خودروهای ایرانی؛ از موتوری که روی ۱۱ خودرو نصب می‌شود تا ضبط صوتی که آپشن شد

خریداران خودرو در ایران می‌گویند که با افزایش تحریمهای آمریکا علیه ایران و چند برابر شدن قیمت‌ها، کیفیت پایین خودروهای تولید داخل در ماههای اخیر از قبل هم پایین‌تر آمده و حق مصرف کنندگان بیش از پیش ضایع می‌شود.
 
بحران اقتصادی اخیر که پس از اعلام خروج آمریکا، از توافق هسته ای موسوم به (برجام)، بازارهای ایران بخصوص بازار ارز را تحت تاثیر قرار داد، به بازار خودرو نیز شوکی وارد کرد.
 
از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا کنون، قیمت خودروهای داخلی تا دو برابر و خودروهای خارجی تا سه برابر هم افزایش یافته است.
 
بازار ۲۷ میلیارد دلاری خودروی ایران که بر اساس آمار گروه صنعتی ایران خودرو، تولیدات داخل ۹۳ درصد در آن سهم دارند، در ماههای اخیر تنش‌های بسیاری را تجربه کرده است؛ تنش ها، خشم و استیصال مشتریان و فروشندگان خودرو را نشان می‌دهد؛ نوعی نارضایتی که حاصل سالها عملکرد ضعیف خودروسازان است؛ عملکردی که به گفته مشتریان، درماههای اخیر بدتر هم شده است.
حذف امکانات خودرو و فروش جداگانه به عنوان "آپشن"
خودروسازان ایرانی در بازار ماههای اخیر برای آنچه "پیشگیری از افزایش بیشتر قیمتها" خوانده می‌شود به حذف برخی قطعات یا پایین آوردن کیفیت متوسل شده‌اند.
 
حذف ضبط صوت و زه ضربه‌گیر بدنه پراید، و فروش جداگانه آنها به عنوان "آپشن"، از آشکارترین این موارد است. ایران خودرو نیز ضبط صوت خودروهای پژو ۲۰۶ و ۴۰۵ را برداشته است. خودروی سمند ال.ایکس که برای رینگ اسپرت بودن و سیستم سخنگوی عیب‌یاب محبوب بود، دیگر هیچیک از این امکانات را ندارد؛ فقط رینگ اسپرت در بازار دو میلیون تومان به فروش میرسد.
 
خودروسازان ایرانی کاهش امکانات (آپشن) خودروها را تمهیدی برای افزایش ندادن بیش از حد قیمتها می‌دانند. از نظر مشتریان، قیمت کارخانه هم برای این کیفیت خودروها زیاد است، چه رسد به بازار آزاد. در مواردی هم قیمتها بی سروصدا افزایش یافته است. به عنوان مثال، قیمت وانت پراید با پراید سواری یکی شده است. ضبط صوت و زه ضربه‌گیر بدنه پراید مدتی است جداگانه به عنوان "آپشن" بفروش می‌رسد ایربگهایی که در تصادف باز نمی‌شوند
کاهش کیفیت خودروهای تولید داخل به کاهش آپشنها محدود نشده است. خریداران خودروهای ساخت ایران می‌گویند که موارد دیگری از کاهش کیفیت، از جمله پایین آمدن آلیاژ بدنه خودروها، به راحتی قابل اثبات نیست. ابراهیم که در تهران تعمیرکار است، به چند مورد اشاره می‌کند: "سقف پژو پرشیای ۸۰ میلیون تومانی با انگشت فرو می‌رود. بدنه پراید هم که همه می‌دانند چه وضعی دارد. همه اینها از ایمنی خودرو می‌کاهد. علاوه بر این، می‌توانم بگویم که ۹۰ درصد ایربگهای خودروهای ایرانی و چینی در تصادف باز نمی‌شود."
 
او می افزاید: "با این حال مردم دعا می‌کنند در تصادف ایربگ خودرویشان باز نشود چون شارژ کردن ایربگ گران و وقتگیر است و از عهده هر کسی برنمیآید. متاسفانه افراد بیوجدانی هستند که به جای شارژ ایربگ چراغ هشدار آن را از پشت آمپر قطع میکنند.»
 
گزارشهای ماهانه ارزیابی کیفیت خودروهای داخلی که از سوی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران انجام می‌شوند، نشان می‌دهند که بالاترین کیفیتها (چهار ستاره) متعلق به خودروهای «سطح قیمتی ۱» است.
 
