دیدار روحانی و خامنه‌ای؛ روحانی: شما در جریان جزییات بودید، خامنه‌ای: برای دیگران تعیین تکلیف نمی­‌کنم

زیتون ،یلدا امیری:

خبر دیدار حسن روحانی، رئیس­‌جمهور پیشیین، با رهبر جمهوری اسلامی هفته گذشته بازتاب نسبتا گسترده‌ای میان فعالان سیاسی داخل کشور داشت. مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله­‌خامنه‌ای سه روز پیش با بی­‌اهمیت دانستن تلویحی این موضوع، گفت: «این دیدار به درخواست آقای روحانی و با پیگیری‌های مکرر ایشان انجام شد که البته جنبه کاری هم نداشت و به عبارتی نوعی تجدید دیدار بود. بحث‌هایی هم که مطرح شده بحث‌های روز نبودند و در مجموع می‌توان گفت دیداری معمولی بوده است.»

اما سه هفته پیش از این، امیر دبیر‌ی‌مهر، مشاور امور‌ بین‌الملل صداوسیما در روز ۱۶ آذر در رشته توییتی نوشت، ‏اخیرا ‎روحانی با آیت‌الله خامنه­‌ای دیدار خصوصی داشته و افزود: «حسن روحانی درباره عملکرد دولت خود به‌ویژه در ماه‌های پایانی منتهی به تحویل دولت به مقام رهبری گزارش داده‌است.» او با اشاره به تخریب‌های مجلس و دولت و آخرین دیدار هیات دولت با خامنه‌ای، نوشت: «برخی از آن با عنوان دلخوری رهبری از عملکرد حسن روحانی یاد کردند.» و دیدار اخیر را به دلجویی تعبیر کرد. اما این توییت در آن زمان مورد توجه قرار نگرفت.

اما یک منبع آگاه به «زیتون» گفت که این دیدار اوایل آذر و از طریق علی‌اصغر حجازی از اعضای کلیدی دفتر خامنه‌ای که دریافت و ابلاغ پیام‌های ویژه به عهده اوست، انجام شد. این منبع، دیدار اخیر را به «نامه بدون سلام» هاشمی در آستانه انتخابات تاریخی ۱۳۸۸ تشبیه کرد و گفت که البته سخنان روحانی بسیار محافظه‌کارانه بوده و همانند نامه هاشمی صریح نبوده است اما گلایه‌های روحانی نوعی اتمام حجت بود.

به گفته این منبعِ زیتون، روحانی گفته که من در سخت‌ترین جایگاه‌ها در خدمت نظام بودم و البته هرچه دارم از نظام است. تلاش کردم با به نتیجه رساندن توافق هسته‌ای کشور را نجات دهم و به رهبر جمهوری اسلامی یادآوری کرده که «شما در جریان جزئیات بودید». روحانی با اشاره به تخریب­‌ها گفته است که در پایان دولتش خزانه موجودی قابل قبولی داشته و ۱۰۰ میلیون واکسن کرونا خریداری شده بود و عامل تخریب‌های کنونی برجام و گفتگوهای هسته‌ای است. او از سکوت خامنه­‌ای گلایه کرده و گفته که جلوی تخریب‌های را شما باید بگیرید. روحانی با اشاره به تصمیمش برای استعفا ( در سال ۹۷ بعد از خروج ترامپ به برجام) و عدم پذیرش خامنه‌ای گفته، با بهترین تیم، دور جدید مذاکرات با اجازه شما آغاز شد اما ازابتدا سپاه به مقامات دولت اتهام زد.

به گفته منبع اختصاصی «زیتون» آیت­‌الله ­‌خامنه‌ای در پاسخ گفته، بسیاری از کسانی که با نظام بودند، به مرور از شما فاصله گرفتند و افزوده است که توافقی که انجام شد و قصد تمدید دوباره آن را داشتید مد نظر نظام نبود، «شما در ظاهر چیزی می‌گفتید و در عمل کار دیگری می‌کردید.» او به روحانی گفته که توافق برای شما جنبه شخصی داشت. رهبر جمهوری اسلامی در بخشی از سخنانش سیاست‌ورزی روحانی را به «مرحوم هاشمی» تشبیه کرده و افزوده که این روش مورد پسند من نیست. او موضع­گیری علیه دولت روحانی را واکنشی به اقدامات دولت خوانده و گفته است؛ وزیر شما (ظریف) همزمان با انتشار نامه به من در رسانه‌ها، در مصاحبه‌ای خدمتگذاران سپاه را تخریب کرد. (فایل صوتی ظریف) و افزوده من همیشه از دولت­‌های پیشن از جمله شما حمایت می­‌کنم اما این حمایت شخصی است، برای دیگران تعیین تکلیف نمی­‌کنم.
چرا این خبر مهم است؟
آیت‌الله خامنه‌ای در طول سه دهه رهبری خود بخشی مهمی از مدیران دوره‌های پیشین و چهره‌های سیاسی که نقش مهمی در ایجاد و ثبات در جمهوری‌ اسلامی داشتند را به دلیل اختلاف نظر حذف کرده و جوانان اطاعت‌پذیر و یا پیران افراطی را جایگزین کرده است. این تصفیه‌ها در دوره دوم احمدی‌نژاد شدت یافت، و به مرور دایره خودی‌ها آنچنان تنگ شد که کسانی چون ناطق نوری، هاشمی رفسنجانی، برادران لاریجانی و حسن روحانی غیر خودی شدند.

