تصمیم دشوار آیت‌الله خامنه‌ای برای ادامه یا توقف 'حج واجب'

در پی قطع رابطه دیپلماتیک عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران، رئیس سازمان حج و زیارت ایران گفته است که تصمیم‌ شرعی درباره حج تمتع (واجب) منوط به نظر آیت‌الله علی خامنه‌ای است. این اعلام، پس از آن صورت گرفته که مقام های عربستان گفته اند علی‌رغم قطع روابط سیاسی با ایران بر سر حمله به سفارتخانه شان، جلوی اعزام زوار ایرانی برای انجام حج تمتع را نخواهند گرفت.
 
منوط شدن انجام حج واجب به "تشخیص شرعی" رهبر، پیش از هر چیز، یادآور یکی از کلیدی ترین دیدگاه های آیت الله خمینی به عنوان موسس جمهوری اسلامی ایران بر مبنای نظریه ولایت مطلقه فقیه است.
 
حج تمتع (و نه عمره) اصطلاحا جزو "فروع دین" است و در کتاب آسمانی مسلمانان، بر تمام افرادی که استطاعت انجام آن را دارند واجب شده است. اما مطابق دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ولی فقیه از این قدرت برخوردار است که انجام مجموعه ای از واجبات دینی را، با تشخیص حکومتی خود، و البته به طور موقت متوقف کند.
 
در مورد مشخص حج، آیت‌الله خمینی بعد از کشته شدن چند صد نفر از حجاج (عمدتا ایرانی) از سوی ماموران حکومتی عربستان در جریان راهپیمایی "برائت از مشرکان" در مرداد ۱۳۶۶، انجام فریضه حج را تعطیل کرد. متعاقب آن بود که تا سال ۱۳۷۰، یعنی دو سال بعد از درگذشت بنیانگذار جمهوری اسلامی، اعزام حجاج ایرانی به عربستان سعودی متوقف شد. این تصمیم، بر مبنای تعریف آیت الله خمینی از اختیارات ولایت فقیه بود که تصریح داشت: "حکومت می‏ تواند از حج که از فرایض مهم الهی است در مواقعی که مخالف صلاح کشور اسلامی است موقتا جلوگیری کند."
 
از قضا این نظر فقهی، در پاسخ به آقای خامنه ای رئیس جمهور وقت ایران صادر شده بود، که بعد از اظهار نظر رهبر وقت در مورد اختیارات وسیع حاکم اسلامی، در خطبه‌های نماز جمعه تهران اعلام کرده بود منظور آیت الله خمینی این نیست که ولی‌فقیه می‌تواند احکام اسلام را تغییر دهد. رهبر سابق جمهوری اسلامی در واکنش به این سخن، با انتشار پیامی علنی خطاب به آقای خامنه ای گفت: "تعبیر به آنکه اینجانب گفته‌ام حکومت [تنها] در چهارچوب احکام الهی دارای اختیار است به‌کلی برخلاف گفته‌های اینجانب بود." آیت الله خمینی تاکید کرد: "حکومت، که شعبه‌ای از ولایت مطلقه رسول الله - صلی الله علیه وآله و سلم - است، یکی از احکام اولیه اسلام است؛ و مقدم بر تمام احکام فرعیه، حتی نماز و روزه و حج است."
 
در عین حال، به نظر می رسد که حتی فارغ از نگاه فقهی آیت‌الله خمینی نیز، تحریم حج در تاریخ شیعه موضوع بی سابقه ای نبوده است. به عنوان نمونه، بسیاری از روحانیون با استناد به تصریح قرآن بر واجب بودن حج برای افراد "مستطیع"، استطاعت را به چهار حوزه "مالی"، "بدنی"، "زمانی" (داشتن زمان کافی برای انجام فریضه) و "سربی" (حفظ جان، مال و آبرو) تسری داده‌اند. به عبارت دیگر، در صورتی که جان، مال یا آبروی زائر در حین رفت و برگشت به خطر بیفتد نیز، انجام حج را برای او واجب ندانسته اند.
 
