سکنجبین در طب سنتی

سکنجبین ترکیبی از سرکه و انگبین (عسل) است و از جمله تراکیبی است که طبیب بنابر نیاز بیمار می تواند در ترکیبات آن تصرف کند و به همین دلیل در کتب حکما تا هزار و دویست نوع آن را ذکر کرده اند.
 

سکنجبین ظاهراً "سک انگبین" و یا "سرکه انگبین" بوده است. سک در فارسی به معنای سرکه بوده و انگبین نیز برای عسل اصطلاح می شده زیرا سابقاً و قبل از کشف شکر از گیاهان، سکنجبین که معرب سرکنگبین است با عسل درست می شده است.

سکنجبین بسته به اینکه برای چه نوع مزاجی مصرف شود و برای درمان چه نوع بیماری بکار برود، ممکن است با سرکه، تمرهندی، آب نارنج، لیموترش، سیب ترش، گلابی ترش و یا به ترش تهیه شود و از نظر شیرینی ممکن است با عسل، دوشاب انگور و شیره خرما و غیره شیرین گردد و در هر یک از موارد و ترکیب های فوق با نسبت های مختلف بسته به اینکه بخواهند ترش یا شیرین باشد درست می شود.

مثلاً اگر سرکه و عسل مساوی گرفته شود نوشابه ای مایل به سردی به دست می آید که برای بیماری های بلغمی، باز کردن انسداد عروق، تقویت کبد و معده، تب های مزمن و رفع تشنگی نافع است.
 

اگر از سرکه و شکر سرخ برابر استفاده شود، مزه آن ترش خواهد بود و نوشابه مایل به سردی است و برای رفع صفرا، تب، باز کردن انسداد عروق، رفع تشنگی، ناراحتی های طحال، کبد و معده مصرف می شود.
در مورد مزاج های معتدل ممکن است مقدار عسل دو برابر سرکه یا بیشتر باشد تا نوشابه معتدلی حاصل شود.

اگر در نظر باشد برای مزاج های گرم تهیه شود سرکه آن بیشتر و اگر برای مزاج های سرد باشد عسل آن خیلی بیشتر در نظر گرفته می شود.

هم چنین در مورد بیماری های مختلفی که در نظر است با سکنجبین درمان شوند بسته به نوع بیماری سکنجبین با تخم گیاهان سرد و یا تخم گیاهان گرم درست می شود.
خواص کلی سکنجبین

* سکنجبین یک داروی مفتح (گشاینده) سدد است.
* دارای قدرت تکه تکه کردن (تقطیع) مواد لزج بدن است که به سطح و جدار مجاری می چسبند و سبب انسداد مجاری می شوند.
* سکنجبین یک داروی لطیف کننده مواد غلیظ بدن است.
* داروی تسکین دهنده حرارت و حدت خون و صفرا است.
* یک فرآورده بسیار مؤثر در رفع تشنگی ها به شمار می آید.
* مصرف شربت سکنجبین به خصوص همراه با عرق کاهو یا عرق عنب الثعلب، در کاهش خشکی کام و دهان مؤثر است.
* در کسانی که رطوبت از ریه آن ها به سختی و با سرفه شدید خارج می شود، مصرف سکنجبین یک تسهیل کننده خروج خلط است. البته در این مورد لازم است با پزشک خود مشورت نمایند.
* مصرف سکنجبین سبب می شود اخلاط رقیق از طریق ادرار از بدن خارج شوند.
* سکنجبین ساده برای باز کردن انسداد عروق، رفع سردرد گرم، تقویت معده و کبد مفید است.

سکنجبین ترش
اثر آن سریع تر در بدن نمایان می شود اما به همان نسبت نیز ضرر آن سریع تر بروز می کند.

مضرات سکنجبین ترش
1- برای سرفه زیان دارد.
2- از آنجا که سکنجبین ترش دارای قوت زدایندگی (جالی) است در افرادی که در بدن آن ها خلط صفرا یا خلط شور وجود دارد، با ریزش این مواد به روده ها سبب زخم در جداره روده می شود.
مصرف سکنجبین در فصول مختلف

در زمستان و شدت سردی هوا بهتر است سکنجبین را نیم گرم استفاده کرد تا گرمی عارضی سکنجبین سبب پخته شده بهتر مواد (نضج) شود.
در فصل گرم و تابستان توصیه می شود سکنجبین را با آب سرد بنوشند تا تشنگی را تسکین و شدت تب را بشکند.

نکته:
هیچگاه نباید سکنجبین را با یخ یا وسیله دیگری مانند یخچال سرد کرد، زیرا این عمل باعث می شود از لطیف شدن خلط جلوگیری شود و لعاب دهان لزج می شود.

سرکه 2 واحد/ عسل 5 واحد / آب چهار واحد (یا آن قدر که لازم باشد با توجه به غلظتی که موردنظر است.)
در نسخه دیگری: سرکه یک واحد / عسل 5 واحد
در نسخه دیگری: سرکه یک واحد / عسل خوب خالص دو و نیم واحد / آب برحسب غلظت موردنظر
(دستورات مختلف برای خواص درمانی مختلف است)
نکته: در ساخت سکنجبین حتماً از سرکه های طبیعی استفاده شود.

طرز تهیه سکنجبین
ابتدا سرکه و عسل و آب را مخلوط کرده بجوشانید و کف آن را بگیرید تا به یک چهارم تا یک پنجم برسد و به قوام آید.