ایران برای دریافت دیه کشته‌شدگان مراسم حج به فرانسه مراجعه می‌کند

اوحدی هشدار داده که ایرانیان نمی‌توانند از طریق کشور ثالث به عربستان بروند رئیس سازمان حج و زیارت از مراجعه ایران به فرانسه برای دریافت غرامت کشته‌شدگان مراسم حج سال گذشته سخن گفته و همچنین در مورد اقدام اتباع ایرانی و ایرانیان دارای دو گذرنامه برای سفر حج از طریق کشور ثالث هشدار داده است.
 
روز سه‌شنبه، ١٩ مرداد (٩ اوت)، سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی در یک گفتگوی تلویزیونی گفت که به زودی هیئتی از ایران عازم فرانسه می‌شود تا از طریق آن کشور برای دریافت "دیه" کشته‌شدگان در مراسم حج سال گذشته اقدام کند. وی گفته است که فرانسه برای حل و فصل پرونده واقعه منا بین ایران و عربستان میانجیگری خواهد کرد.
 
سال گذشته در جریان مراسم رجم جمرات در منا، شماری از زائران در اثر ازدحام جمعیت کشته شدند و به گفته مقامات جمهوری اسلامی، حدود چهارصد و شصت تن از کشته‌شدگان از زائران ایرانی بودند.آقای اوحدی گفت که برخلاف اظهارات مقامات سعودی، تا کنون هیچ غرامت نقدی به کشته‌شدگان این واقعه و قربانیان سقوط جرثقیل پرداخت نشده است. سال گذشته، در حادثه سقوط جرثقیل در محوطه مسجد الحرام در مکه هم بیش از یکصد تن کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شدند.
 
رئیس سازمان حج و زیارت گفته است که "وزارت خارجه زمینه را برای پیگیری حقوقی پرونده فاجعه منا از طریق کشور فرانسه فراهم کرده و به زودی هیئتی از سوی این وزارتخانه برای پیگیری بعضی مسایل به فرانسه می رود، هر چند که دولت عربستان برای به مذاکره نشستن بر سر این موضوع تاکنون کوتاه نیامده است." مشخص نیست که به چه دلیل ایران به جای یک دولت اسلامی، فرانسه را برای میانجیگری انتخاب کرده و آیا در نظر است در صورت لزوم، پیگیری حقوقی این اختلاف در محاکم فرانسه دنبال شود.
 
آقای اوحدی دولت عربستان را متهم کرد که به جای پذیرفتن مسئولت این دو حادثه، "فقط ادعا داشته و تاکنون به احدی از بازماندگان فاجعه منا ریالی پرداخت نکرده است." مقامات عربستان سعودی گفته‌اند ازدحام زائران و بی‌توجهی بعضی از آنان به رهنمودهای داده شده، عامل واقعه منا بوده اما مقامات جمهوری اسلامی دولت عربستان را به بی‌کفایتی در حفظ امنیت جانی زائران متهم کرده و مسئول کشته شدن آنان دانسته‌اند.
صدها تن از کشته‌شدگان واقعه منا از زائران ایرانی بودند و ایران خواستار دریافت "دیه" آنان از دولت سعودی است رئیس سازمان حج و زیارت گفت که مقامات قضایی جمهوری اسلامی جلساتی را برای پیگیری حقوقی دریافت "دیه" از عربستان تشکیل داده و وکلای مختلفی را برای این منظور به کار گرفته‌اند اما افزود که "مساله، محدودیت‌های دپیلماتیک است و ما در شرایط قطع روابط سیاسی با دولت عربستان هسیتیم و به منابع اطلاعاتی آن‌ها درباره منا به هیچوجه دسترسی نداریم، در چنین شرایطی فقط می‌توانیم به داشته‌های خود اکتفا کنیم." در پی حمله به سفارت عربستان سعودی در دیماه سال گذشته، آن کشور روابط خود را با جمهوری اسلامی قطع کرد.
 
در واقعه منا، زائرانی از کشورهای مختلف جهان کشته شدند و آقای اوحدی اظهار داشت که "در ملاقات با برخی سفرای این کشورها متوجه شدیم چقدر دلشان از عربستان خون است" اما مشخص نکرد که آیا آنان نیز خواستار دریافت غرامت از عربستان و آماده همکاری با ایران هستند یا نه.
 
رئیس سازمان حج و زیارت در مورد توقف اعزام زائران ایرانی به حج تمتع و حج عمره در سال جاری، بار دیگر دولت عربستان سعودی را متهم کرد که به خواست ایران در این زمینه پاسخ مناسب نداده است. وی گفت که سهمیه حج ایران در سال جاری بین کشورهای دیگر توزیع شده اما "مطالبه ما از بین نمی‌رود و ما این سهمیه را برای حج آینده طلب خواهیم کرد و عربستان هم باید پاسخگوی مسائل شرعی مسلمانان باشد."
 