به نظر می‌رسد یکی از عوامل خصومت خامنه‌ای با روحانی نزدیکی او به اکبر هاشمی رفسنجانی است. هاشمی در سپهر سیاسی ایران به سیاستمداری عملگرا معروف است و سال­ها پس از رهبری خامنه‌ای، تعیین کننده اصلی سیاست­‌ها و نفر اول نظام محسوب می­‌‌شد و احتمالا منشا خصومت آیت‌الله­‌خامنه­‌ای با هاشمی همین باشد. می توان گفت که بزرگترین اشتباه هاشمی نقش ویژه­‌اش در انتخاب خامنه‌ای به رهبری بود، خامنه‌ای پس از دوره اول ریاست جمهوری هاشمی راه خود را جدا کرد و برای برخورد با هاشمی و نزدیکانش چراغ سبز داد. هاشمی به دنبال توسعه مناسبات با قدرت­های جهانی به ویژه آمریکا بود، او می‌خواست در زمان حیات آیت­‌الله­‌خمینی مساله رابطه با آمریکا را حل کند اما موفق نشد. روحانی نیز در سیاست خارجی کاملا پیرو هاشمی بود، بر خلاف خامنه‌ای که همواره غرب­‌ستیز بوده است.
کمی عمیق‌­تر: میراث کینه
پس از پایان دولت روحانی، روز ۹ شهریور، نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ از شکایت این کمیسیون از روحانی به قوه قضائیه خبرداد. خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه نیز در مورد کارزار ۵۰۰ هزار نفری برای محاکمه روحانی نوشت. اگرچه نهایتا سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرد: ««پرونده‌ای برای حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین، تشکیل نشده است» اما مقامات دولت رئیسی تا به امروز برای تخریب دولت پیشین سنگ تمام گذاشته‌اند.

آیت­الله‌خامنه ای در دیدار آخر با هیات دولت روحانی برخورد بسیار تندی کرد که محور آن بحث برجام بود. با وجود آنکه یک عضو دفتر خامنه‌ای با اشاره به دیدارهای متعدد رهبر تلاش کرده دیدار او با روحانی را بی­‌اهمیت جلوه دهد، خامنه‌ای نشان داده که اگر تمایلی نداشته یا خطری احساس نکند به اصرار و پیگیری برای دیدار اهمیت نمی­‌دهد. نمونه این رفتار درخواست­‌های مکرر محمدخاتمی و عدم پذیرش رهبر جمهوری‌اسلامی است، در حالی­که خامنه‌ای با خاتمی رویارویی تندی مانند آنچه در جلسه هیات دولت اتفاق افتاد، نداشته است.

بعد از این دیدار بود که خامنه­‌ای در حاشیه نامه داوود دانش‌جعفری درباره حکم عراقچی و سیف، خطاب به ریاست قوه قضاییه دستور داد: «مبادا برای این افراد حکم جائرانه‌ای صادر شود.» اینگونه حکم ولی‌الله سیف و احمدعراقچی، رئیس و معاون بانک مرکزی، دولت روحانی در دیوان­عالی کشور نقض شد. احمدعراقچی، برادرزاده عباس عراقچی است که پیش از صدور محکومیتش، اصولگرایان تندرو حکم محکومت او را داده بودند. البته تخریب‌های دولت ادامه دارد، سخنگوی دولت رئیسی چند روز پیش کنایه زد که دولت سیزدهم، اهل تصمیمات یک شبه و خبرهای تلخ صبح جمعه نیست، و افزود: «این دولت، دولت مردمی است نه دولت امنیتی.»

هاشمی بزرگترین حامی روحانی در انتخابات ۱۳۹۲ بود. نزدیکی روحانی به هاشمی و اشتراک نظر آنها در مورد ارتباط با غرب باعث شده که نفرت خامنه‌ای از هاشمی به روحانی بسط داده شود. سایت رسمی خامنه‌ای ۱۰ مرداد فیلمی با عنوان «عبرت آیندگان» منتشر کرد که نشان دهنده عمق این نفرت بود. در این فیلم بخش‌های تقطیع شده از جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام با حضور هاشمی و سخنرانی‌های مختلف آیت‌الله خامنه‌ای وجود دارد که در مخالفت با رابطه با آمریکا و بی‌اعتمادی به مذاکرات برجام سخن می‌گوید. روحانی یک روز پس از انتشار این فیلم در ۱۱ مرداد ۱۴۰۰ که آخرین روز دولت او بود گفت که تمامی اقداماتش و مذاکرات تحت رهبری خامنه‌ای و زیر نظر او بوده است.

خامنه‌ای از ابتدای رهبری خود هرگز مسئولیت تصمیمات خود را نپذیرفته است، انتقاد او از مذاکرات در حالی است که علی‌اکبر ولایتی، مشاور «امور بین‌المللی» او از ابتدا عضو هیئت نظارت بر برجام بود و علی‌اصغر حجازی که از او به عنوان «مرد در سایه» بیت خامنه‌ای نام برده می‌شد، سال ۹۴ شب قبل از تصویب برجام با لاریجانی و شمخانی جلسه گذاشت و نحوه «تصویب ۲۰ دقیقه‌ای» برجام در مجلس را هماهنگ کردند.

آیت‌الله خامنه‌ای پس از سه دهه بیش از سه چهارم عمر جمهوری اسلامی را رهبری کرده است، او در این مدت طولانی شاگردان خود را جایگزین چهره‌های «شاخص» نظام کرده و با «نگاهی امنیتی ـ نظامی»، طیفی از بازیگران سیاسی را نیز سامان داده است. اگر او تا چهار سال آینده زنده باشد می‌تواند نتیجه عملکرد خود را در پایان دولت سیزدهم خصوصا در مورد مذاکرات هسته‌ای ببیند.