محاکمه دوباره پسری که در۱۷سالگی آدم کشت

پسر جوان که در 17 سالگی دست به جنایت زده و به اعدام محکوم شده بود، در راستای اعمال ماده 91 قانون مجازات اسلامی جدید بار دیگر پای میز محاکمه ایستاد تا احتمالا به تشخیص قضات دادگاه از اعدام رها شود. دو حقوقدان نظر خود را درباره اعمال این ماده نجات‌بخش برای محکومان زیر 18 سال و احتمال اعمال آن در مورد پرونده جنجالی قتل ستایش، دختر 6 ساله افغان، به دست پسر نوجوان ایرانی به ‌نام محمدامین اعلام کردند. فرهاد 17 ساله شامگاه یازدهم مهر 90 پسر نوجوانی به نام پوریا را در خیابان مختارخان شهرری با ضربه چاقو زخمی کرد و سپس با اورژانس تماس گرفت. پوریا که با آمبولانس به بیمارستان منتقل شده بود با وجود تلاش پزشکان، تسلیم مرگ شد. وقتی ماموران پلیس دریافتند قربانی از چند روز قبل با یکی از هم‌کلاسی‌هایش به نام مهرزاد اختلاف داشته و آخرین بار به دیدن او رفته بود با همکاری ماموران حراست منطقه 20 آموزش و پرورش تهران، محل سکونت مهرزاد 17 ساله را شناسایی کردند. اما این پسر گفت که دوستش فرهاد، پوریا را با چاقو زده و او شاهد جنایت بوده است. با اطلاعاتی که این پسر به پلیس داد فرهاد 6 ساعت بعد از جنایت بازداشت شد.
 
 اعتراف به جنایت بچگانه
فرهاد گفت: «وقتی از مدرسه خارج شدم، دوستم مهرزاد برایم پیامک فرستاد و گفت با پوریا درگیر شده است. آنها با هم قرار گذاشته بودند که من هم همراه مهرزاد سر قرار رفتم و وقتی دعوای بچگانه آنها بالا گرفت برای ترساندن پوریا چاقویی را که همراه داشتم، بیرون آوردم و چاقو ناخواسته با گردن پوریا برخورد کرد.» به دنبال اعتراف‌های پسر نوجوان پرونده وی به شعبه 74دادگاه کیفری سابق استان تهران فرستاده و وی پای میز محاکمه ایستاد.
 
 صدور حکم قصاص  برای پسر نوجوان
در آن جلسه مهرزاد به‌عنوان شاهد گفت: «نهم مهر، برادر بزرگم مصطفی شیشه مصرف کرده بود و حالش خوش نبود، به همین خاطر شیشه‌های پنجره را شکست و مادرم با پلیس 110 تماس گرفت و برای اینکه من و برادرم با هم درگیر نشویم مرا به خانه خواهرم فرستاد. در آنجا گوشی موبایلم را به بچه خواهرم داده بودم تا با آن بازی کند، اما متوجه شدم دختر خواهرم به اشتباه شماره پوریا را که از چند ماه قبل با او قهر بودم، گرفته است. تماس را قطع کردم، اما پیامک‌‌های تهدیدآمیز پوریا شروع شد. پوریا گمان کرده بود من به عمد شماره او را گرفته‌ام و قصد مسخره کردن او را داشته‌ام برای همین از من خواست برای دعوا سر قرار بروم. من هم از فرهاد خواستم همراهم بیاید.» پوریا نیز به تشریح جزئیات درگیری پرداخت و به درخواست اولیای دم به قصاص محکوم شد. حکم صادره در دیون عالی کشور مهر تایید خورده و به مرحله اجرا رسیده بود که با تصویب و لازم‌الاجرا شدن قانون مجازات اسلامی جدید، اجرای حکم متوقف و وکیل پوریا درخواست اعمال ماده 91 قانون مجازات اسلامی را که امتیازی برای محکومان زیر 18سال در نظر گرفته است، مطرح کرد.
 