تا چند ماه پیش در جدول مربوطه، به جای واژه «سطح قیمتی یک» نوشته می‌شد: "بالای ۱۰۰ میلیون تومان"، اما با افزایش قیمتها ارقام جدول حذف شده‌اند؛ این یعنی انواع پراید، تیبا، سمند، سورن، دنا، دان فنگ و ام.وی.ام نتوانسته اند بیش از دو ستاره کسب کنند.
 
نکته جالب توجه اینجاست که محصولات سایپا، به عنوان یکی از دو تولیدکننده بزرگ خودروی کشور، تنها یک یا دو ستاره دارند. براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، گروه خودروسازی سایپا ۱۰۳ هزار و ۶۹۱ دستگاه خودرو از ۲۲۶ هزار و ۵۸۴ دستگاه خودرویی را که در مدت زمان دوماهه فروردین و اردیبهشت ۹۷ عرضه شد را روانه بازار کرد.
 
آمار تصادفات رانندگی نیز کیفیت پایین خودروها، بخصوص محصولات سایپا و ایران خودرو را تایید میکند.
تحریمها مانع تامین مواد اولیه خودروسازی
اما خودروسازان از زاویه دیگری به موضوع نگاه می‌کنند.
 
سعید، کارشناس کنترل کیفیت یکی از خودروسازان ایرانی است میگوید: "متاسفانه در انتقاد به خودروسازان، همه واقعیت گفته نمی‌شود؛ اینکه دولت هم مقصر است چون ارز مورد نیاز را به موقع تامین نمی‌کند. درحالیکه ارز چهار برابر شده، قیمت کارخانه ای پراید از ۲۲ میلیون به ۲۷-۲۸ میلیون تومان رسیده است. بنابراین خودروسازان مجبورند کمتر هزینه کنند و کیفیت بعضی قطعات پایین می‌آید."
 
او در پاسخ به این پرسش که آمار شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران نشان میدهد برخی خودروها همچون پژو تا ۹۳ درصد در داخل تولید میشود می گوید: "بدون مواد اولیه‌ای که از خارج موارد می‌شود، ما هیچ چیز نمیتوانیم تولید کنیم."
 
این درحالیست که اشکان گلپایگانی مدیرعامل شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران به خبرنگار خودروکار گفته که تا شهریورماه هنوز اثرات نگران کننده‌ای که از بابت تحریم برای صنعت خودرو انتظار می‌رفت، در محصولات شرکت ها ملاحظه نشده است.»
 
اما سیدنواب حسینیمنش، مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران، همان شهریورماه ۹۷ در گفتگو با خبرگزای میزان اعلام کرد که از هر چهار خودرو مراجعه کننده تنها یک خودرو موفق به اخذ معاینه فنی برتر میشود.
 
او گفت که سطح استاندارد خودروهای تولیدی پس از طی ۴ سال که برای اخذ معاینه فنی برتر به مراکز مجاز مراجعه میکنند بسیار پایینتر از حد معمول است به طوری که بالغ بر ۷۶ درصد خودروهای شهر تهران موفق به دریافت آن نمیشوند.
موتوری که روی ۱۱ مدل خودرو سوار میشود
گفته های مدیرعامل شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران در گفتگویی که درباره وضعیت خودروهای داخلی بعد از اعمال تحریمها انجام داده، حاوی نکته قابل تامل دیگری است. او تصریح کرد که "آنچه عنوان شد مربوط به بحث بازرسیهای اولیه است و امکان دارد در بعضی موارد کیفیت خودرو در دوام محصول خودش را نشان دهد."
 
کوتاه بودن عمر مفید خودروهای تولید ایران همان مشکلی است که همواره مشتریان را آزار داده است. علی، که در تهران مغازه لوازم یدکی دارد نیز این موضوع را تایید میکند: "خودروها طوری ساخته شده اند که تا گارانتی دارد سالم هستند. در ساخت آنها لوازم یدکی نامرغوب استفاده میشود. مثلا درباره پژو مصطلح است که واشر سرسیلندر موتورهای ۱۸۰۰ با عطسه‌ای میسوزد.»
 
مواردی از این دست، که به ضعف بخش "تحقیق و توسعه" کارخانه های خودروسازی برمیگردد.
 
در گفته های کارشناسان فنی خودرو بسیار است. انتقادات حسین که تعمیرکار خودروهای سواری است هم به همین بخش از عملکرد خودروسازان مربوط میشود. او درباره تولیدات ایران خودرو میگوید: "کجای دنیا موتور یک ماشین را با تفاوت اندک به سه نوع موتور تبدیل میکنند و نامهای متفاوت روی ۱۱ مدل خودرو کارمیگذارند؟ اتفاقی که در ایران موتور پژو افتاده است."
صفر کیلومترهایی که خراب هستند
خودروهای تولید ایران اشکالات آشکارتری هم دارند که مدتهاست اصلاح نمیشود؛ از جمله وانت آریسان که به دلیل ضعف شاسی از کمر می شکند اما با همان اشکال همچنان تولید میشود.
 
