آیا موشک های بالستیک ایران قابلیت حمل کلاهک هسته ای را دارند؟

یورونیوز : ایران دارای یکی از بزرگترین و متنوع ترین زرادخانه‌های موشک های بالستیک در خاورمیانه است. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد٬ از ایران خواسته است از توسعه موشک‌های بالستیکی که توانایی حمل کلاهک هسته‌ای دارند٬ خودداری کند. ایران می‌گوید برنامه‌ای برای ساخت چنین موشک‌هایی ندارد.

در حالی که خبرهایی هرچند تائید نشده از احتمال موافقت کشورهای اروپایی با آمریکا برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی ایران به منظور توقف برنامه موشک‌های بالستیک شنیده می‌شود، مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) با انتشار گزارشی ضمن بررسی توان موشکی ایران، احتمال توانایی حمل کلاهک هسته‌ای با استفاده از موشک‌های ایرانی را بررسی کرده است.

ایران یکی از بزرگترین و متنوع ترین زرادخانه‌های موشک های بالستیک در خاورمیانه را دارد. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد٬ از ایران خواسته است تا از توسعه موشک‌های بالستیکی که توانایی حمل کلاهک هسته‌ای دارند٬ خودداری کند. ایران می‌گوید برنامه‌ای برای ساخت چنین موشک‌هایی ندارد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به از ایران به علت آزمایش‌های موشکی و توسعه برنامه موشکی این کشور، به شدت انتقاد می‌کند و آن را یکی از دلایل تمایل خروج آمریکا از برجام می‌داند. رییس جمهور فرانسه امانوئل ماکرون و دیگر متحدان اروپایی متعهد به برجام، بر لزوم شروع دوره‌ای جدید از مذاکرات حول محور برنامه موشکی ایران تاکید ‌می‌کنند. اما تهران با انجام مذاکرات جدید مخالف است و می‌گوید امور دفاعی ایران قابل مذاکره نیست.

در چنین جوی شاید مروری بر توان موشکی ایران روشن‌کننده موضع مختلف کشور‌های درگیر در این بحث باشد. مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) یک موسسه پژوهشی در بریتانیا در حوزه روابط بین‌الملل است. اخیرا مایکل المان و مارک فیتزپاتریک، دو تحلیل‌گر این موسسه تحقیق جامعی درباره توان موشکی ایران انجام داده اند.

ادعای رایج درباره توسعه برنامه موشکی ایران مبنی بر توقف کامل این برنامه است چرا که بعضی معتقدند که تمام این سیستم‌ها در آینده می‌توانند حامل کلاهک هسته‌ای باشند. بر اساس استاندارد تبیین شده توسط رژیم کنترل تکنولوژی موشکی (MTCR) تنها موشک‌هایی با برد ۳۰۰ کیلومتریی یا بیشتر وظرفیت بارگیری ۵۰۰ کیلوگرم، توانایی حمل کلاهک هسته‌ای را دارند. رژیم کنترل تکنولوژی موشکی در سال ۱۹۸۷ توسط گروه کشورهای صنعتی موسوم به «جی هفت» پایه‌گذاری شد. هدف این رژیم به عنوان یک نظام سیاسی غیررسمی، محدودسازی اشاعه موشک و فناوری‌های موشکی است. البته باید توجه داشت که این ملاک سنجش توانایی موشکی تنها یک استاندارد است و برای اعضای عضو این رژیم الزام آور نیست.
چند نوع از موشک‌های ایران دارای برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر هستند؟

هشت گونه از سیزده نوع موشکی که توسط متخصصان ایرانی طراحی و ساخته شده است دارای بردی بیش از ۳۰۰ کیلومتر هستند. بنابراین به نظر می‌رسد که توانایی حمل کلاهک هسته‌ای را دارند. پنج نوع باقی‌مانده همگی از خانواده موشک‌های بالیستیک «فاتح ۱۱۰» هستند که قطعا اگر پرتاب شوند، می‌توانند کشنده باشند اما به وضوح برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌اند.

البته باید توجه داشت که «داشتن قابلیت» به معنای «داشتن قصد حمل کلاهک هسته‌ای» نیست. شورای امنیت سازمان ملل متحد در تیر ماه سال ۱۳۹۴ در قطعنامه جدیدی که برای اضافه شدن درتوافقنامه هسته‌ای ایران تدوین شد، کلمه «قصد» را به متن قطعنامه قبلی مبنی بر ممنوعیت توسعه موشک‌های بالستیکی که توانایی حمل سلاح های هسته ای را دارند، اضافه نمود. این قطعنامه از ایران می‌خواهد از توسعه موشک‌های بالستیکی که به «قصد» حمل سلاح‌های هسته‌ای «طراحی» شده‌اند پرهیز کند.

اما معنای «قصد طراحی» در این متن مشخص نشده است. قضاوت درباره «داشتن قصد» تا حد زیادی ذهنی است. رویکرد صحیح‌تر برای قضاوت «قصد طراحی» ارزیابی قابلیت‌های فنی و مطالعه نسل‌های مختلف موشک‌ها است.
موشک‌های شهاب-۱ و شهاب-۲موشک‌های شهاب-۱ و شهاب-۲ دفاع پرسموشک‌های شهاب-۱ و شهاب-۲ در برنامه موشکهای کوتاه برد ایران قرار دارند. این موشک‌ها بر اساس مدل موشک‌های وارداتی اسکاد-بی و سی اتحاد جماهیر شوروی ساخته شده‌اند. این موشک‌ها برای حمل سلاح‌های متعارف طراحی شده‌اند اما از استاندارد تعیین شده توسط رژیم کنترل تکنولوژی موشکی فراتر می‌روند. بنابراین می‌توان گفت که چنین موشک‌های ذاتاً دارای توانایی حمل کلاهک هسته‌ای هستند. اما ادعا کردن این‌که این موشک‌ها برای این «قصد»، «طراحی» شده‌اند کاملا اشتباه است. قصد ایران برای واردات این موشک‌ها در دهه ۶۰ مقابله با حملات موشکی عراق علیه شهرهای ایران بود. این پیشینه قصد ایران را برای حمل سلاح‌های متعارف توسط این موشک‌ها را برجسته می‌کند.
موشک‌های قدر، شهاب-۳ و عمادموشک‌های شهاب-۳، قدر و عماد خبرگزاری مهر- دفاع پرسشواهد قوی مبنی بر این‌که موشک‌ قدر با «قصد» داشتن توانایی حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده، موجود است. بر اساس اطلاعات «یک منبع نظامی» که به صورت مخفیانه در سال ۲۰۰۴ از ایران خارج شده است، موشک قدر مدل بهسازی شده موشک شهاب ۳ است که به نظر می‌رسد برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی مجدد شده است. دلیل دیگری برای اثبات «قصد» در داشتن توانایی حمل کلاهک هسته‌ای موشک شهاب-۳، فن‌آوری پایه کره‌ شمالی این موشک است. موشک شهاب-۳ در واقع موشک وارداتی نودونگ از کره شمالی است. البته مشخص نیست که اصالتا این موشک در کره شمالی و یا اتحاد جماهیر شوروی طراحی شده است ولی در هر دو صورت بدون ‌شک این موشک برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده است. موشک عماد در واقع طراحی متفاوتی از همان موشک قدر است. شاید بتوان گفت عماد نوعی موشک شهاب-۳ با سیستم هدایتی ارتقا یافته است. بنا بر این پیشینه خانوادگی، موشک عماد را می‌توان موشکی که برای حمل کلاهک‌ هسته‌ای طراحی شده است تلقی کرد. با این حال باید توجه کرد که دماغه مخروطی شکل موشک عماد متفاوت از موشک قدر و شهاب-۳ است.
