جنایت روزانه در باغ‌وحش تهران

حضور در این مکان برای هرکسی که علاقه‌مند حیوانات و حقوق آن‌هاست تجربه‌ای بسیار تلخ و ناراحت‌کننده خواهد بودایندیپندنت فارسی :باغ‌وحش تهران به معنای کامل محل شکنجه و کشتار حیواناتی است که برای تفریح انسان دربند شده و ناچار بازیچه امیال و غرور بی‌جا هستند. نگاهی به اخبار مرگ‌ومیر گونه‌های مختلف جانوری در این محل وقتی بازدیدی از آن داشته باشیم به‌خوبی روشنگر ابعاد فاجعه است.
باغ‌وحش و نقض حقوق حیوانات
باغ‌وحش‌ها در سراسر دنیا بهانه دعوای قدیمی حامیان حقوق حیوانات با حامیان برقراری چنین محیط‌هایی هستند. محیطی که در آن معمولا حیوانات در قلمروی غیربومی و با حداقل امکانات مساحتی و زیستی نگهداری می‌شوند تا انسان‌ها «تفریح» کنند.

هرچند برخی حامیان وجود باغ‌وحش‌ها معتقدند بسیاری از حیوانات در قلمرو طبیعی خود همانند گونه‌های مختلف دیگر به دست شکارچیان به‌مرور منقرض می‌شوند و باغ‌وحش فرصتی برای حفظ این گونه‌های در معرض انقراض است، موضوعی که حداقل در مورد باغ‌وحش‌هایی مانند باغ‌وحش تهران صادق نیست. ضمن آنکه همیشه این سؤال مطرح است که چرا به‌جای دربند کردن حیوانات، مدعیان نگرانی برای حقوق این گونه‌ها از قلمروی طبیعی آن‌ها محافظت نمی‌کنند؟
باغ‌وحش ارم تهران شکنجه‌گاه حیوانات
باغ‌وحش ارم تهران یکی از پرتنوع‌ترین باغ‌وحش‌های منطقه است که در سال ۷۱ و پس از تخریب باغ‌وحش قدیمی این شهر که روبه‌روی پارک ملت بود در حوالی اتوبان باکری و در غربی‌ترین نقطه پایتخت بازگشایی شد. این مجموعه در سال‌های اخیر حواشی زیادی را به خود دیده است. از وضعیت نابسامان نگهداری حیوانات تا ورود شیرهای ایرانی از انگلستان و تولد مایسا توله فیل که به‌عنوان دستاوردی برای تیم مدیریتی آن قلمداد شد.

حالا پس از دوره‌ای تعطیلی به دلیل همه‌گیری کرونا بار دیگر باغ‌وحش تهران درهای خود را به روی بازدید‌کنندگان گشوده است. در بدو ورود به این محل نکته‌ای که به چشم می‌خورد بی‌حس و حال بودن اکثر حیوانات است، یکی از نگهبانان تغییر فصل و ساعت بازدید را از دلایل این کسالت ذکر می‌کند.
شیرهای هیرمان و ایلدا که از معدود شیرهای نژاد ایرانی باقیمانده دنیا هستند از انگلستان و ایرلند به ایران آورده شدند تا پروسه احیای نژاد شیر ایرانی کلید بخورد. شیرهایی که در قلمروی نسبتا بزرگ به تماشاچیان خود زل می‌زنند و کاملا روشن است باتوجه‌به جثه این حیوان محیط فراهم شده برای تحرک آن‌ها کافی نیست.

از سویی هیرمان طی ماه‌های گذشته با بیماری عفونت تنفسی روبه‌رو شد و تا مرز ازدست‌دادن جانش پیش رفت. در ابتدا دلیل این مشکل نوع نگهداری نامناسب، آلودگی هوا و تغذیه نامناسب این دو شیر به دلیل گرانی عنوان شد، اما مسئولان باغ‌وحش ارم با رد این فرضیه شرایط نگهداری را عالی توصیف کرده و تغذیه حیوانات درنده باغ‌وحش را از بهترین گوشت‌های مورد تایید کشتارگاه اعلام کردند.

حال هیرمان این روزها بهتر است ولی به گفته مقامات باغ‌وحش نیازمند مراقبت‌های ویژه است. اما سؤالی که در یک سال گذشته مطرح شده این است که اگر حال این حیوانات و شرایط نگهداری آن‌ها خوب است دلیل عدم بارداری ایلدا شیر ماده و جفت هیرمان چیست؟!

