوشیدند. اجداد اروپاییان در عصر مس، هزاران سال از نفخ، انقباض شکم، بیرون روی و مشکلات هاضمه رنج برده‌اند اما چرا به مصرف شیر ادامه داده‌اند؟ منطقا به این دلیل که نوشیدن شیر، موجب مرگ کسی نمی‌شده و درد دل و دردسر آن در حدی نبوده که عطای این فرآورده حاضر و آماده را به لقای آن ببخشند. خصوصا که هزاران سال دیگر به تولید شیر جو دوسر یا انواع شیرهای بدون لاکتوز باقی مانده بود!
بررسی داده‌های ژنتیکی حدود نیم میلیون بریتانیایی نیز مشخص کرده که حدود ۹۲درصد افراد مورد تحقیق، عدم تحمل لاکتوز دارند اما منظما شیر و فرآورده‌های شیری مصرف می‌کنند. تنها ۵/ ۲درصد این افراد به هیچ یک از انواع لبنیات دست نمی‌زنند.
اما چطور اروپایی‌ها در عصر برنز با شیر و مشکل لاکتوز سازگار شدند؟ جواب سرراست این سوال می‌تواند تکامل و انتخاب طبیعی باشد.
۵هزار سال قبل، این یک انتخاب طبیعی بود: در خلال قحطی یا شیوع بیماری‌های مرگبار، افراد مقاوم به لاکتوز مزیت داشتند و شانس‌شان برای بقا و ادامه زندگی بیشتر بود. متقابلا کسانی که نمی‌توانستند لاکتوز را تحمل کنند، بر اثر اسهال ضعیف می‌شدند و احتمال مرگ‌شان بالاتر می‌رفت.
