فرمانده ناجا: حادثه غرق شدن مهاجران افغان در هریرود سناریوی کشته‌سازی است

دویچه وله :معاون حقوقی وزارت خارجه می‌گوید کابل در موضوع هریرود اسنادی ارائه کرده که بررسی خواهند شد. فرمانده ناجا اما تخلیه پاسگاه‌های مرزی افغانستان را قصور خوانده و طرف مقابل را به بلاتصمیمی در بررسی مشترک ادله متهم کرده است.

معاون بین‌المللی و امور حقوقی وزارت خارجه ایران می‌گوید تحقیقات انجام گرفته نشانگر مداخله مرزبانان ایرانی در اتفاق هریرود نیست، اما "اسناد طرف افغانستانی را مهم تلقی کرده و در اختیار مراجع ذیصلاح گذاشته‌ایم.»

محسن بهاروند خبر داده که در سفر اخیر هیات ایرانی به کابل، تعدادی عکس و مصاحبه به آنها تحویل شده که برای بررسی اثبات قصور و مسئولیت، در اختیار مراجع حقوقی قرار گرفته‌اند.

او مسئله را ناشی از ترددهای غیرقانونی در مرزهای مشترک و برچیده شدن پاسگاه‌های کنترل مرزی در افغانستان دانسته و گفته که این امر موجب شده افراد به دست قاچاقچی‌ها گرفتار شوند.  بهاروند با محترم خواندن اتباع افغانستان، خبر داده که در توافق انجام گرفته با کابل در سفر اخیر، قرار تشکیل کمیسیون مشترک مرزی با مسئولیت وزارت خارجه و کشور گذاشته شده است.

معاون حقوقی وزارت خارجه تکرار کرده که غرق شدن کارگران مهاجر در سمت ایران منتفی است: «ما مدرکی پیدا نکردیم که این اتفاق در سوی ایران باشد. از سویی، سالانه ۵۰۰ هزار تردد غیرقانونی از مرزهای افغانستان به ایران انجام می‌شود و نیروهای مرزبانی ایران در یک رویه مشخص با متخلفان برخورد می‌کند، برخوردها مرتب، براساس نظم و رفتارها براساس قانون است؛ ضمن آنکه اصل روابط مبتنی بر برادری است.«

به موازات اظهارات دپیلماتیک بهاروند، فرمانده نیروی انتظامی ایران در سخنانی تند، طرف افغان را به بلاتصمیمی برای "بررسی مشترک ادله موجود" و روشن شدن ابعاد ماجرا متهم کرد. سردار حسین اشتری گفت: «اولا در بررسی ها مشخص شد که قصوری از سوی مرزبانان ایران صورت نگرفته است. ثانیا، انتظار می‌رود طرف مقابل در خصوص بررسی مشترک ادعاهای مطروحه تیم‌هایی اعزام کند که بتوانیم پاسخگوی دو ملت باشیم. ثالثا، شرایط جوی و بارندگی های پی در پی و افزایش حجم آب رودخانه در آن ایام و تاریکی شب می‌تواند عامل موثری بر این حادثه ادعایی باشد.«

خبرگزاری فارس به نقل از اشتری نوشت: «افرادی که به صورت غیرمجاز وارد خاک ایران می شوند ضمن اخذ مشخصات، ثبت آثار و علائم بیومتریک نیز صورت می پذیرد بنابراین مسؤولان مربوطه در دولت افغانستان باید مشخصات افراد متوفی و آثار و علائم بیومتریک آنان را ارائه کنند تا با سوابق موجود مطابقت داده شود که آیا این افراد وارد کشور جمهوری اسلامی ایران شده‌اند یا خیر؟ که تاکنون چنین اقدامی از سوی آنان صورت نگرفته است.«

فرمانده ناجا مقامات افغانستان را خطاب قرار داد و مهم‌ترین سوال و ابهام در ارتباط با موضوع هریرود را تخلیه پاسگاه‌های مرزی این کشور در سال‌های اخیر دانست. او این مسئله را مغایر پروتکل‌های مرزی خواند و گفت: «علی القاعده دو کشور بایستی مسئولیت‌های حقوقی و قانونی خود را در مناسبات مرزی بر عهده بگیرند.»

