آیا قیمت دلار از این هم بالاتر خواهد رفت؟

علی رنجی‌پور - ایران وایر : این روزها بسیاری از ایرانیان با نگرانی به به بازار ارز نگاه می‌کنند. نه فقط خریداران و فروشندگان پول خارجی، بلکه حتی مردم تهی‌دست هم، مثل مارگزیدگان با نگرانی تحولات ارزی را دنبال می‌کنند؛ تجربه به آنها نشان داده با فراز و فرود دلار در ایران، مناسبات اقتصادی، اجتماعی و انسانی همه تغییر می‌کند؛ از مناسبات کلان و شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی گرفته تا خرده مسائل روزمره و بدیهیاتی در حد غذا. این روزها یک سر همه مسائل در ایران به بازار ارز کشیده می‌شود؛ از قاچاق سوخت تا گرانی گوشت، تاثیر سقوط پول ملی در تمام مناسبات ایران پیدا است.
 

البته جامعه ایران با سقوط ارزش پول ملی بیگانه نیست و طی نیم قرن گذشته بارها سقوط ریال و صعود دلار را به چشم دیده، اما تا الان الگوی تغییر و تحولات نسبتا ثابت بوده است؛ به این گونه که دوره‌های متناوب نوسان از پی هم آمده‌اند، اما به دنبال هر نوسان شدید یک دوره ثبات نسبی برقرار بوده تا اقتصاد ایران و به تبع مناسبات اجتماعی خود را با شرایط جدید وفق دهند و آنچه را که از دست رفته به قیمت زمان دوباره بسازند. این بالا و پایین‌ها البته بی‌هزینه نبوده و نیست و در هر دوره نوسان جامعه ایران یک آشفتگی و بی‌ثباتی اجتماعی را از سر گذرانده است. سقوط بخش‌های ناپایدار طبقه متوسط به دهک‌های پایین و سقوط فرودستان به ورطه مادون‌طبقه. البته در این میان بخش‌هایی هم دچار ارتقای طبقاتی می‌شوند و با استفاده از «فرصت‌»های محدود -یا همان رانت‌- آزاد شده در بی‌ثباتی خود را بالا می‌کشند. ارتقایی غیرسازنده که خود به نابسامانی‌ها و به‌همریختگی‌ها دامن می‌زند.

 
جامعه ایران به نقد تجربه، با سقوط ریال بیگانه نیست و آثار آن را به خوبی می‌شناسد، اما مایه نگرانی دو چیز است. یکی آستانه تحمل پایین جامعه‌ای است که بخش‌ بزرگی از آن به کف سقوط اقتصادی رسیده و جایی برای سقوط بیشتر ندارد. به گواه آمارهای رسمی و گزارش‌های معتبر میدانی، چتر فقر مطلق چنان گسترده است که فاصله‌ای با بحران تمام عیار غذا در ایران وجود ندارد. بحرانی که عینی‌ترین مابه‌ازای آن در دنیای امروز در یمن پدیدار است.
 
و دیگری نگرانی از پاره شدن زنجیر ثبات و بی‌ثباتی است. به این معنی که با تداوم سقوط فرصتی برای بازسازی نباشد. تجسم چنین وضعیتی ونزوئلا است که سقوط ادامه‌دار ارزش پول ملی، عملا ساختارهای سیاسی و اجتماعی آن کشور را از بین برده است.
 
در چنین شرایطی جامعه ایرانی با نگرانی به تحولات بازار ارز نگاه می‌کند و می‌پرسد «آیا دلار از این هم گران‌تر خواهد شد؟».
 
جواب این سوال مطلقا نامشخص است. به این دلیل که عوامل زیادی به طور مستقیم یا غیرمستقیم در افزایش یا ثبات قیمت ارز نقش دارند. بخشی از عوامل روشن و شفاف‌اند و بخشی دیگر زیر هاله‌ای از پنهان‌کاری‌های دولتی پنهان‌اند؛ اینها عوامل عمدتا اقتصادی‌اند.
 