علاوه بر این، استفاده از قطعات دست دوم در خودروهای صفرکیلومتر دیگر برای مردم عادی شده است.
 
سعید که به تازگی خودروی پراید صفر کیلومتر تحویل گرفته میگوید: «اتاق ماشین آب بندی نشده و موقع بارندگی چکه میکند. مهمتر اینکه زمان تحویل خودرو دیدم که لاستیک زاپاس کهنه است. بعد از اعتراض به نمایندگی، چند ساعت بعد زاپاس نو برایم آوردند.»
 
در تایید صحبتهای این مشتری، در روزهای اخیر شبکه های اجتماعی هم ویدئوهایی دست به دست میشود که نشان میدهد راننده های شرکتهای خودروسازی قبل از تحویل خودروهای صفرکیلومتر به مشتری، قطعات نو خودروهای دارای پلاک موقت را با قطعات دست دوم جایگزین میکنند.
 
فرشاد، کارمند یکی از تعمیرگاههای مجاز با اشاره به کیفیت خودروهای نو میگوید: "به نظر من مردم حق دارند که خودروهای قدیمیشان را اسقاط نمیکنند. چرا زیر بار قسط و بدهی بروند برای اینکه خودروی بی‌کیفیت سوار شوند؟ با پول یک ماه قسط خودروی نو میتوانند خودروهای قدیمیشان را تعمیر کنند و یکسال سوار شوند. پنج میلیون تومانی که برای اسقاط خودرو میدهند پول آهنش هم نیست."
مشارکت در تولید؛ طرحی برای خروج سرمایه از دست مردم
خودروسازان ایرانی در قالب طرحهایی با عنوان "مشارکت در تولید" در ماههای اخیر اقدام به پیش‌فروش کرده اند که همچنان ادامه دارد.
 
بر اساس آنچه اعلام شد، شرکتهای ایران خودرو و سایپا قصد داشتند خودروهایشان را با قیمت قبلی پیش فروش کنند تا بازار "متعادل" شود. این پیش فروش راهکار وزارت صمت برای "کاهش التهاب بازار" بود. اما از همان ابتدا رسانه های منتقد با دیده تردید به این موضوع نگریستند و آن را شگرد جدید خودروسازان برای سود بیشتر و تحویل دیرهنگام خودروها عنوان کردند. در عمل نیز جز حدود ۱۰درصد، تغییری در قیمت خودروها به وجود نیامد. به عنوان مثال پراید که از ۴۰ میلیون تومان به ۳۶ میلیون تومان رسیده بود.
 
هنوز بحثهای بسیاری در این خصوص وجود دارد که خودروسازان با احتکار خودروهایشان بازار را تشنه نگه میدارند تا قیمتها در بازار آزاد افزایش یابد.
 
با درنظر گرفتن اینکه سایپا ۱۱ تا ۱۵ میلیون برای پیش‌فروش خودروهای مختلف دریافت میکند، و با احتساب دریافت متوسط ۱۳ میلیون تومان برای ۵۰ هزار خودرو، این خودروساز حدود ۶۵۰ میلیارد تومان سرمایه از دست مردم خارج کرده است.
 
در مورد ایران خودرو نیز با احتساب متوسط ۲۰ میلیون تومان دریافتی برای پیش خرید (۱۵ میلیون و ۹۰۰ هزار تا ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان)، این خودروساز حدود ۸۰۰ میلیارد تومان سرمایه جمع کرده است. بخشی از این سرمایه تا اواسط سال آینده در دست خودروسازان می ماند و سود مشارکت حدود ۱۸ درصد به آن تعلق می‌گیرد.
 
صحبتهای هاشم یکه زارع، مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو نیز نشان میدهد که خودروسازان نقدینگی سرگردان مردم را هدف قرار داده اند. او شهریورماه ۹۷ در گفتگو با رسانه ها اظهارداشت: "۷۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی سرگردان به سمت بازار خودرو، سکه و مسکن وارد شده که برابر با فروش کل خودروسازی کشور در یک سال است. این میزان نقدینگی سبب ایجاد التهاب و بازار کاذب شده است."
 
بنظر می‌رسد که با توجه به شرایط تحریم، خیال خودروسازان راحت شده تا بی هیچ عجله ای برای مشتریان تضمین شده، با هر کیفیتی خودرو تولید کنند.