عوامل خطر احتمال ابتلا به اوتیسم/کدام نشانه‌ها را جدی بگیریم؟
رأی دهید
به گزارش جام جم، امروز می‌بینیم با وجود فرهنگسازی و آگاه‌سازی انجام شده در زمینه این اختلال، همچنان افراد در برخورد با فرد اوتیسمی، متوجه دلیل رفتارهای او نمی‌شوند یا نمی‌دانند باید چه واکنشی نشان دهند. در این شرایط با حضور یک بازیگر در کنفرانس خبری، جامعه بازخوردهای مثبت و منفی فراوان نشان می‌دهد و با ناآگاهی یا واکنش نادرست باعث منزوی کردن این افراد از جامعه می‌شود. این در حالی است که منزوی کردن این افراد از جامعه از اساس نادرست است. بسیاری از افراد که دارای معلولیت‌های جسمی یا شرایط متفاوت فکری و برخی اختلالات هستند، بیمار تلقی نمی‌شوند. این افراد می‌توانند خودشان مستقل تصمیم بگیرند و عمل کنند و نمی‌توان حق حضور آنها را در جامعه نادیده گرفت. بلکه باید جامعه از نظر فرهنگی و ساختاری پذیرای این افراد باشد و شرایط را برای امکان زندگی اجتماعی آنها تسهیل کند.
چرا جامعه‌پذیرای افراد غیرمعمول نیست؟
در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد اختلال اوتیسم در جامعه افزایش یافته، اما واقعیت این است اوتیسم اختلالی است که در 20 سال گذشته شناخته شده است. احتمالا در گذشته این اختلال با بیماری‌های روانی یا عقب‌ماندگی ذهنی اشتباه گرفته می‌شد، اما امروز به عنوان یک اختلال عصبی رفتاری شناخته می‌شود.
دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره آگاهی نادرست از این اختلال در جامعه به جام‌جم می‌گوید: مشکل جامعه ما فقط آگاهی نداشتن از اوتیسم یا اختلالات شبیه آن نیست. جامعه در این شرایط به گونه‌ای رفتار می‌کند که به تفاوت‌هایی مثل نقص عضو، معلولیت یا هر رفتار غیرمعمول و اختلالی در افراد واکنش نشان می‌دهد. از گذشته این مساله وجود داشته گروه‌هایی از جامعه که به نوعی شبیه افراد معمول نبوده‌و از جامعه جدا شده‌اند و به همین دلیل ما درک درستی از رفتارهایی که به سبب بیماری، فرهنگ یا موارد دیگر وجود دارد، نداریم.
در جوامعی که توسعه انسانی پیدا کرده‌اند، کودکان معلول یا کودکانی که شرایط غیرعادی دارند، با برنامه‌های تطبیقی با جامعه انطباق پیدا می‌کنند و در مدارس معمولی به تحصیل می‌پردازند. مدارس تطبیقی شرایطی مثل مدارس معمولی دارند. با این تفاوت که دانش‌آموز متفاوت، معلم دیگری دارد تا او را در این مسیر همراهی کند و کودک از دیگر دانش‌آموزان عقب نماند. در چنین شرایطی، هم فرد احساس طرد شدن و بیرون ماندن از دایره افراد جامعه پیدا نمی‌کند و هم دانش‌آموزان دیگر تفاوت‌ها را می‌پذیرند و دچار ترس، تعجب و شگفتی نمی‌شوند. دکتر جلالی، آموزش را راه حل کامل حل این مساله نمی‌داند و ادامه می‌دهد: اثربخشی آموزش معین است و نمی‌توان گفت آموزش کلید راهگشای هر مشکلی است. بلکه این آموزش مهارت‌های اجتماعی، کنترل خشم و استرس و نه گفتن بخصوص در سال‌های پیش از ورود به مدرسه است که می‌تواند موثر باشد.
کلیشه‌های ذهنی را تغییر دهیم
عضو هیات علمی روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران، در ادامه درباره نقش جامعه در پذیرش مبتلایان به اوتیسم می‌افزاید: اوتیسم انواع مختلف دارد. بعضی افراد دارای اوتیسم شرایط عادی‌تر دارند و در مواردی افراد دچار عقب‌ماندگی ذهنی هستند که در تمام طول زندگی به مراقبت‌های 24 ساعته نیاز دارند.
با این حال گروه‌هایی وجود دارند که توانمندتر هستند و در صورت داشتن آموزش کافی و وجود فرهنگسازی درست در جامعه می‌توانند وارد جامعه شوند. این در حالی است که امروز جامعه برای یک سالمند، مادری که فرزند خود را به خیابان می‌آورد یا یک فرد دارای معلولیت حرکتی نیز خطرناک است.
وقتی یک نوع شناخت در جامعه نهادینه می‌شود، با اطلاع و آگاهی دادن بسادگی تغییر پیدا نمی‌کند و افراد با دیدن تفاوت‌ها پذیرای آن نیستند و با تعجب یا تمسخر موضوع را دفع می‌کنند.
باید این فرهنگ در جامعه نهادینه شود که افراد متفاوت، منزوی از جامعه نشوند. ذهن و روان ما باید برای مواردی که با کلیشه‌های ذهنی ما سازگاری ندارد، پذیراتر باشد. در نتیجه فرد مبتلا به اوتیسم می‌تواند وارد جامعه شود و شغل مورد علاقه خود را انتخاب کند.
