ماجرای پلنگ فسا چه بود؟
رأی دهید
تیترش جذاب بود و چشمگیر: "نخستین تصویر از پلنگ ایرانی در استان فارس." این پست اینستاگرامی خبرگزاری ایسنا بود که خبر از دیده شدن پلنگ ایرانی در "منطقه جنگلی فسا" میداد.
هر خبری درباره پلنگ ایرانی به خودی خود برای طرفداران و فعالان محیط زیست جذاب است چه برسد به اینکه عکس جذابی از پلنگ هم همراه خبر باشد.
این پست اینستاگرامی ایسنا بین کاربران زیادی دست بدست شد. دهه شصتیها هم که بدنبال یافتن نشانهای از دوران کودکیشان و نوستالژی آن دوران هستند عکس پلنگ منتشر شده در این خبر را با "مخمل خونه مادربزرگ" هماهنگ میدیدند. روح مخمل در این عکس گویا برای آنها ظهور کرده بود.
آیا فسا پلنگ دارد؟
یک خبرنگار حوزه شبکههای اجتماعی مثل من خبرها را میبیند، ذوق زده میشود و میگوید چه جالب. موضوعی خوبی برای مخاطب ایرانی است که هر روزذهنش پر شده از خبرهای سنگین و تلخ. چرا کارش نکنم؟ اما سوال درست این است که چرا باید این خبر را کارکنم؟ آیا فسا پلنگ دارد؟
برای انتشار خبر، خبرنگار وظیفه دیگری هم دارد و آن تایید خبر است. در بسیاری از خبرهای اینچنینی، خبرنگار باید عکس خبر را هم تایید کند. آیا اگر سازمان یا خبرگزاری رسمی آن را کارکرده باشند و حتی نام عکاس ایرانی هم در خبر ذکر شده باشد باید به راحتی از خیر بررسی اصل ماجرا گذشت؟ جواب صحیح به این سؤال "نه" است.
دوست شما، جستجوی عکس گوگل
وقتی خبری تصویری که شامل، ویدیو یا عکس میشود به دست یک خبرنگار میرسد، باید چه کند؟
واقعیت این است که این روزها که دنیای شبکههای اجتماعی جورواجور است و بازار خبرهای جعلی و غیرواقعی هم داغ است، کار خبرنگار سخت شده. اما ناامید نشوید چون یک روش راحت و ابتدایی وجود دارد.
چه خبرنگار باشید چه نباشید، در چنین مواقعی، جستجوگر گوگل دوست شماست. کافی است بخش جستجوی عکس را انتخاب کنید، عکستان را در این بخش بیندازید و در چند ثانیه تمام عکسهای مشابه و حتی همان عکس شما درسایتهای دیگر نمایان میشود.
این روشی بود که برای عکس پلنگ بامزه این داستان استفاده شد. روشی بسیار ساده که عصای دست خبرنگار شبکههای اجتماعی محسوب میشود. با چند دقیقه جستجو مشخص شد پلنگ فسایی در حقیقت آفریقایی است، عکاس ایرانی وجود ندارد و عکس در سال ۲۰۱۴ منتشر شده است.
چند روز بعد هم سعید محمودی، مدیرکل محیط زیست استان فارس اعلام کرد که رئیس اداره محیط زیست فسا و عوامل درگیر با موضوع انتشار عکس پلنگ ایرانی در جنگلهای این شهرستان علاوه بر "توبیخ، برکنار شدند."
آقای محمودی گفت که "زیستگاه پلنگ در کشور تمام شده و جایی تحت عنوان زیستگاه پلنگ ایرانی وجود ندارد."
اگر مطمئن نیستید، ریسک نکنید
در سالهای اخیر با توجه به گسترش شبکههای اجتماعی و بحث شهروند-خبرنگار، کار و وظیفه خبرنگاران هم پیچیدهتر شده. با دیدن یک عکس یا ویدیو باید از زمان و مکان آن مطمئن شد.
