۱۰ نکته جالب در باره جام شراب

انواع گوناگونی از ظرف‌ها برای نوشیدن شراب وجود دارد: بزرگ، کوچک، قدح، گیلاس، پیاله، پیمانه، ساغر؛ آیا طعم شراب در هر‌کدام از آنها فرقی می‌کند؟ چگونه از جام‌های زیبا و ظریف به جام‌های عظیم امروزی رسیدیم؟
 
در اینجا ۱۰ نکته شگفت‌انگیز از تاریخ جام شراب را آورده‌ایم و به نقش امروزی آن خواهیم پرداخت. به سلامتی!
۱. خاستگاه جام شراب ونیز قرون‌وسطی‌ است
خاستگاه جام شراب امروزی حدود سال ۱۴۰۰ میلادی در شهر ونیز بوده است.
 
مردمان در زمان‌های دورتر و در طول تاریخ از جام برای نوشیدن استفاده می‌کردند اما این طرحی که مورد‌نظر ماست با بدنه مدور و پایه‌ای بلند، از قرون وسطی شروع شد.
 
در آن زمان، ونیز مرکز شیشه‌سازی جهان بود. ونیزی‌ها یاد گرفته بودند چطور آب سخت یا آب قلیایی را تصفیه کنند و در نتیجه می‌توانستند "کریستال" یا نوعی شیشه شفاف و درخشان تولید کنند.
۲. پایه‌ جام شراب ریشه در ظرف‌های مورد استفاده در آئین‌های دینی دارد
پایه جام شراب از کجا آمده است؟ به احتمال زیاد از کلیسا.
 
این پایه بلند درجام‌های فلزی به کار رفته در مراسم آئین عشای ربانی هم دیده می‌شود. این پایه بلند به کشیش اجازه می‌دهد که آسان‌تر جام را بالا ببرد و در برابر جماعت بگیرد تا همه آن را ببینند.
۳. جام‌های شراب اولیه "بیماری شیشه" داشتند
وقتی شیشه‌سازان ونیزی شروع به تصفیه مواد اولیه و آب کردند تا عناصری که باعث رنگ و ناخالصی در شیشه می‌شد را از بین ببرند، ناخواسته بعضی از موادی را که باعث استحکام شیشه می‌شد را هم از بین بردند مثل آهک که باعث تثبیت و ماندگاری شیشه می‌شود.
 
در نتیجه شیشه‌های شفاف و خالص وقتی در معرض هوا قرار می‌گرفتند، به سرعت خراب می‌شدند.
 
یکی از نشانه‌های شیشه‌ بیمار تراوایی یا تراوش مایعات از آن است. رطوبت، مواد قلیایی شیشه را جذب می‌کند و شیشه ترک‌های ریزی می‌خورد که بر اثر فقدان مواد قلیایی ظاهر می‌شوند و باعث شکستن شیشه می‌شوند.

۴. انگلیسی‌ها راز شیشه‌ مقاوم‌تر را پیدا کردند
در حدود سال ۱۶۰۰ انگلیسی‌ها راه ونیزی‌‌ها را در شیشه‌سازی پی گرفتند و صنعت شیشه‌سازی خود را بنیان گذاشتند.
 
لحظه حیاتی در بهبود ساخت شیشه زمانی بود که نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا از شیشه‌سازان خواست تا درختان بلوط را برای سوخت کوره‌های خود قطع نکنند. این درختان به سرعت نابود می‌شدند و برای کشتی‌سازی به چوب آنها نیاز داشتند.
 
از این رو شیشه‌سازان به زغال‌سنگ دریایی روی آوردند. این سوخت تازه حرارت بالاتری ایجاد می‌کرد و کوره‌‌ها داغ‌تر می‌شدند، که باعث استحکام بیشتر شیشه می‌شد. (از این شیشه‌‌ محکم، بطری‌های محکم‌تری هم ساخته می‌شد که نقش مهمی در پدید آمدن شامپاین داشت. شراب‌های تخمیری باعث شکستن شیشه‌های شراب فرانسوی می‌شد اما انگلیسی‌ها شراب‌های وارداتی فرانسه را در شیشه‌های محکم خود می‌ریختند و به این ترتیب شراب گازدار هم پا به عرصه وجود گذاشت).
۵. یک انگلیسی سازنده شراب گازدار است
درحدود سال ۱۶۷۰، جورج راونسکرافت تلاش کرد تا شیشه‌هایی بهتر و زیباتری بسازد.
 
او اکسید سرب و سنگ چخماق به مخلوط اضافه کرد که باعث شد شیشه‌ای محکم‌تر تولید شود و ظاهر آن درخشان و شفاف مانند کریستال باشد.
 