بر همین مبنا بوده که حتی پیش از زمان آیت الله خمینی، در مواردی انجام حج واجب متوقف شده است. به عنوان نمونه در سال ۱۳۲۲ شمسی، به دنبال اعدام یک زائر ایرانی در مکه که به خاطر تهوع در مسجدالحرام متهم به آلوده کردن عمدی حرم شده بود، با فتوای آیت‌الله ابوالحسن اصفهانی از مراجع تقلید شیعه و تصمیم محمدرضاشاه پهلوی، به مدت چهار سال اعزام حجاج ایرانی به عربستان متوقف شد.
 
پیش از آن نیز، در سال های ۱۲۱۷ و ۱۲۱۹ قمری، در نتیجه ایجاد ناامنی در مکه و مدینه (به دنبال تصرف این دو شهر توسط بنیانگذاران سلسله سعودی و تخریب برخی اماکن مذهبی به خاطر دیدگاه مذهبی خاص آنها) عده‌ای از مسلمانان و از جمله ایرانی ها سفر حج را متوقف کردند.
 
قابل تامل است که حتی برخی از مراجع تقلید شیعه هم تا پایان عمر خود، به دلایل مختلف نتوانسته اند سفر حج واجب را انجام دهند. آیت الله ابوالحسن اصفهانی (که در زمان رضا شاه پهلوی حج را تحریم کرد)، آیت الله محمدحسن نجفی (معروف به "صاحب جواهر") و حتی آیت‌الله شهاب الدین مرعشی نجفی (از مراجع هم عصر آیت‌الله خمینی) از آن جمله بوده‌اند.
تصمیم دشوار
آیت‌الله خامنه‌ای هنوز تصمیم نهایی خود در مورد ادامه یا توقف اعزام زائران به حج واجب را اعلام نکرده است. با وجود این، در میان روحانیون محافظه کار ایران، اختلاف نظرهای عمیقی در مورد نحوه برخورد با مساله حج وجود دارد.
 
نقل اظهارهایی از علیرضا پناهیان (از سخنرانان ثابت دفتر آیت الله خامنه ای) و محمد واعظ موسوی (نماینده مجلس خبرگان رهبری)، که البته هر دو مربوط به دوران پیش از قطع رابطه با عربستان هستند، شدت اختلاف نظر در این زمینه را نشان می‌هد. آقای پناهیان، در مخالفت با اعزام حجاج به مکه، حتی برای حج واجب، پیشنهاد کرده ایرانیان به جای مکه به کربلا بروند که اعتقاد دارد ثواب آن طبق "روایات متعدد و معتبر از کلمات معصومین"، "بیشتر از ده‌ها حج و عمره" است. در مقابل، آقای واعظ موسوی گفته که حتی نماز هم به اندازه حج اهمیت ندارد و "در منابع شیعی ترک حج در ردیف کفر قرار داده شده است".
 
استدلال کلیدی مخالفان دیدگاه های سخت‌گیرانه ای همچون "کفر بودن ترک حج"، این است که اگر افراد، به دلایل خارج از توانشان امکان رفتن به حج را نداشته باشند، تکلیف از آنها ساقط می شود.
 
در مقابل، دغدغه اصلی مخالفان توقف حج واجب آن است که اگر در طول مدت این توقف، عمر کسانی که استطاعت حج را دارند به پایان برسد، چنین افرادی بدون انجام دادن یکی از "فروع دین" از دنیا می‌روند که به شدت برای مذهبیون نگران کننده است.
 
وجود نگرانی هایی از این جنس، نشان می دهد که تصمیم آیت‌الله خامنه ای برای متوقف کردن یا نکردن حج تمتع، از چه اقتضائات پیچیده ای برخوردار خواهد بود.
 