اختلاف ایران و عربستان در مورد نحوه صدور ویزا و جنبه‌های دیگر اعزام زائران ایرانی به مراسم حج باعث شد تا در سال جاری، هیچ زائری از ایران عازم سفر حج نشود. در مورد صدور ویزا، مقامات جمهوری اسلامی تاکید داشتند که باید ویزای زائران در ایران صادر شود و از عربستان می‌خواستند ماموران صدور ویزا را به ایران اعزام کند. در مقابل، عربستان سعودی که در پی حمله به سفارت آن کشور، دیپلمات‌های خود را به خاطر "عدم امنیت" از ایران خارج کرده بود، صدور ویزا در کشور ثالث را پیشنهاد کرده بود. همچنین، به گفته مقامات جمهوری اسلامی، این کشور خواستار تضمین‌هایی جهت حفظ امنیت زائران بود که عربستان با دادن چنین تضمین‌هایی موافقت نکرد. احتمالا مقامات سعودی موافقت با چنین تضمینی را به منزله قبول ناتوانی در حفظ امنیت سایر زائران تلقی کرده و آن را قابل قبول ندانستند.
 
همچنین در مراسم سالانه حج، حجاج ایرانی در مراسم مختلفی که از سوی مسئولان اعزام سازمان داده می‌شود، از جمله تجمع‌های سیاسی شرکت می‌کنند که نحوه و محل برگزارای این تجمع‌ها گاه محل اختلاف نظر بین دو طرف بوده است زیرا عربستان حج را مراسمی مذهبی و غیرسیاسی می‌داند. با توجه به حساس بودن روابط بین دو کشور و همچنین موضوع کشته شدن زائران، گفته شده بود که ممکن است مقامات سعودی نسبت به رویکرد این تجمع‌ها احساس نگرانی کرده و در مقابل، مقامات جمهوری اسلامی خواستار برخورداری تظاهرات اعتراضی از امنیت شده باشند.
 
در این مورد، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در امور حج گفته است که این موضوع محل اختلاف نبوده و تجمع موسوم به "برائت از مشرکین" در سال‌های اخیر با تایید و مجوز دولت سعودی برگزار شده است.
معمولا مقامات ایرانی بر برگزاری تجمع‌های سیاسی در جریان حج تاکید دارند هرچند عربستان سعودی چنین تجمع‌هایی را مناسب حج نمی‌داند رئیس سازمان حج و زیارت همچنین گفت که "راه حضور در حج برای تمام ایرانی‌ها بسته است" و به زائرانی که در صدد بر می‌آیند از طریق کشور ثالث به عربستان بروند هشدار داد که امسال در عربستان سیستم صدور ویزا برای اتباع ایرانی تعریف نشده و هیچ خدمات کنسولی، اجتماعی، بهداشتی و رفاهی به آنان داده نمی‌شود. وی یادآور شد که دو سال پیش، هفتصد زائر ایرانی در صدد برآمدند خارج از سهمیه به سفر حج بروند و با آنکه از کنسولگری آن کشور در مشهد هم ویزا دریافت کرده بودند، اجازه ورود به عربستان را نیافتند.
 
در مورد ایرانی‌های دارای دو گذرنامه، آقای اوحدی دیدگاه مقامات جمهوری اسلامی در مورد فقدان تضمین امنیتی برای زائران را یادآور شد و گفت: "عرف است وقتی در کشوری امکان تامین امنیت برای اتباع میهمان وجود ندارد، وزارت خارجه توصیه کند که از سفر به آن کشور پرهیز شود." وی در عین حال به این گروه از ایرانیان توصیه کرد که اگر قصد سفر به حج را دارند، از طریق شرکت‌های خاصی که مجوز ثبت نام ایرانیان خارج از کشور را دارند اقدام کنند و مطلع باشند امسال دولت عربستان هیچ نوع خدماتی برای زائران ایرانی در نظر نگرفته است. او در مورد استفاده این گروه از ایرانیان از گذرنامه خارجی خود و سفر به عربستان به عنوان شهروند غیرایرانی اظهارنظری نکرد.
 
آقای اوحدی در بخش دیگری از سخنان خود به ماجرای "تعرض" به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده نیز اشاره کرد و گفت که "معتقدیم درست اجرا نکردن حکم مربوط به آن دو مامور به معنی نبودن اراده در دولت عربستان برای پذیرش زائران ایرانی است."
 
از زمان استقرار جمهوری اسلامی در ایران، روابط بین حکومت به رهبری روحانیون شیعه در این کشور و حکومت خاندان سلطنتی وهابی عربستان معمولا سرد و در مواردی بحرانی بوده و گاه به توقف اعزام زائران ایرانی به آن کشور هم منجر شده است. این روابط در چند سال اخیر به خاطر اختلاف دو کشور بر سر وضعیت عراق، جنگ داخلی سوریه و اخیرا، جنگ داخلی در یمن بسیار تیره بوده است.