پزشکان باغ‌وحش ارم اما اعلام کردند باتوجه‌به اینکه این دو شیر تحت نظارت نهادهای بین‌المللی هستند پروسه بارداری آن‌ها باید با درنظرگرفتن جوانب مختلف ژنتیکی صورت بگیرد. شیرهای ایرانی تنها شیرهای باغ‌وحش ارم تهران نیستند. سال ۸۹ خبری حامیان حقوق حیوانات را به‌شدت خشمگین کرد. معدوم ساختن ۸ قلاده شیر از دوازده شیر باغ‌وحش ارم به دلیل بیماری.

در آن زمان شرایط نامناسب نگهداری شیرها از فرضیه‌های گسترش بیماری بود. هرچند مقامات باغ وحش تهران همواره شرایط نگهداری حیوانات را مطابق استانداردهای اتحادیه باغ وحش داران اروپا اعلام کردند.
مرگ غم‌انگیز ببر ماده سیبری
سال ۹۹ یکی از دو ببر سیبری باغ‌وحش ارم به نام کویین (ببر ماده) طی درگیری با ببر نر کشته شد دامپزشکان و متخصصان آن زمان اعتراض کردند که مقامات باغ‌وحش به جهت عدم شناخت از روحیه ببرها با اصرار بر جفت‌گیری این ببر ماده را در قفس ببر نر قرار داده و موجب درگیری خونین و کشته‌شدن ببر ماده شدند. علیرضا شهرداری، کارشناس حیات‌وحش در واکنش به این خبر از تلاش‌های مسئولان باغ‌وحش ارم برای جفت‌گیری از این ببر ماده گفت: «با وجودی که ما به دلیل مشکلات ژنتیکی فراوان بین ببرهای سفید هرگز اجازه تکثیر ببر سفید را نداشتیم، اما بازهم «کویین» (ببر ماده سفید) به نیت جفت‌گیری پیش انداخته شد. این ترکیب باعث درگیری بین دو ببر شد و درنهایت «کویین» به‌شدت زخمی شده و دچار جراحات فراوان در ناحیه گردن شد و تلاش برای درمانش بی‌نتیجه ماند و نهایتا این حیوان جان خودش را از دست داد. »

این در حالی است که در سال‌های گذشته این دو ببر از هم جدا نگهداری می‌شدند و این ببر ماده با «آفتاب»؛ دیگر ببر ماده باغ‌وحش ارم که سیبریایی است، هم خانه بود. اما مدیران باغ‌وحش با کتمان حقیقت اعلام کردند، ببر نر با شکستن حصار توانسته به قلمرو ببر ماده وارد و با او درگیر شود. حتی اگر ادعای مقامات باغ‌وحش پذیرفته شود بازهم مسئله شرایط استاندارد نگهداری این حیوانات زیر سؤال می‌رود.

آنچه فرضیه اولیه مبنی بر بردن ببر ماده به قلمرو ببر نر برای جفت گیری تقویت می‌شود، فوت مشابه «شمسی» شامپانزه ماده باغ وحش ارم به دلیل پیش اندازی به جهت جفت گیری بود. در حقیقت با توجه به اینکه این حیوانات با مبالغ بالا به ایران وارد شده و هزینه نگهداری آن‌ها سنگین است، مدیران باغ وحش اصرار دارند به سرعت پروسه تکثیر را انجام دهند که با توجه‌عدم آگاهی نسبت به روحیات این حیوانات موجب درگیری و مرگ و میر آن‌ها می‌شود.

