چرا وزارت اطلاعات در مستند« شکار جاسوس» نام کشور محل تصویربرداری را اشتباه اعلام می کند

بی بی سی :اردلان امیری روزنامه‌نگار

به تازگی برخی از رسانه‌های وابسته به ایران برنامه‌ای ۱۸ دقیقه‌ای منتشر کرده و در آن مدعی شدند که وزارت اطلاعات موفق شده است برخی از ماموران سیا را در چند نقطه دنیا را شناسایی و آنها تحت نظر بگیرد. این برنامه همزمان با انتشار خبر برگزاری دادگاه ۱۷ ایرانی متهم به جاسوسی از سوی وزارت اطلاعات ایران منتشر شد، اما نکاتی در این فیلم وجود دارد که با واقعیت مطابق نیست.
 
در روز سی و یک تیر ماه، "پرس تی‌وی" گزارشی به نام "شکار جاسوس" منتشر کرد و با انتشار چندین عکس و ویدئو مدعی شد که وزارت اطلاعات ایران با استفاده از اطلاعات گرفته شده از "عوامل سیا" در ایران توانسته‌ چندین مامور آژانس اطلاعات مرکزی امریکا را در تور اطلاعاتی خود قرار دهد. بسیاری از اطلاعاتی که در این برنامه به مخاطبان ارایه می‌شود از جمله تصاویری که از "عوامل سی‌.آی.ای" که بعضا با اعضای خانواده آنها منتشر شده و یا نام افرادی که روی کارت‌های ویزیتی که از سوی سازندگان این برنامه تلویزیون به عنوان عوامل "سیا" ارایه شده‌اند، قابل بررسی و راستی‌آزمایی نیست.
 
اما در میانه آنچه که از سوی منتشر کنندگان این برنامه خوانده شده، یک عکس و یک ویدئوی کوتاه وجود دارد که در آنها ادعا شده است، اینها تصویر ماموران سیا در تور اطلاعاتی ماموران وزارت اطلاعات ایران در خارج از کشور هستند.
 
یکی از این تصاویر مردی با لباس قرمز پشت به یک سازه آبی نشان می‌دهد [۳:۳۷ در ویدئو] و در این برنامه ادعا شده که محل گرفته شدن این عکس در کشور جمهوری آذربایجان، همسایه شمالی ایران است.
در تصویر بعدی نیز، مردی با موهای بلند در یک ویدئو دیده می‌شود که در یک خیابان ایستاده است [۲:۲۸]. در این برنامه تلویزیونی ادعا شده که این مرد یک مامور سازمان اطلاعات آمریکا است و محل گرفته شدن این ویدئو نیز کشور اتریش است. اما با بررسی این تصاویر می‌توان ثابت کرد که اطلاعات ارایه شده درباره محل گرفته شدن آنها صحیح نیست.
مرد قرمزپوش در کنار آبشار
شاید بررسی این تصویر چندان هم کار دشواری نباشد. با توجه به افزایش مسافرت ایرانیان طی سال‌های اخیر به کشورهای همسایه شمالی ایران، احتمالا با کمی دقت بسیاری از ایرانیان بتوانند محل واقعی این تصویر را حدس بزنند.
 
برخلاف ادعای سازندگان این فیلم محل گرفته شدن این تصویر کشور آذربایجان نیست بلکه کشور ارمنستان و پایتخت این کشور ایروان است.
 
اگر به سمت راست تصویر کمی با دقت نگاه کنید، سازه‌ای با مختصات بسیار خاص به چشم می‌خورد، در واقع این تصویر "کاسکاد ایروان" یا همان آبشار ایروان است که در بالای پارک "الکساندر تامانیان" در شمال ایروان قرار دارد.
ساختار دوار محل خروج آب به رنگ سیاه در مرکز آن پله‌های مقابل این سازه باغچه‌‌ای در دو طبقه در کنار آن، معماری کاملا منحصر به فردی به این سازه آبی داده که در تصویر منتشر شده از سوی پرس تی‌وی و "گوگل مپز (نقشه‌های گوگل) کاملا یکسان است.
عکس مرد قرمزپوش همچنین در جای دیگری در این برنامه تلویزیونی به کار رفته است. [۳:۴۸]
 
آنچه در این تصویر که باز به عنوان "افسر اطلاعاتی سیا در آذربایجان" معرفی شده می‌بینیم فرد قرمزپوش که این بار صورتش کاملا مشخص است، در جایی شبیه به یک رستوران نشسته است.
 
دیوارهای سنگی تراش نخورده، میز و صندلی چوبی، سقف گنبدی شکل، لوسترهایی به شکل دایره، ستون‌چوبی سقف و دیوارها و در نهایتا یک ساعت با رنگ کرم و یک ورودی در پایین ساعت از مشخصه‌های این سالن است.
 