موشک سجیل-۲ و قیامموشک‌های سجیل-۲ و قیام دفاع‌ پرسموشک سجیل-۲ که موشکی زمین به زمین و با سوخت جامد و دومرحله‌ای و موشک قیام موشکی با سوخت مایع است که از قابلیت جابجایی و متحرک بودن بهره مند است. هر دوی این موشک‌ها دارای سرجنگی که هم‌شکل سر پستانک شیشه شیر نوزاد است، هستند. بخش مخروطی اول به واسطه یک حجم استوانه ای به بخش مخروطی زیرین متصل می‌شود. می‌توان تصور کرد سرجنگی این دو موشک ظاهرا برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده است. البته این احتمال برای موشک قیام کاملا واضح نیست. چرا که موشک قیام سالها بعد از خروج و برملا شدن اطلاعات نظامی محرمانه ایران طراحی شده است.
موشک خرمشهرموشک خرمشهر خبرگزاری تسنیمقضاوت درباره قصد طراحی موشک خرمشهر سخت است. چرا که از این موشک اخیرا رونمایی شده است و سابقه روند آزمایشی موفق آن کوتاه است و اطلاعات کافی در این‌باره در دسترس نیست. به نظر می‌رسد این موشک برای اساس موشک موسودان کره‌ شمالی طراحی شده است. موشک موسودان در واقع عینا تقلیدی از موشک بالستیک دریاپرتاب آر-۲۷ طراحی اتحادیه جماهیر شوروی است. قصد اتحاد جماهیر شوروی در آن دوران از طراحی موشک آر-۲۷ و همین‌طور کره شمالی در طراحی موسودان حمل کلاهک هسته‌ای بوده است. بنابراین می‌توان ‌این‌گونه فرض کرد که نسخه‌های ایرانی این موشک نیز به منظور حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده‌اند.
پرتابگرهای فضایی ایرانپرتابگرهای فضایی سیمرغ و سفیر باشگاه خبرنگاران جوان- ایسناایران علاوه بر برنامه توسعه موشک‌های بالسیتک، در حال توسعه طراحی و ساخت پرتابگرهای فضایی نیز هست. این کشور دو پرتابگر فضایی به نام‌های سیمرغ و سفیر را ساخته است. هر دو این پرتابگرها برای پرتاب‌های ماهواره‌ای ساخته شده‌اند و برای پرتاب موشک‌های بالستیک مناسب نیستند. هیچ‌کدام از این پرتابگر‌ها تا به حال برای پرتاب‌ موشک بالستیک مورد آزمایش قرار نگرفته‌اند و برای چنین استفاده‌ای این پرتابگرها را باید تغییرفنی داد. بنابراین نمی‌توان نتیجه گرفت که پرتابگرهای سیمرغ و سفیر برای پرتاب موشک بالستیک طراحی شده‌اند. طراحی فنی و پیکره‌بندی سیمرغ و سفیر به منظور پرتاب ماهواره انجام شده است. باید خاطر نشان کرد که تا به امروز هیچ کشوری از پرتابگرهای فضایی به عنوان پرتابگر موشک بالستیک با برد بلند استفاده نکرده است.
مذاکرات موشکی؟

با توجه به نقش مرکزی موشک‌های بالستیک دراستراتژی نظامی ‌ایران به عنوان عامل بازدارنده و دفاعی، غیرقابل تصور است که تهران به صورت داوطلبانه توسعه و طراحی موشک‌ها را کنار بگذارد. اگر ایالات متحده و متحدان اروپایی آن می‌خواهند بر سر توسعه برنامه موشکی ایران مذاکره کنند، باید الویت را به محدود کردن سیستم‌های میان‌بردی بدهند که به طور واضح برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده‌اند. آمریکا و متحدانش باید آماده قبول کردن پرتابگرهای فضایی ایران وهمین طور برنامه موشکی بالستیک برد کوتاه که مشخصا برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌، باشند.