فنر ارزیبه عنوان مثل بسیاری از اقتصاددانان بر این عقیده‌اند که تثبیت زوری قیمت ارز در طول زمان باعث می‌شود تا قیمت‌ها مانند فنر فشرده‌ای جمع شود و به یکباره آزاد شود. مثلا در دوران حسن روحانی قیمت ارز در فاصله سال‌های ۹۲ تا اواسط ۹۶ نسبتا ثبات بود. مقایسه میانگین قیمت دلار در مرداد ۹۲ تا مرداد ۹۶ (آغاز و پایان کار دولت اول روحانی) نشان می‌دهد قیمت دلار ۲۰ درصد افزایش یافته در حالی که در طول این مدت طبق آمار تورم مرکز آمار ایران، سطح عمومی قیمت‌ها ۴۷درصد افزایش یافته است. این نشان می‌دهد قیمت ارز کمتر از تورم افزایش دارد، حال آنکه در اقتصاد ایران که نه صادرات آنچنانی دارد و نه مثل کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس، واردکننده عمده است، قاعدتا قیمت دلار باید تحت تاثیر نرخ تورم باشد.
 
در نمودار بالا، منحنی آبی قیمت دلار در بازار در فاصله مرداد ۹۲ تا بهمن ۹۷ است. منحنی قرمز هم نشان می‌دهد که اگر دلار با منطق تورم پیش می‌رفت چه اتفاقی می‌افتاد. در این صورت در بهمن امسال قیمت دلار به جای ۱۲ هزار تومان باید چیزی در حدود ۷ هزار تومان بود. تازه این در حالی است که بخشی از تورم هم ناشی از افزایش ناگهانی قیمت ارز و قاعدتا افزایش ناگهانی هزینه تولید و واردات بوده است.
 
البته همه اقتصاددانان با ایده فنر ارزی موافق نیستند و معتقدند دولت باید جلوی افزایش قیمت ارز را بگیرد و بعد جلوی افزایش قیمت سایر کالاها را هم بگیرد و با کنترل قیمت‌ها تورم را مهار کند.
 
اینکه کدام گروه درست می‌گویند، معلوم نیست، اما آنچه مسلم است اگر قیمت‌ها آزاد و شناور باشند پدیده‌های عجیب و غریبی مانند قاچاق -از سوخت تا گوشت- تبدیل به بحران روزمره مملکت نمی‌شود.
 
نقدینگی سرگردان
 اگر بنا به جهش فنر ارزی باشد، به اندازه کافی انرژی در بازار ارز آزاد شده است و لااقل مدتی می‌توان انتظار ثبات داشت. اما این مدت چقدر طولانی باشد بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله اینکه سیر و شتاب تورم چگونه خواهد بود. فعلا که آمار نشان می‌دهند موج تورمی بزرگی در ایران شکل گرفته که فعلا چشم‌انداز روشنی برای فرونشستن آن وجود ندارد.
 
هم پیش‌زمینه اقتصادی برای تداوم تورم وجود دارد و هم نسخه‌ای کارآمد برای فرونشاندن موقت بحران وجود ندارد. سد نظام بانکی شکسته وآنچه همه از آن می‌ترسیدند -سیل نقدینگی سرگردان- در اقتصاد ایران سرازیر شده است. چنین حجمی از پول، آن هم در در وضعیت رکود اقتصادی هیچ اثری جز تورم فزاینده ندارد. یعنی در حالی که کالای کافی در کشور نیست، امکان تبادل با خارج هم محدود شده، پول روی پول از بانک بیرون می‌آید. پولی که فقط ارزش آن در قحطی پیش‌آمده کم و کمتر می‌شود.
 
در این میان دولت هم -نه فقط دولت روحانی بلکه کل بازیگران نظام اقتصادی از مجلس و قوه قضاییه گرفته تا رهبر ایران- با دامن زدن به بی‌نظمی‌های مالی و دست کردن در خزانه به این نابسامانی دامن می‌زنند. کافی است به بحران‌های مالی در چند ماه گذشته نگاه کنیم تا ببینیم موج‌های ویران‌کننده چطور بازارها را یکی یکی در نوردیده‌اند. از بازار ارز گرفته تا بورس تا حتی بازار از کارافتاده مسکن.
 
