مکارم شیرازی و آمارهایش از دولت‌های ایران و ژاپن

برخلاف آنچه مقامات و رسانه‌های ایران می‌گویند تعداد کل کارمندان دولت مرکزی و دولت‌های محلی در ژاپن به حدود ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر می‌رسد. این عدد یازده برابر بزرگ‌تر از عدد نادرست مطرح شده در ایران است.
 
ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه در جلسه درس خارج فقه خود در روز چهارشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۷ در مسجد اعظم قم گفت: «کشور ژاپن ۱۲۰ میلیون جمعیت دارد، اما کارمندانش ۳۰۰ هزار تَن است و ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کارمند دارد.»
 
آن طور که خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران گزارش کرده، او این ادعا را در حاشیه بحث در باره اقتصاد مقاومتی و دفاع از خصوصی‌سازی بیان کرده و گفته است: «کشوری که تولید کم و حقوقش زیاد شود، گرفتار مشکلات می‌شود. ژاپن ۱۲۰ میلیون جمعیت دارد، کارمندانش ۳۰۰ هزار تَن است و ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کارمند دارد؛ وقتی بخش زیادی از بودجه خرج حقوق شود چیزی برای تولید نداریم، و در این صورت اقتصاد ما پیچیده می‌شود و مشکل پیش می‌آید… باید با میانه‌روی جلو رفت و حقوق‌ها را تعدیل کرد. در بخش‌های دولتی درآمدها کمتر از هزینه‌ها است، اما اگر تولید را به بخش خصوصی واگذار کنیم درآمدها بیشتر از هزینه‌ها می‌شود.»
 
مشخص نیست که منبع گفته آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی چیست. در بررسی درستی این ادعا، از طریق سایت رسمی او، خواستار معرفی منابع شدیم، اما به این پرسش هنوز پاسخی داده نشده است.
 
جست‌وجو در منابع داخلی در ایران نشان می‌دهد این گفته پیش‌تر نیز از سوی برخی مقام‌ها در ایران تکرار شده؛ از جمله فرهاد رهبر در سال ۱۳۹۴ در یک برنامه تلویزیونی مشابه این اعداد و ارقام را مطرح کرده و مدعی شده بود تعداد مدیران دولتی در ایران بیش از تعداد کارمندان دولتی در ژاپن است: «در ایران بیش از ۴۵۰ هزار مدیر دولتی داریم در حالی که کل کشور ژاپن تنها ۳۰۰ هزار کارمند دولتی دارد.»
 
اسحاق جهانگیری هم در اردیبهشت امسال مشابه این حرف را تکرار کرده، با این تفاوت که گفته تعداد مدیران دولتی در ایران بیش از ۲۰۰ هزار نفر و به اندازه کل کارمندان دولتی در ژاپن است.
 
مشابه این ادعا در سال ۱۳۹۲ در رسانه‌ها هم مطرح شده، از جمله روزنامه همشهری در اسفند ۱۳۹۲ نوشته که تعداد کل کارمندان دولت در ژاپن ۳۰۰ هزار نفر است.
 
با این حساب به نظر می‌رسد که ما در این گزارش نه فقط با یک گفته ساده، بلکه با یک شایعه فراگیر سر و کار داریم که سال‌ها میان مقام‌های رسمی و رسانه‌ها در ایران دست به دست چرخیده و تکرار شده است.
 
تعداد کارکنان دولتی در ژاپن چقدر است؟
 
فصل بیست و هفتم سالنامه آماری سال ۲۰۱۷ در ژاپن به کارمندان دولتی و انتخابات اختصاص دارد. در این صفحه چهار لینک مجزا وجود دارد که اولی تعداد کارمندان ثابت دولتی در این کشور را نشان می‌دهد که حقوق آنها از بودجه تامین می‌شود. منبع این آمار وزارت اقتصاد ژاپن است (Budgetary Fixed Number of National Government Employees). بر این اساس در سال ۲۰۱۶، دقیقا ۵۸۵ هزار و ۶۳۲ نفر کارمند و حقوق‌بگیر ثابت در ادارات مختلف وابسته به دولت مرکزی ژاپن مشغول به کار بوده‌اند و حقوق آنها از بودجه دولتی پرداخت شده است.
 
در بخش دوم هم نتایج آمارگیری کارکنان دولتی به تفکیک کارکنان ثابت و همین‌طور کارمندانی که از طریق آژانس‌ها برای دولت کار می‌کنند، بیان شده است.
 
همین‌طور یک بخش به کارمندان دولت‌های محلی در این کشور اختصاص دارد (Local Government Employee) که جمعیت آنها در سال ۲۰۱۴ بالغ بر ۲ میلیون و ۷۷۰ هزار نفر بوده است. این کارمندان محلی در بخش‌های استانی، شهری و همین‌طور روستاها و شهرهای کوچک در پست‌های گوناگون مشغول به کار بوده‌اند و فعالیت‌ آنها در سه بخش کلی کارمندان عمومی، کارکنان صنعتی و پلیس دسته‌بندی شده است.
 
تعداد کارمندان دولت در ایران چقدر است؟
 
بر اساس آخرین آمارهای رسمی (آمارنامه سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، صفحه ۲۰۸) تعداد کل کارکنان دولت که تابع قانون کار یا تابع قانون مدیریت خدمات کشوری (رسمی و غیررسمی) بوده‌اند، دقیقا ۲ میلیون و ۳۴۱ هزار ۷۲۶ نفر بوده است.
 
این آمار بدون احتساب نیروهایی است که از سوی شرکت‌های پیمانکار استخدام می‌شوند. آن‌گونه جمشید انصاری، معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان اداری و استخدامی کشور، در دی ماه ۱۳۹۶ و در پاسخ به شبهاتی در باره شفافیت حقوق کارکنان دولت گفته بود: «ممکن است شرکتی قراردادی با یک سازمان ببندد که به عنوان مثال کارهای تایپی یا خدمات دیگر را برای آن سازمان انجام دهد، پرداخت به آن شرکت ربطی به کارکنان دولت ندارد. کارکنان آن شرکت در قبال کاری که انجام می دهند، حقوق خود را از شرکت خدماتی دریافت می کنند و جزء کارکنان دولت به حساب نمی آیند، چرا که این افراد نیروی انسانی دولت نیستند و نیروی انسانی شرکت طرف قرارداد محسوب می شوند.»
 
جمع‌بندی
 
بنابراین برخلاف آنچه ناصر مکارم شیرازی، و دیگر مقامات و رسانه‌های ایران می‌گویند تعداد کل کارمندان دولت مرکزی و دولت‌های محلی در ژاپن به حدود ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر می‌رسد. این عدد یازده برابر بزرگ‌تر از عدد نادرست مطرح شده در ایران است. حقوق این کارکنان از بودجه دولت مرکزی یا بودجه دولت‌های محلی و نهادهای عمومی پرداخت می‌شود. در مقابل، شمار کارمندان دولت ایران، ۲ میلیون و ۳۴۱ هزار نفر است؛ یعنی یک میلیون نفر کمتر از شمار کارمندان دولت ژاپن.