محصولات تراریخته؛ تهدید یا فرصت؟

محصولات تراریخته در حقیقت مواد غذایی هستند که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده اند و ژن جدید و مطلوبی را از سایر ارگانیسم ها دریافت کرده اند. این محصولات می توانند طیف وسیعی از مواد غذایی از انواع میوه ها و سبزیحات تا گوشت ها، حبوبات، غلات، لبنیات و ... را شامل شوند.

از سال 1994 که اولین محصول تراریخته تولید شد تصور بر آن بود که این محصولات تنها باعث کاهش دورریز و زباله می شوند، اما با پیشرفت بیشتر این علم جنبه های بیشتری از مزایا و مضرات آن مشخص شد. در این مقاله سعی داریم مهمترین مزیت ها و مضرات آن را برای شما آشکار نماییم.
مزایای محصولات تراریخته

1. تولید محصولات قوی تر: محصولات تراریخته در برابر بیماری ها مقاوم هستند.
2. محافظت محیط در برابر سموم: به دلیل اینکه محصولات تراریخته نیاز کمتری به سم پاشی از طریق مواد شیمیایی دارند باعث محافظت محیط در برابر سمپاشی و آفت کش ها می شوند.
3. ماندگاری بیشتر محصولات: با تغییر در ساختار ژنی این محصولات، بدون نیاز به ماده اضافه ای محصولات مدت زمان بیشتری با کیفیت باقی می مانند.
4. جنگل زدایی کمتر: با افزایش جمعیت دنیا، نیاز به تخریب جنگل ها بیشتر می شود اما اگر غذای کافی برای این جمعیت فراهم شود نیازی به جنگل زدایی نیست.
5. کاهش گرم شدن زمین: در صورت دستکاری ژنتیکی گیاهان آن ها می توانند دی اکسید کربن بیشتری مصرف کرده و اکسیژن بیشتری را به اتمسفر برسانند که پدیده گلخانه ای را کاهش می دهد و باعث کاهش گرم شدن زمین می شود.
6. کاهش قیمت غذا: اگر تولید محصولات زیاد شود قیمت آن ها کاهش می یابد.
7. تولید محصولات جدید: با دستکاری ژنتیکی محصولاتی به دست می آید که می توانند در هر محیطی رشد کنند. مثلاً تولید گوجه فرنگی در زمین نمکی.
8. مقاومت در برابر حشرات: این محصولات به دلیل مقاومت در برابر حشرات نیاز کمتری به حشره کش ها دارند.
مضرات محصولات تراریخته

1. واکنش آلرژیک: دستکاری ژنتیکی باعث ایجاد پروتئین هایی در گیاه یا جانور جدید می شود که ممکن است برای بدن انسان به عنوان عامل بیگانه شناسایی شده و منجر به ایجاد واکنش آلرژیک شود.
2. نامناسب برای محیط زیست: بقایای این جانداران برای محیط زیست نامناسب است و تا مدت ها به صورت مخفی در طبیعت باقی می ماند.
3. کاهش تنوع زیستی: تغییرات ژنتیکی باعث آسیب به برخی ارگانیسم ها (مانند آفات و حشرات) در اکوسیستم می شود و از تنوع زیستی آن ها می کاهد.
4. کاهش کارایی آنتی بیوتیک ها: به دلیل تغییرات ژنتیکی، این محصولات به ویروس ها و باکتری ها مقاوم می شوند؛ خاصیت آنتی بیوتیکی خود را در بدن اعمال می کنند و از کارایی آنتی بیوتیک های دارویی می کاهند.
5. طعم غیر متداول: به دلیل تغییر در ساختار این محصولات، طعم متفاوتی خواهند داشت.
6. نامناسب از جهت تغذیه ای برای انسان ها: این محصولات باعث ایجاد بیماری های جدید در انسان می شوند و در بسیاری از گونه های حیوانات مانند موش ها و پروانه ها باعث مرگ شده اند.
7. سلاح بیولوژیک: بسیاری از کشورها از این محصولات به عنوان سلاح بیولوژیک برعلیه دشمنان خود استفاده می کنند.

مصرف کنندگان، محصولات غیر تراریخته (که اصلاح ژنتیکی نشده اند) را به چندین علت بر محصولات تراریخته ترجیح می دهند. با وجود مزایایی که برای محصولات تراریخته بیان می شود افراد به یک دلیل مهم از مصرف آن سرباز می زنند: محتوای مواد مغذی.

دلایل محکمی وجود دارد که محتوای مواد مغذی در مواد غذایی تراریخته به مراتب کمتر از مواد غذایی غیر تراریخته است. در محصولات غیر تراریخته سطح بالاتر آنتی اکسیدان ها، مواد مغذی بالاتر، انرژی بیشتر و پروتئین سالم تر، عملیات کشاورزی بهتر همگی منجر به محصولات بهتری به نسبت محصولات تراریخته می شود.
 

برای مثال: در مطالعه ای که در مجله کشاورزی و شیمی غذایی به انتشار رسید این مطلب ذکر شد که گوجه فرنگی که با روش های عادی و غیر تراریخته تهیه شده باشد محتوای فنولیک اسید بیشتری دارد. همچنین سیب غیر تراریخته 15 درصد ظرفیت آنتی اکسیدانی بیشتری دارد.
در سال 2012 بر روی دو نوع ذرت تراریخته و غیر تراریخته آنالیز صورت گرفت و مشخص شد که ذرت غیرتراریخته 437 برابر کلسیم بیشتر، 56 برابر منیزیم بیشتر، 16 برابر پتاسیم بیشتر، 7 برابر منگنز و 7 برابر آهن، روی و مس بیشتری از ذرت تراریخته دارد. همچنین ذرت غیر تراریخته 20 برابر از نظر انرژی و پروتئین غنی تر از نوع تراریخته است.
نتیجه

با وجود اینکه اصلاح ژنتیکی محصولات، مشکل گرسنگی و سوء تغذیه در جهان را برطرف می کند. اما بسیاری از کشورها برای محافظت از ساکنینشان قانونی برای آزاد کردن محصولات تراریخته ندارند و از ورود چنین محصولاتی به کشورشان جلوگیری می کنند.
در حقیقت با بررسی مزایا و مضرات روش های اصلاح ژنتیکی شاید بتوان به این نتیجه رسید که این محصولات برای سرمایه داران، تولیدکنندگان، کشاورزان و دولت ها از نظر اقتصادی به صرفه تر و مناسب تر است. اما آیا برای مصرف کنندگان و سلامت افراد هم نتیجه مطلوبی را می توان انتظار داشت؟؟