در چنین وضعیتی مسلما دوران ثبات موقت، به دو دلیل کوتاه‌تر خواهد بود. یکی افزایش سطح عمومی قیمت‌ها زمان رسیدن منحنی تورم به قیمت بازار را کوتاه می‌کند و دیگر اینکه پول‌های سرگردان هر لحظه ممکن است باعث تلاطم تازه در بازار ارز شود و دوباره همه چیز را به هم بریزد.
 
متغیرهای غیر اقتصادی
 بخشی دیگر هم متغیرهای غیر اقتصادی و عمدتا سیاسی‌اند که از دو جهت ارزش پول ملی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، یکی از جهت سیاست‌گذاری‌های کلان و دیگری از جهت ایجاد حس ناامنی که در ایران این عامل دوم بسیار شایع است.
 
در قسمت اول، مثلا برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت سیاسی دولت و حتی رقبای قدرتمند (دولت در سایه) در داخل و خارج از کشور می‌تواند روی بازارهای مالی اثر بگذارد. مثلا حل و فصل بحران‌های سیاست خارجی می‌تواند باعث بهبود وضعیت تجارت خارجی، خروج از رکود و امکان هدایت نقدینگی به تولید شود. در چنین شرایطی دولت می‌تواند نقدینگی سرگردان را به واسطه مردم روانه بازارها کند تا هم قدرت خرید مردم را که به دلیل تورم پایین آمده بالا ببرد و هم چرخ از کار افتاده تولید را دوباره به جریان بیندازد. البته در بهترین شرایط هم چنین فرایندی چند سال طول می‌کشد، چه برسد به الان که نه‌تنها چشم‌انداز روشنی از آینده دیده نمی‌شود، بلکه هر لحظه بیم آن می‌رود تا اوضاع بدتر از امروز شود و همین تجارت محدود باقی‌مانده هم از دست برود. در چنین شرایطی -یعنی هم‌زمانی رکود و تورم و تداوم آن، بی‌شک در سقوط پول ملی موثر خواهد بود.
 
علاوه بر این تداوم حس ناامنی میل به خروج سرمایه از کشور را هم زیاد می‌کند، چنانکه در سال‌ها و ماه‌های اخیر به نظر می‌رسد فرار سرمایه در ایران افزایش پیدا کرده است. در شرایطی که تحت تاثیر تحریم‌ها ورود ارز به کشور سخت شده، هر یک دلاری که از ایران خارج می‌شود، نه پول در گردش بلکه بخشی از ذخایر ارزی است که برای همیشه از اقتصاد ایران خارج می‌شود؛ ذخایری که دیر یا زود ته می‌کشد و بازار ارز به دلیل نبود عرضه به کل از دست می‌رود.
 
آیا دلار از این هم گران‌تر خواهد شد؟
 به این سوال نمی‌توان پاسخ قطعی داد. اوضاع بازار به شدت بستگی به متغیرهای کوتاه‌مدت اقتصادی و سیاسی دارد. مثلا اینکه بانک مرکزی تا کی می‌تواند برای تنظیم بازار دلار تزریق کند، یا اینکه نظام سیاسی چگونه می‌تواند احساس ناامنی سیاسی و اجتماعی را کم کند.
 
اما در بلندمدت همه چیز بستگی به این دارد که جمهوری اسلامی ایران چگونه از پس مهار اژدهای سه سر تورم، رکود و تحریم برآید. اگر وضع به همین منوال ادامه پیدا کند، سقوط ارزش پول ملی و فراتر از ارزش پول ملی، سقوط کامل اقتصاد ایران گریزناپذیر خواهد بود؛ سقوطی که می‌تواند همه ساختارهای اجتماعی و سیاسی ایران را هم نابود کند.
رأی دهید
دیدگاه خوانندگان
۶۶
mehdi sadigh - دوسلدروف، آلمان