اکسید روی باعث می‌شد که شیشه شفاف و درخشان شود چون بر چگونگی عبور نور از آن اثر می‌گذاشت، این ماده باعث می‌شد رنگ‌های مختلفی ایجاد شود چون نور را با سرعت‌های گوناگونی از خود عبور می‌داد؛ جریانی که به عنوان تجزیه یا طیف‌سازی نور شناخته می‌شود. هم‌چنین این شیشه در نور فرا‌بنفش خاصیت شب‌تابی دارد.
۶. در اوایل قرن هجدهم، اختیار بطری شراب‌تان دست شما نبود
اوایل قرن هفدهم میلادی، بطری شراب از دم دست کسی که شراب می‌نوشید، دور نگه داشته می‌شد. بطری را پیشخدمت یا خدمتکار می‌آورد و خودش هم جام را پر می‌کرد، و شما آن را جرعه‌جرعه سر می‌کشیدید و بطری را تحویل آنها می‌دادید.
 
اما در اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم، بطری شراب به سر میزهای شام راه یافت، و هم‌چنین جام‌های شیشه‌ای شراب.
۷. پایه‌های بلند جام‌ها علاوه بر زیبایی مفید هم هستند
وقتی جام‌ها به روی میز‌ها راه پیدا کردند، لازم بود که طرح و مدل‌هایی زیبا‌تر و ظریف‌تر داشته باشند.
 
جام‌های شراب بلند‌تر و زیبا‌تر شدند و پایه‌های آنها هم بلند‌تر شد، با پیچ‌وتاب‌هایی که "گره" نامیده می‌شود؛ اما این پایه خوشایند و زیبا کاربرد هم دارد.
 
شراب باید در دمای مشخصی نوشیده شود، و اگر دست دور جام قرار گیرد، خیلی سریع شراب گرم می‌شود.
 
نه فقط نگه‌داشتن جام شراب با پایه بلند جلوه بهتری دارد بلکه باعث می‌شود شراب در بهترین دمای لازم نوشیده شود.
۸. در اصل، جام‌های شراب بیشتر شبیه لیوان‌های کوچک شات بود
جام کوچک دوره جورج در قرن هفدهم، شاید هفت بار کوچک‌تر از جامی بود که امروزه وقتی در بار یک گیلاس بزرگ شراب قرمز سفارش می‌دهید، دریافت می‌کنید.
 
دلیل آشکار این که آنها با جام‌هایی کوچک شروع کردند، مالیاتی بود که حدود صد سال، از قرن هفدهم تا نیمه‌های قرن هجدهم، بر شیشه وجود داشت. وقتی این فشار مالی برداشته شد، جام‌های شراب هم شروع به رشد کردند.
 
صنعتی شدن هم باعث شد که جام‌های بزرگ‌تری تولید شود که شکل و ظاهر همسان و استانداردی داشتند.
۹. جام شامپاین در قدیم پهن و صاف بوده است
در قدیم شامپاین را در لیوان‌های شیشه‌ای دهانه گشادی می‌نوشیدند، اما دریافتند که دهانه گشاد لیوان‌ها و سطح باز نوشیدنی باعث می‌شود که گاز شامپاین زود از بین برود و بی‌مزه شود. پس از آن جام‌های بلند و باریک لاله‌مانند که می‌شناسیم، رواج پیدا کرد.
 
دهانه کوچک این جام‌ها نمی‌گذارد آن حباب‌های دی‌اکسید‌کربن به آسانی هدر برود و بدنه بلند جام حباب‌های شناوری را که به سمت سطح لیوان می‌آیند را به زیبایی نشان می‌دهند.
 
البته، دهانه باریک جام باعث تجمع دی‌اکسید کربن در بالای جام می‌شود که طعم تند شامپاین را قوی‌تر می‌کند.

۱۰. شکل جام بر دریافت ما از طعم شراب اثر می‌گذارد
همه ما آدم‌هایی را دیده‌ایم که دماغ‌شان را در جام‌هایی به بزرگی تنگ ماهی فرو‌برده‌‌اند، که فقط مقدار کمی شراب قرمز ته جام است. واقعاً چنین تنگ شیشه‌ای بزرگی چه خاصیتی دارد؟
 
حقیقت این است که شکل جام در مقدار شرابی که در هر جرعه می‌نوشیم اثر دارد و اینکه از روی زبان می‌گذرد یا از دو طرف زبان عبور می‌کند، پس جام‌هایی با شکل‌های مختلف باعث می‌شود شراب هم از نظر ما طعم‌ دیگری داشته باشد.
 
جام‌های بزرگ تنگ‌مانند باعث می‌شوند که سطح شراب بیشتر باشد و به این ترتیب شراب تماس بیشتری با اکسیژن پیدا می‌کند و باعث آزاد شدن بیشتر مواد فرار آن می‌شود.
 
قرار دادن بینی درست بر لبه جام باعث می‌شود که همه آن عطر و بو را خودتان به تنهایی حس کنید نه آدم‌هایی که دورتان هستند و وقتی اولین جرعه را می‌نوشید، از این عطر‌وبو مست و سرشارید. لذتی چند‌باره در تجربه نوشیدن و چشیدن.