 محاکمه دوباره قاتل نوجوان
به این ترتیب پوریا که حالا 22 سال دارد، دیروز در شعبه دهم دادگاه کیفری یک استان تهران پای میز محاکمه ایستاد. وی گفت: «در آن زمان در کلاس سوم هنرستان درس می‌خواندم که دوستم مهرزاد برایم پیامک فرستاد و ماجرا را تعریف کرد. او می‌گفت پوریا گمان کرده قصد مسخره کردن او را داشته‌ام به همین خاطر دست بردار نیست و از من می‌خواهد سر قرار بروم. » این متهم ادامه داد: «به خاطر دوستم حاضر شدم همراه مهرزاد سر قرار بروم، چون می‌دانستم قرار است آنها با هم دعوا کنند یک کارد آشپزخانه را همراه خودم برداشتم تا احساس امنیت بیشتری داشته باشم اما واقعا قصد نداشتم به کسی آسیب بزنم. به محض اینکه پوریا و مهرزاد با هم روبه‌رو شدند پوریا به سمت مهرزاد حمله کرد. من قصد جدا کردن آنها را داشتم، اما بی‌فایده بود و یکباره پوریا به سمت من حمله‌ور شدم. من هم از ترسم چاقویی را که همراه داشتم بیرون کشیدم، ولی نمی‌دانم چطور شد که چاقو به گردن پوریا برخورد کرد.  وقتی از گردن پوریا خون جاری شد، ترسیدم و با اورژانس تماس گرفتم. قبل از رسیدن آمبولانس به خانه برگشتم و چاقوی خونی را شستم و آن را در جاکفشی گذاشتم، چون اگر پدرم به ماجرا پی می‌برد، عصبانی می‌شد و مرا کتک می‌زد.»  این متهم در پاسخ به سوال قضات درباره اینکه می‌دانستی مجازات قتل قصاص است، گفت: «من آن زمان بچه بودم و اطلاعات زیادی نداشتم. فقط در فیلم‌ها دیده بودم کسی که دست به قتل بزند، اعدام می‌شود، اما چون یکی از بچه‌های محله‌مان که به اتهام قتل در زندان بود بعد از مدتی آزاد شد فکر می‌کردم همه قاتل‌ها اعدام نمی‌شوند و پس از چند سال زندان آزاد می‌شوند. من واقعا خصومتی با پوریا نداشتم و نمی‌خواستم او را بکشم. من کار بچگانه‌ای انجام دادم و خودم و خانواده‌ام را گرفتار کردم.» در پایان جلسه هیات قضایی وارد شور شد تا رای صادر کند.
 
 ماده 91 قانون مجازات جدید چه می‌گوید؟
ماده 91 قانون مجازات اسلامی جدید می‌گوید: «چنانچه مرتکب جرم زیر 18سال، ماهیت و حرمت عملی را که مرتکب شده درک نکرده باشد یا در رشد و کمال عقل وی شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد از قصاص معاف و به مجازات‌های پیش‌بینی شده در این فصل محکوم خواهد شد.» با توجه به پرونده‌های بسیاری که مرتکب قتل زیر 18سال داشته و پس از استعلام نظر پزشکی قانونی مشخص شده وی هنگام جنایت، ماهیت و حرمت عملی را که مرتکب شده، درک نمی‌کرده است بنابراین از قصاص معاف و به زندان محکوم شده است.
 
امکان معافیت قاتل ستایش از مجازات قصاص و اعدام
شاپور اسماعیلیان| حقوقدان| ماده 91 قانون مجازات اسلامی جدید در ارتباط با جرائم موجب حد و قصاص مطرح شده است. چنانچه مرتکب زیر 18سال ماهیت و حرمت عملی را که مرتکب شده، نداند دادگاه می‌تواند وی را به پزشکی قانونی معرفی کند تا کارشناسان رشد عقلی وی را تشخیص دهند. چنانچه در رشد عقلی مرتکب شبهه وجود داشته باشد وی از قصاص معاف و به مجازات‌های پیش‌بینی شده در قانون از جمله زندان محکوم می‌شود. چنانچه ثابت شود قاتل ستایش زیر 18سال دارد و پزشکی قانونی نیز اعلام کند در کمال رشد عقلی وی هنگام ارتکاب جنایت شبهه وجود داشته است، وی از قصاص معاف و در صورت اثبات زنا قبل از جنایت به مجازات اعدام برای زنا محکوم خواهد شد. چراکه ماده 91 صراحتا در مورد جرائم حد و قصاص است و زنا نیز از حدود محسوب می‌شود.
 
مجازات زنا شامل ماده 91 نمی‌شود
مصطفی صیاد| حقوقدان| با بررسی پرونده‌هایی که در راستای اعمال ماده 91 قانون مجازات اسلامی جدید منتهی به رهایی محکوم زیر 18سال از حکم قصاص شده است، می‌توان گفت چنانچه ثابت شود قاتل ستایش در زمان ارتکاب جرم زیر 18سال داشته از قصاص معاف خواهد شد، اما به نظر می‌رسد بحث زنا مجازاتی جداگانه دارد که چنانچه وقوع آن از سوی مرتکب زیر 18سال اثبات شود نمی‌توان وی را از مجازات اعدام معاف کرد.