عوامل خطر احتمال ابتلا به اوتیسم
با این که اوتیسم امروز به عنوان یک بیماری ژنتیک شناخته شده است، اما نمی‌توان گفت در صورت وجود فردی دارای این اختلال در خانواده، خطر ابتلای نوزادان به اوتیسم بیشتر می‌شود. جدیدترین مطالعات انجام شده در این زمینه، نشانه‌های دیگری را به عنوان عوامل افزایش احتمال ابتلا به اوتیسم مشخص می‌کند. البته به این معنا نیست که در این شرایط کودک حتما مبتلا به اوتیسم است. با بالا رفتن سن والدین، احتمال ابتلای نوزاد به اوتیسم افزایش پیدا می‌کند. مصرف بعضی داروهای شیمیایی خاص در دوران بارداری احتمال به دنیا آمدن کودک مبتلا به اوتیسم را افزایش می‌دهد. مادر دارای دیابت یا چاقی بیش از حد یا فردی که در دوران بارداری الکل مصرف می‌کند، ممکن است باعث ایجاد مشکل برای جنین شود.
با این حال ممکن است هیچ کدام از این موارد دلیل بروز اوتیسم نباشد و ناهنجاری‌هایی در مغز، فرآیندهای رفتاری را با اختلال روبه‌رو کند. واقعیت این است دلیل قطعی بروز اوتیسم در جهان دقیقا مشخص نشده است و مطالعات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
نشانه‌های اختلال اوتیسم
اوتیسم یک بیماری ژنتیک است و به همین دلیل از کودکی تشخیص داده می‌شود. کودکان مبتلا به اوتیسم در ارتباط و درک رفتار و احساس اطرافیان با مشکل مواجه می‌شوند. در مقابل واکنش نشان دادن با کلمات یا به کمک حرکات بدنی، حالت‌های چهره و تماس فیزیکی نیز برای آنها بسیار سخت است.
گاهی صداها، رفتارها، تماس‌های چشمی، تماس فیزیکی یا نگاه‌هایی که به نظر بقیه افراد طبیعی می‌رسد، برای یک کودک یا بزرگسال مبتلا به اوتیسم بسیار مشکل‌ساز می‌شود.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است رفتارهای تکراری، خارج از عرف، حرکت‌هایی مثل تکان خوردن، قدم زدن بیهوده یا تکان دادن شدید دست‌ها از خود نشان دهند. همچنین آنها ممکن است پاسخ‌های غیرعادی به رفتارهای طبیعی اطرافیان داشته باشند یا در مقابل تغییر رفتارهای تکراری مقاومت نشان دهند. معمولا هنگام برخورد یا حرف زدن با این افراد چنین برداشت می‌شود که توجهی به افراد، اشیا یا فعالیت‌های محیط پیرامون خود ندارند. این افراد معمولا درکی از احساسات خوشایند یا ناخوشایند اطرافیان ندارند یا نمی‌توانند به آن رفتار واکنش نشان دهند یا همدردی کنند.
در حالی که افراد مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط با محیط اطراف دچار مشکل می‌شوند، ممکن است در زمینه‌های دیگر مثل طراحی، آهنگسازی، حل مسائل ریاضی و حفظیات مهارت بیشتری داشته باشند که معمولا این مهارت‌ها نادیده گرفته می‌شود یا چندان توجهی به آنها نمی‌شود. امروز مشخص شده است افراد مشهوری مثل موتسارت، اینشتین و میکل آنژ نشانه‌هایی از علائم اوتیسم داشتند که به دلیل ناشناخته‌بودن این بیماری، آن زمان نامی برای این رفتارها وجود نداشته است.
کدام نشانه‌ها را جدی بگیریم؟
اوتیسم یک بیماری عصبی رفتاری پیچیده است که باعث به وجود آمدن اختلالاتی در رفتارهای اجتماعی، تکامل زبان و مهارت‌های ارتباطی فرد می‌شود. این اختلال طیف وسیعی از علائم و سطوح اختلال را دربرمی‌گیرد که می‌تواند زندگی معمول و طبیعی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. نشانه‌های اوتیسم معمولا در سه سال اول زندگی خود را نشان می‌دهد. ممکن است در نخستین ماه‌های تولد یک کودک مبتلا به اوتیسم نشانه‌ای وجود نداشته باشد و بعد از یک سال و نیم بروز یابد.
اوتیسم ارتباطی با نژاد، طبقات اجتماعی، سبک زندگی خانوادگی و موارد این چنینی ندارد و شرایط متفاوت خانوادگی تغییری در احتمال ابتلا به این اختلال در کودک ایجاد نمی‌کند. اما مطالعات امروز نشان می‌دهد در پسران تا چهار برابر بیش از دختران بروز می‌یابد.
اما این که همه کودکان دارای اوتیسم نبوغ زیادی دارند، کودکان مبتلا به اوتیسم توانایی نشان دادن محبت خود را ندارند، نمی‌توانند صحبت کنند یا ارتباط چشمی برقرار نمی‌کنند، باورهای غلطی است که می‌تواند اطلاعات نادرست به جامعه انتقال دهد و باعث برخوردهای نامناسب با این افراد شود.