به عنوان مثال، سیل در استانهای مختلف ایران یا اعتراضات سالهای اخیر موضوعاتی بودند که اصل خبر ازشبکههای اجتماعی و تصاویر ارسالی مردم تهیه میشد.
همه شهروندان موبایل دارند و دسترسی به اینترنت هم کارسخت و هزینه بری نیست.
کافی است در تایید یک تصویر -تصویر چند ثانیهای که از اینترنت به دست خبرنگار رسیده- اشتباه رخ دهد و از زیر چشم خبرنگار در برود و در بدنه یک خبر کار شود. بر اساس آن خبرنگار دیگری گزارش تهیه میکند. این خبر حالا از تلویزیون و وب سایت و شبکههای اجتماعی دیگر دوباره به مخاطبان میرسد.
آن تصویر چند ثانیهای الان تاثیرگذارتر شده است. حال فکر کنید همین چند ثانیه اشتباه باشد. مثلا در آن تاریخ درآن منطقه سیل نیامده باشد. چه اتفاقی میافتد؟ مخاطبانی که در آن محل هستند و گزارش شما را دیدهاند نگران میشوند و در نهایت چیزی که از بین میرود اعتماد مخاطب به شماست.
چک کردن ویدیوهای مشابه، حرف زدن با مردم محلی، چند سوال از فرستنده تصویر، به خبرنگار ایده اولیهای از صحت و سقم آن تصویر را میدهد. باز هم اگرمطمئن نیستید، ریسک نکنید و تصویری که بدستتان رسیده را خبری نکنید. حداقل دو منبع مستقل لازم دارید برای تایید هر خبر. اما این روزها خبرنگاران با مشکلی بنام کپی کردن خبر در رسانههای ایران هم مواجه هستند.
من هم به عنوان خبرنگار شبکههای اجتماعی با سرعت در انتشار خبرها دائم روبرو میشوم. بلای این خاصیت سرعت ارتباطات درشبکههای اجتماعی است که همه را درگیر کرده اما کافی است قبل از فشار دادن ماوس و دکمه انتشار دوباره از خودتان بپرسید: از اصل خبر مطمئنم یا نه؟
و به فکر اول بودن نباشید.
هر خبری درباره پلنگ ایرانی به خودی خود برای طرفداران و فعالان محیط زیست جذاب است چه برسد به اینکه عکس جذابی از پلنگ هم همراه خبر باشد.
این پست اینستاگرامی ایسنا بین کاربران زیادی دست بدست شد. دهه شصتیها هم که بدنبال یافتن نشانهای از دوران کودکیشان و نوستالژی آن دوران هستند عکس پلنگ منتشر شده در این خبر را با "مخمل خونه مادربزرگ" هماهنگ میدیدند. روح مخمل در این عکس گویا برای آنها ظهور کرده بود.
آیا فسا پلنگ دارد؟
یک خبرنگار حوزه شبکههای اجتماعی مثل من خبرها را میبیند، ذوق زده میشود و میگوید چه جالب. موضوعی خوبی برای مخاطب ایرانی است که هر روزذهنش پر شده از خبرهای سنگین و تلخ. چرا کارش نکنم؟ اما سوال درست این است که چرا باید این خبر را کارکنم؟ آیا فسا پلنگ دارد؟
برای انتشار خبر، خبرنگار وظیفه دیگری هم دارد و آن تایید خبر است. در بسیاری از خبرهای اینچنینی، خبرنگار باید عکس خبر را هم تایید کند. آیا اگر سازمان یا خبرگزاری رسمی آن را کارکرده باشند و حتی نام عکاس ایرانی هم در خبر ذکر شده باشد باید به راحتی از خیر بررسی اصل ماجرا گذشت؟ جواب صحیح به این سؤال "نه" است.
دوست شما، جستجوی عکس گوگل
وقتی خبری تصویری که شامل، ویدیو یا عکس میشود به دست یک خبرنگار میرسد، باید چه کند؟
واقعیت این است که این روزها که دنیای شبکههای اجتماعی جورواجور است و بازار خبرهای جعلی و غیرواقعی هم داغ است، کار خبرنگار سخت شده. اما ناامید نشوید چون یک روش راحت و ابتدایی وجود دارد.