بررسی محل نگهداری مایسا توله فیل باغ‌وحش ارم نیز به‌خوبی روشنگر این است، این مکان به نسبت جثه او بسیار کوچک و غیراستاندارد است.
حیوانات بی‌حس و حال و محوطه‌های کثیف
از آن سو بی‌حس و حالی شامپانزه‌ها و بابون‌های این باغ‌وحش، وقتی کنار عدم تحرک خرس‌های قهوه‌ای قرار می‌گیرد این نگرانی را ایجاد می‌کند که آیا جدای از نظارت بر وضع جسمانی حیوانات این موجودات در وضعیت عادی روحی قرار دارند؟
اگرچه بحث رعایت استانداردهای جهانی مثل همیشه پاسخ مقامات باغ‌وحش تهران است، ولی با نگاهی گذرا به محیط تنگ و کوچک نگهداری این حیوانات می‌توان درک کرد حتی اگر این محیط مطابق با استانداردهای جهانی هم باشد به‌راستی برای کسانی که به حیوانات علاقمندند دیدن این گونه‌های جانوری کمیاب و زیبا در چنین محیط‌های محصور و تنگی به نسبت جثه آن‌ها زجرآور است. نکته دیگر کثیفی بسیاری از محفظه‌های شیشه‌ای باغ‌وحش است که حتی امکان دیدن مختل می‌کند. موردی که موجب اعتراض اکثر بازدیدکنندگان است. چرا که این افراد از مهم‌ترین تفریحاتشان در این باغ‌وحش عکس گرفتن با حیوانات است و کثیفی شیشه‌ها در کنار محل نگهداری حیوانات بخصوص محل نگهداری هیرمان و ایلدا موجب آن شده که هرکسی ناراحت و نگران شود.

برخلاف تمام پروتکل‌ها بازدیدکنندگان با وجود تذکر که مدام از بلندگو اعلام می‌شود در کنار قفس‌ها نصب شده برای امکان عکاسی بهتر و دیدن شیرها و دیگر حیوانات به محفظه‌های شیشه‌ای بیش از حد نزدیک می‌شوند. موردی که در طول روز و به‌صورت مداوم بی‌گمان آزار روانی برای حیوانات در قفس است.

از سویی باتوجه‌به اینکه بیشترین تعداد بازدیدکننده این باغ‌وحش را کودکان تشکیل می‌دهند، متأسفانه عدم نظارت کافی و نبودن نگهبان در کنار هر قفس باعث شده کودکان بدون آگاهی یا به شیشه این محفظه‌ها مشت کوبیده و یا در کنار قفس‌های باز که با فنس محصور شده‌اند اشیا مختلف، آشغال مواد غذایی و خوراکی‌های مضر به سمت حیوانات پرتاب کنند. حتی برخی با تفنگ آبپاش به این حیوانات شلیک می‌کنند. متأسفانه جدای از مباحث نظارتی و ویژه نگهداری از حیوانات خود مردم نیز متوجه شرایط سخت زندگی حیوانات در باغ‌وحش تهران نیستند و گویی آن‌ها را اسباب‌بازی‌های بی‌جان تصور می‌کنند.
تجربه‌های ناراحت‌کننده بازدید از باغ‌وحش تهران
در یک مورد ناراحت‌کننده وقتی یکی از لاماها به سمت بازدیدکنندگان آمد، دانش آموزانی که به طور دسته‌جمعی در باغ‌وحش حضور داشتند با جیغ زدن گروهی و یکباره موجب هراس زیاد این حیوان شدند. یا در موردی دیگر خانواده‌ای با مشت کوبیدن به محفظه شیرهای آفریقایی تلاش داشتند شیر نر را بیدار کنند تا کودکشان از پشت شیشه با شیر سلفی بگیرد. در موردی دیگر یکی از بازدیدکنندگان از کودکش می‌خواست با تفنگ آبپاش کرکس در قفس را خیس کند.
کانگورو، گوزن زرد ایرانی، گوزن زرد اروپایی، گوزن قرمز اروپایی، مرال، گرگ، سمور، گورخر ایرانی و انواع پرندگان و خزندگان مختلف از دیگر حیوانات این باغ‌وحش هستند که هرکدام به‌نوعی در معرض چنین آزار و اذیتی قرار دارند. برخی حیوانات مثل ببرها نیز در زمان‌های خاصی از سال به دلایل مختلف در معرض نمایش قرار نمی‌گیرند. کمااینکه این روزها بخش تونل خزندگان به دلایل شرایط ویژه کرونایی به طور کامل امکان بازدید ندارد.

باغ‌وحش تهران می‌تواند برای کسانی که دغدغه حقوق حیوانات ندارند محلی جذاب برای دیدار با گونه‌هایی باشند که شاید امکان دیدن آن‌ها به مدد خوی زشت برخی انسان‌ها دیگر در طبیعت ممکن نیست. ولی حضور در این مکان برای هرکسی که علاقه‌مند حیوانات و حقوق آن‌هاست تجربه‌ای بسیار تلخ و ناراحت‌کننده خواهد بود.