بازماندگان واقعه هریرود شهادت داده‌اند که روز ۱۱ اردیبهشت حدود ۵۰ نفر از مهاجران افغان که می‌خواستند از مرز منطقه هرات برای کار وارد ایران شوند، از سوی مرزبانی ایران بازداشت می‌شوند. بنا بر گزارش‌ها، نیروهای مرزبانی ایران این مهاجران را برهنه می‌کنند، کتک می‌زنند و از آنها برای تمیز کردن پاسگاه و دیگر کارها بیگاری می‌کشند. سپس آنها را به سمت رودخانه مرزی دو کشور می‌برند و با تهدید اسلحه و ضرب و شتم مجبورشان می‌کنند به داخل رودخانه بپرند و به افغانستان برگردند. بسیاری از آنها مهاجران غیررسمی بوده‌اند که پس از شیوع کرونا از ایران خارج شده و می‌خواستند برای ادامه کار به ایران برگردند. به جز ۱۲ نفر بقیه غرق می‌شوند.

پیش از این ۲۵۰ تن از اساتید دانشگاه و فعالان سیاسی وحقوق بشری ایران در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که جنایت رخ داده علیه مهاجران افغان توسط مرزبانان ایرانی، از سوی رسانه‌ها و یک نهاد مستقل تایید شده و تهران تنها پی اتلاف وقت و لاپوشانی است.

کمیسیون حقوق بشر افغانستان، شکنجه و غرق‌کردن شماری از شهروندان کشور در مرز با ایران را نقض آشکار تعهدات دولت‌ها به پیمان‌های بین‌المللی، پایمال کردن اصول و ارزش‌های حقوق بشری، "بی‌رحمانه و تکان‌دهنده" خوانده و خواهان تحقیق همه‌جانبه‌ این موضوع شده است.

فرمانده ناجا اما تاکید کرده که "بیگانگان"، "دشمنان" و "معاندان" در صدد پیشبرد‌ سناریوی کشته‌سازی و القای خشونت هستند تا روابط دو ملت را تیره کرده و از این رخداد برای "موج‌سواری و اختلاف‌افکنی" استفاده کنند. او از مسئولان افغانستان خواسته که زمینه بررسی مشترک این رخداد را در فضایی غیرسیاسی و به دور از "تحریف و القائات منفی دشمنان و هیجانات رسانه‌ای" فراهم کنند.
مهاجران افغان در ایرانتیراندازی به خودروی حامل مهاجران در یزد
نقش‌آفرینی مرزبانی ایران در موضوع هریرود، در حالی با ادبیات متفاوت تکذیب می‌شود که تیراندازی پلیس یزد به خودروی حامل مهاجران غیرقانونی در مسیر انار – مهریز، به دلیل وجود تصاویر مستند، امکان کتمان نیافته است.

 بر اثر آتش گرفتن خودرو، سه نفر که در صندوق عقب ماشین بودند، در دم جان سپردند و هشت نفر دیگر به بیمارستان منتقل شدند. انتشار فیلم این صحنه در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها، بازتاب گسترده‌ای یافت. نیروی انتظامی شلیک به خودرو را پذیرفت اما گفت که آتش‌سوزی هشت کیلومتر دورتر رخ داد و تقصیر راننده بود.

وزارت خارجه افغانستان اعلام کرده که مقامات استان یزد در ملاقات با سفیر این کشور، وعده پیگرد قانونی مسببان حادثه را داده‌اند. سفیر کابل در تهران به عیادت مجروحان این حادثه در بیمارستان‌های یزد نیز رفته اما انتشار عکس یکی از مصدومان با دستبند، بحث‌ تحقیر و تبعیض افغان‌ها در ایران را زنده کرده است.

خودرویی که آتش گرفت، ۱۴ سرنشین داشت که ۱۳ نفرشان افغان و یک نفر پاکستانی بودند.