در اینکه قیمت دلار بالا خواهد رفت شکی نیست ولی فعلن خود دولت بخاطر پرداخت حقوق کارمندان دولتی قیمت را بالا برده بعداز عید تا بیست هزار تومان هم خواهد رسید
جمعه ۱۰ اسفند ۱۳۹۷ - ۰۷:۵۵
۳۹
scandal - برلین، آلمان

! جمهوری اسلامی ایران چگونه از پس مهار اژدهای سه سر تورم، رکود و تحریم برآید. اگر وضع به همین منوال ادامه پیدا کند، سقوط ارزش پول ملی و فراتر از ارزش پول ملی، سقوط کامل اقتصاد ایران گریزناپذیر خواهد بود؛ سقوطی که می‌تواند همه ساختارهای اجتماعی و سیاسی ایران را هم نابود کند! فقط باید دست به دامن اسرائیل و آمریکا شد تا همچنان بر فشار اقتصادی بیفزایند که ثروت در انتظارشان / انتظارمان هست! چه از بازسازی برای ایران مدرن و چه از شریک کردن فناوریهای صنعتی از این دو کشور
جمعه ۱۰ اسفند ۱۳۹۷ - ۰۸:۲۲
۸۲
گفتگوگر - پیتزبورگ، ایالات متحده امریکا
از روز اول انقلاب، برای اینکه حکومت بتواند پاسخ کسری بودجه و حقوق ابواب جمعی کثیر العده ی خودش را بدهد همواره مجبور به چاپ مقادیر زیادی اسکناس بدون پشتوانه شده است. در این میان هر مرحله از چاپ اسکناس باعث بالا رفتن بهای ارزهای خارجی میشود و این ماجرائی تکراری هست. هر ساله و همیشه پول چاپ میشود و نرخ برابری هم بهم میخورد. مدتی دولت ارزهای مکتسبه از نفت را به قیمت جدید می فروشد و چون این اقدام تولیدی و زیر بنائی نیست ، روز از نو و روزی از نو، و در این میان از افزایش و نوسانات کنترل شده ی قیمت مخارج کارمندان مستقیم و واحدهای تحت تکفل و رایانه ها را تامین میکند. با این وجود و تحریم ایران و نقصان صادرات نفت، جهش قیمت ارزهای خارجی حتمی هست
جمعه ۱۰ اسفند ۱۳۹۷ - ۱۲:۴۲
۱۰۸
ایرانفردا - لندن، انگلستان
مسئله عرضه و تقاضا تاثیر داشته تو بالا رفتن قیمت دلار. بازار أرز هم از این قاعده مستثنى نیست. وقتى تقاضا بالا بره(مردم که هجوم آوردن و دلار و أرز خریدن) عرضه هم پایین بیاد(ممنوعیت فروش نفت ایران و برجام و تحریم ها) هم پایین باشه، خودبخود قیمت ها بالا میره. گوشت رسیده به ١٢٠٠٠٠ تومن، چرا؟ چون آقازاده ها هجوم آوردن به دامدارى ها و از دم، با قیمت بالاتر دام میخرن و صادر میکنن به عراق. عرضه گوشت به صفر رسیده، تقاضا زیاده، قیمتش بالا میره. أرز هم همین قاعده رو داره، الان میلیارد ها دلار حاصل از فروش نفت ایران تو هند و چین مونده! اونا دارن سودش رو میبرن، ما هم شاهد سقوط ارزش پول ملى هستیم. آمریکا هم هیچ غلطى نتونسته بکنه!!!
شنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ - ۰۶:۵۱
۱۰۸
ایرانفردا - لندن، انگلستان