اما آیا تصویر این رستوران آنگونه که سازندگان این برنامه ادعا می‌کنند در آذربایجان گرفته شده و یا در نزدیکی تصویر قبلی و در ایروان اتفاق افتاده است؟
این مکان در واقع یک رستوران نیست. این سالن پذیرایی یکی از معروفترین کارخانه‌های ساخت ودکا و شراب در ایروان به نام "آرارات" یا "نوی" است. کارخانه‌ای که به دلیل قدمت محل آن و همچنین زیبایی بنای آن از معروفترین نقاط توریستی ارمنستان است که بازدید از آن، امری رایج بین توریست‌ها است.
مردی با موهای بلند در خیابان‌های اروپا
تشخیص محل گرفته شدن ویدئوی مرد دیگری که در این برنامه تلویزیون به عنوان "افسر سیا در اتریش" معرفی شده است کار دشوارتری است، چرا که هیچ بنا و نشانه‌ای که در نگاه اول ما را به محل گرفته شدن این ویدئو راهنمایی کند وجود ندارد.
 
اما اگر نگاه دقیقی به تصویر بندازیم، در اینجا نیز به نشانه‌هایی برمی‌خوریم که محل دقیق گرفته شدن این ویدئو را به ما نشان می‌دهد. این ویدئو نیز در واقع نه در کشور اتریش بلکه در اسلواکی و در پایتخت این کشور براتیسلاوا گرفته شده است.
 
اول بگذارید در یک تصویر، دقیقا به چیزی که در این ویدئو می‌بینیم نگاهی بیندازیم.
این تصویر کل نمایی است که این ویدئوی ده ثانیه‌ای در اختیار بیننده قرار می‌دهد. در این تصویر بنایی که نام تابلویی با عنوان "ساووی" [Savoy] دارد دقیقا در کنار سر فردی که افسر سیا معرفی شده دیده می‌شود.
 
در سمت راست تصویر یک ستون تبلیغاتی که در بسیاری از کشورهای اروپایی از مبلمان معمول شهری است وجود دارد. در سمت چپ آن نیز بناهایی با سقف‌های کوچک گنبدی شکل و در ادامه یک فضای سبز به چشم می‌خورد، در ادامه ساختمانی سفید با بالکنی بزرگ قرار دارد. اگر به بالای تصویر نیز نگاه دقیقتری بکنیم، سیم‌هایی در آسمان دیده می‌شود که معمولا در مسیرهای اتوبوس برقی در برخی از شهرهای اروپایی به کار می‌رود و در ادامه در کنار ساختمان "ساووی" نیز یک حصار فلزی به رنگ تیره به چشم می‌خورد که پشت سر آن نیز ساختمانی سفید با سردری که در بالای آن پنجره‌ای به شکل بیضی قرار دارد دیده می‌شود.
تمامی این جزییات با ابتدای خیابان "مستوا" [Mostova] نقطه‌ای توریستی در شهر براتیسلوا همخوانی دارد. منطقه ای که در میان بنای یادبود "تجمع شمع ‌بدستان در براتیسلوا"، ساختمان فیلارمونیک این شهر و همچنین آبنمای کارلتون قرار دارد.
 
در تصاویر "گوگل مپز" در این منطقه، تمامی این جزییات را می‌توان یافت. "ساووی" در واقع نام یک رستوران شیک در براتیسلوا است. تصویر این رستوران در گوگل مپز دقیقا با تصاویر منتشر شده از سوی سازندگان"شکار جاسوس" دیده می‌شود، مطابقت دارد.
همچنین ستون سبز رنگی که تبلیغات شهری در آن قرار می‌گیرد، ساختمان‌های کوچک با سقف های گنبدی که در واقع دکه‌های کوچک برای فروش اجناس هستند، فضای سبز، سیم‌های اتوبوس شهری و حتی تیر چراغ برق نیز در همان موقعیت قرار دارند.
 
حال سوالاتی مطرح می‌شود که شاید نتوان پاسخ دقیقی برای آنها یافت. آیا افرادی که پشت صحنه ساخت این برنامه بوده‌اند سهوا هر دو آدرس را اشتباه اعلام کرده‌اند؟
 
آیا با دادن آدرس اشتباه در کشوری دیگر تلاش کرده‌اند تا فعالیت‌های اطلاعاتی خود را در دو کشور ارمنستان و اسلواکی پنهان کنند؟
 
آیا دیگر اطلاعاتی که در این برنامه تلویزیونی درباره افرادی که جاسوس‌ و یا افسر آژانس اطلاعات مرکزی امریکا ارایه می‌شود نیز همچون محل گرفتن این تصاویر با واقعیت متفاوت است؟