آیا امپراتوری دلار در آستانه سقوط است؟

تقریبا همزمان با آغاز جنگ ایالات متحده با تروریسم و تحریم‌های ضد تروریسم، یک چهارم ذخایر از دلار به یوان چین تغییر کرده و سه چهارم دیگر به ارزهای کشورهای کوچک‌تر منتقل شده اند.
 
ممکن است ایالات متحده قدرتمندترین ارتش جهان را داشته باشد اما دلار بزرگترین سلاح آن کشور است. اکنون پس از نزدیک به ۸۰ سال تسلط دلار، ایالات متحده ممکن است در خطر از دست دادن وضعیت و موقعیت برتر ارز ذخیره جهانی خود باشد.
 
به گزارش فرارو به نقل از سی ان ان، حدود ۶۰ درصد از ۱۲.۸ تریلیون دلار ذخایر ارزی جهانی در حال حاضر به دلار نگهداری می‌شود که به ایالات متحده امتیازی چشمگیر نسبت به سایر کشورها می‌بخشد و این امتیاز سودمند است: از آنجایی که بدهی دولت ایالات متحده با پشتوانه دلار است نرخ بهره آن کشور پایین‌تر است.
 
ایالات متحده می‌تواند از کشورهای دیگر به واحد پول خود وام دریافت کند. بنابراین، اگر دلار آمریکا ارزش خود را از دست بدهد بدهی نیز وضعیت مشابهی پیدا می‌کند. کسب و کارهای آمریکایی می‌توانند بدون نیاز به پرداخت هزینه تبدیل معاملات بین‌المللی را به دلار انجام دهند.
 
شاید مهم‌تر از همه این باشد که در شرایط شدید و ملتهب، ایالات متحده می‌تواند دسترسی بانک‌های مرکزی در سراسر جهان به دلار را قطع کند و اقتصاد آن کشورها را منزوی و خشک کند. «راگورام راجان» رئیس سابق بانک مرکزی هند از این قدرت امریکا به عنوان «سلاح اقتصادی کشتار جمعی» تعبیر کرده است.
 
ایالات متحده این سلاح را در ماه فوریه پس از حمله روسیه به اوکراین مورد استفاده قرار داد و ۶۳۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی را مسدود و ارزش روبل را عمیقا تضعیف کرد. این موضوع به آمریکا این توانایی را داد که روسیه را بدون درگیر کردن نیروهای آمریکایی در جنگ مجازات کند. با این وجود، قدرت زیاد مسئولیت بزرگی نیز به همراه دارد: زمانی که از سلاح کشتار جمعی حتی اقتصادی استفاده می‌کنید مردم دچار وحشت می‌شوند. سایر کشورها برای محافظت از خود و جلوگیری از دچار شدن به سرنوشت مشابه روسیه، سرمایه‌گذاری های‌شان را از دلار آمریکا به ارزهای دیگر تبدیل کرده و تنوع می‌بخشند. اینجاست که وضعیت ارز ذخیره امریکا یعنی دلار ممکن است با مشکل مواجه شود.
 
«مایکل هارتنت» استراتژیست بانک آمریکا می‌گوید که تسلیحاتی کردن دلار می‌تواند منجر به تحقیر دلار شود. او اشاره می‌کند که «بالکانیزه شدن سیستم‌های مالی جهانی» نقش دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره را از بین می‌برد.
 
یک مقاله تحقیقاتی جدید توسط صندوق بین المللی پول نشان داد که سهم دلار از ذخایر بین‌المللی در دو دهه گذشته کاهش یافته است. تقریبا همزمان با آغاز جنگ ایالات متحده با تروریسم و تحریم‌های ضد تروریسم، یک چهارم ذخایر از دلار به یوان چین تغییر کرده و سه چهارم دیگر به ارزهای کشورهای کوچک‌تر منتقل شده اند.
 
در آن مقاله آمده است: «این مشاهدات نشانه‌هایی از چگونگی تکامل نظام بین الملل در آینده را ارائه می‌دهند».
 
روسیه و چین نیز امیدوارند که تکامل نظام بین المللی را هدایت کنند. «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه روز پنجشنبه تهدید کرد که صادرات گاز را به کشورهایی که در بانک‌های روسی حساب باز نمی‌کنند و به روبل پرداخت نمی‌کنند پایان خواهد داد. اتحادیه اروپا حدود ۴۰ درصد گاز و ۳۰ درصد نفت خود را بدون وجود جایگزین آسان و در دسترس از روسیه تامین می‌کند. در همین حال، عربستان سعودی در حال مذاکره با پکن برای پذیرش یوان به جای دلار برای فروش نفت به چین است.
 
آیا پادشاهی دلار در آستانه سقوط است؟ اگر دو سال گذشته چیزی به ما آموخته باشد آن این است که هیچ چیزی غیرممکن نیست. با این وجود، احتمالا از دست دادن این امتیاز چشمگیر یعنی برتری دلار توسط ایالات متحده بسیار بعید است.
 
موضوع مهم آن که جایگزین‌ها عالی نیستند. چین سال‌ها است که یوان را تحت فشار قرار داده و تنها حدود ۳ درصد از معاملات جهانی با آن ارز انجام می‌شود در حالی که در مقایسه با آن ۴۰ درصد معاملات با دلار صورت می‌گیرند. ایالات متحده هم چنان برای سایر نقاط جهان نسبتا جذاب است. بازار سهام ایالات متحده بزرگترین و نقدشونده‌ترین بازار سهام در جهان است و سرمایه‌های خارجی به این کشور سرازیر می‌شوند. بر اساس گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهانی در سال ۲۰۲۱ با رشد ۷۷ درصدی به حدود ۱.۶۵ تریلیون دلار رسید اما سرمایه‌گذاری در ایالات متحده با ۱۱۴ درصد افزایش به ۳۲۳ میلیارد دلار رسید.