چه خبرنگار باشید چه نباشید، در چنین مواقعی، جستجوگر گوگل دوست شماست. کافی است بخش جستجوی عکس را انتخاب کنید، عکستان را در این بخش بیندازید و در چند ثانیه تمام عکسهای مشابه و حتی همان عکس شما درسایتهای دیگر نمایان میشود.
این روشی بود که برای عکس پلنگ بامزه این داستان استفاده شد. روشی بسیار ساده که عصای دست خبرنگار شبکههای اجتماعی محسوب میشود. با چند دقیقه جستجو مشخص شد پلنگ فسایی در حقیقت آفریقایی است، عکاس ایرانی وجود ندارد و عکس در سال ۲۰۱۴ منتشر شده است.
چند روز بعد هم سعید محمودی، مدیرکل محیط زیست استان فارس اعلام کرد که رئیس اداره محیط زیست فسا و عوامل درگیر با موضوع انتشار عکس پلنگ ایرانی در جنگلهای این شهرستان علاوه بر "توبیخ، برکنار شدند."
آقای محمودی گفت که "زیستگاه پلنگ در کشور تمام شده و جایی تحت عنوان زیستگاه پلنگ ایرانی وجود ندارد."
اگر مطمئن نیستید، ریسک نکنید
در سالهای اخیر با توجه به گسترش شبکههای اجتماعی و بحث شهروند-خبرنگار، کار و وظیفه خبرنگاران هم پیچیدهتر شده. با دیدن یک عکس یا ویدیو باید از زمان و مکان آن مطمئن شد.
به عنوان مثال، سیل در استانهای مختلف ایران یا اعتراضات سالهای اخیر موضوعاتی بودند که اصل خبر ازشبکههای اجتماعی و تصاویر ارسالی مردم تهیه میشد.
همه شهروندان موبایل دارند و دسترسی به اینترنت هم کارسخت و هزینه بری نیست.
کافی است در تایید یک تصویر -تصویر چند ثانیهای که از اینترنت به دست خبرنگار رسیده- اشتباه رخ دهد و از زیر چشم خبرنگار در برود و در بدنه یک خبر کار شود. بر اساس آن خبرنگار دیگری گزارش تهیه میکند. این خبر حالا از تلویزیون و وب سایت و شبکههای اجتماعی دیگر دوباره به مخاطبان میرسد.
آن تصویر چند ثانیهای الان تاثیرگذارتر شده است. حال فکر کنید همین چند ثانیه اشتباه باشد. مثلا در آن تاریخ درآن منطقه سیل نیامده باشد. چه اتفاقی میافتد؟ مخاطبانی که در آن محل هستند و گزارش شما را دیدهاند نگران میشوند و در نهایت چیزی که از بین میرود اعتماد مخاطب به شماست.
چک کردن ویدیوهای مشابه، حرف زدن با مردم محلی، چند سوال از فرستنده تصویر، به خبرنگار ایده اولیهای از صحت و سقم آن تصویر را میدهد. باز هم اگرمطمئن نیستید، ریسک نکنید و تصویری که بدستتان رسیده را خبری نکنید. حداقل دو منبع مستقل لازم دارید برای تایید هر خبر. اما این روزها خبرنگاران با مشکلی بنام کپی کردن خبر در رسانههای ایران هم مواجه هستند.
من هم به عنوان خبرنگار شبکههای اجتماعی با سرعت در انتشار خبرها دائم روبرو میشوم. بلای این خاصیت سرعت ارتباطات درشبکههای اجتماعی است که همه را درگیر کرده اما کافی است قبل از فشار دادن ماوس و دکمه انتشار دوباره از خودتان بپرسید: از اصل خبر مطمئنم یا نه؟
و به فکر اول بودن نباشید.