[::scandal - برلین، آلمان::]. دلم میخواست نظر شما رو اگه برلین زندگى نمیکردین و تو تهران با هیولاى گرانى و نبود کالا و مشکلات اقتصادى و اجتماعى سر کله میشدین هم همچین نظرى میتونستین داشته باشین؟ یعنى از نظر شما، فشارها باید بیشتر بشه تا اقتصاد کشور سقوط کنه، تا بعد از سقوط اقتصادى و اجتماعى، با کمک عاملان این سقوط، ایران رو دوباره بسازیم؟!! معنى سقوط اقتصادى و اجتماعى رو متوجه میشین؟ خیلى سال پیش کلکته هند بودم، صبح زود، ماشین هاى مخصوص حمل زباله، تو خیابون ها میگشتن و جسد آدم هایى رو که از گرسنگى مرده بودن رو جمع آورى میکرد! مسلما وقتى شما تو برلین تشریف دارین و به احتمال زیاد، منتظر هستین که بعد از این سقوط و باز سازى ساختار اقتصادى و فرهنگى و اجتماعى، تشریف ببرین و لذتش رو ببرین، مسلما موقع سقوط اقتصاد اونجا نخواهید بود و از لب گود، به لنگ کردن اقتصاد کشورتون میپردازین و حالا اگه این وسط مردم دارن میسوزن، میمیرن و تحمل میکنن، چرا شما باید خودتون رو ناراحت کنین، مشکل شما نیست!! تقصیر خودشونه مرگ بر شاه گفتن!!!
شنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ - ۰۷:۰۴
نظر شما چیست؟
جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.
  • اجبار شرم‌آور شوهر سوری: بوسیدن پای مادر شوهر متکبر، جنجالی تازه در شبکه‌های اجتماعی! + ویدئو
  • شما حتی یک اسم مسلمانی روی این همه دختربچه نمی‌بینید! آنچه برباد رفته، «اسلام» است
  • اعتراف جنجالی کمال تبریزی: من در اشغال سفارت آمریکا حضور داشتم! + ویدئو
  • تشویق یکصدای رسول خادم توسط تماشاچیان بعد از اعلام نام علیرضا دبیر!
  • راز «زشت‌ترین حیوان جهان»؛ چه توضیحی پشت پرده دماغ میمون بینی‌دراز پنهان است؟
  • حضور معنادار مسیح علینژاد در کنار حامیان رهبر اپوزیسیون ونزوئلا + ویدیو
  • مهران غفوریان: فحاشی به دختر خردسالم دور از انسانیت است. با دختر ۷ ساله من چه کار دارید؟
  • تصویری کمتر دیده شده: بوسه محمد مصدق بر دستان ثریا اسفندیاری
  • «کوچر بیرکار»، پناهنده کُرد ایرانی که استاد ریاضی دانشگاه کمبریج شد، دومین ایرانی برنده مدال «فیلدز» پس از مریم میرزاخانی
  • جایزه فحاشی؟ کادوی آیفون ۱۷ پرومکس برای مداحی که اردستانی را حرام زاده نامید! + ویدئو
  • +202شیرین سعیدی، استاد دانشگاه آرکانزاس، به دلیل «تمجید از خامنه‌ای و مواضع ضداسرائیلی» اخراج شد
  • +150شاهزاده رضا پهلوی: هم‌صدایی و همبستگی‌ را حفظ کنید و خواستار آزادی همه بازداشت‌شدگان باشید
  • +137حمایت مردم از شاهزاده رضا پهلوی در مراسم خسرو علی‌کردی؛ بازداشت نرگس محمدی و چند فعال دیگر
  • +136مهری طالبی دارستانی، از مدافعان حجاب اجباری، پس از بازجویی توسط نیروهای امنیتی سکته کرد!
  • +125نماینده ویژه آمریکا: فقط پادشاهی در خاورمیانه کار می کند
  • +124اتریش حجاب را برای دختران زیر ۱۴ سال در مدارس ممنوع کرد
  • +108چرا یک نفر این آقای ابوالفضل اقبالی را از برق نمی‌کشد؟: پدیده شوهرکُشی در ایران از زن‌کُشی بیشتر است
  • +108شما حتی یک اسم مسلمانی روی این همه دختربچه نمی‌بینید! آنچه برباد رفته، «اسلام» است
  • +106تشویق یکصدای رسول خادم توسط تماشاچیان بعد از اعلام نام علیرضا دبیر!
  • +100برادر خسرو علی‌کردی: فریاد خون‌خواهی برادرم را در مجامع بین‌المللی مطرح می‌کنم