پیچیدگی نامعمولی که حمله کنندگان به سفارت عربستان سعودی، با به آتش کشیدن سفارتخانه این کشور، در مقابل نظام و رهبر جمهوری اسلامی ایران قرار داده‌اند.
رأی دهید
دیدگاه خوانندگان
۶۵
سلطنت طلب - مکه مکرمه، عربستان سعودی

ههههه خنده اوره واقعاً خنده اوره حیف این ملت و این کشور که اینطور احمقهایی حاکم اون باشن،اساساً عربستان به این علت ایرانیان را نمیتوانند از حج باز دارند که فرضه حج متعلق به همه مسلمانان هست و وظیفه عربستان ایجاد امنیت برای ذائران هست و وضعیت مکه و مدینه طوری است که عربستان نمیتواند تنها مدعی ان باشد بلکه این شهر متعلق به همه باورمندان و معتقدان به دین مبین اسلام است . اما فقط مسئولین اداره و برگزاری حج در صورتی میتوانند مانع شرکت برخی انسانها را فارغ از ملیتشان در مراسم حج باشند که : ١: مسلمان نباشند( ورود غیر مسلمانان به مکه منع شده است) . ٢: ممکن لست کسانی تظاهر به اسلام کنند( منافقین=روافض) اما هدفشان از شرکت در این مراسم ایجاد بی نظمی و تفرقه و یا اعمال خطراناکی است که موجب خطر جانی برای حاجیان شود که ما در حج سال گذشته دیدیم عدم رعایت حاجیان منافقین رافضی در منی باعث کشته شدن عده بسیار زیادی در این حادثه شد بنابر این تولویت حرمین شریفین در اینگونه موارد میتوانند جلوی ورود منافقینی که قصد خراب کاری دارند را بگیرند
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۱:۲۷
۶۵
سلطنت طلب - مکه مکرمه، عربستان سعودی

در ادامه مطلب باید عرض کنم به نظر بنده باید جلوی امدن روافض را گرفت و همان بهتر که انها برای عبادت به دور بتهای خود ساخته در عراق و مشهد و قم بروند زیارتخانه های که با جعل احادیث از ائمه اهل بیت رضی الله عنهم اجمعین مدعی هستند که از حیث ثواب از مکه و مدینة بهتر است و حاشا و کلا که امامان عزیز و بزرگوار و اهل بیت رسول الله اینگونه مهمل بافی کرده باشند ، امیدوارم بعثه مقامات روافض به سرکردگی علی چلاغ که خود نیز حج نرفته را در مکه به پایین بکشند و برای همیشه رافضیان منافق از حضور در مراسم توحیدی حج باز بمانند .
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۱:۳۹
۶۰
siavashomaha - ماربیا، اسپانیا

دشواری نداره خامنه‌ای بی‌ شعور، به جای اون برن معلولین کهریزک ،شیر خوار گاه آمنه ، سرایه سالمندان ،یتیم خانه ها، بی‌ شرفهایه متظاهر
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۱:۴۱
۵۵
kiauk - لندن، انگلستان
روابط بین ایران و عربستان قطع شده و بالطبع عربستان ویزایی به وزارت امور خارجه ایران برای حجاج نخواهد داد لذا نظر خامنه ای اصولا اهمیتی ندارد . اما پیشنهاد شده که امسال به جای رفتن به مراسم حج متقاضیان به آرامگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی که به دلیل واقع شدن بین قم و شاه عبدالعظیم به قمبل عظیم معروف است بروند . این مکان روحانی که به مرقد امام ... نیز شهرت دارد امسال پذیرای مشتاقان به جای رفتن به حج خواهد بود .
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۲:۲۱
۵۸
parvin55 - مادرید، اسپانیا

بی‌ رگ‌های تخم تازی در ایرانی‌ که حتی زنان از فقر کارتن خواب شده اند--- البته از برکات عنقلاب ۵۷-------با پستی هر سال با حج کوفتی با میلیونها دلار حکومت سوسماران عرعرستان را ساپورت میکنند...خاک همان عرعرستان وطن اصلی‌ شما .بر سرتان
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۲:۲۷
۵۵
kiauk - لندن، انگلستان

جناب سلطنت طلب ابوظبی :...... منظورت از تولیت حرمین شریفین همون جنایتکارهای سعودی هستند که در جنایت و آدمکشی با جمهوری اسلامی مسابقه گذاشته اند ؟
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۲:۲۷
۶۵
sam116 - لندن، انگلستان

سلطنت طلب به نظر من شما فردی هستید که احتیاج به تو دهنی دارید تا دیکه در مورد سرور خود که همانا مردم ایران هستتند اینکونه اظهار نظر نتوانید کنید
‌پنجشنبه ۱۷ دی ۱۳۹۴ - ۲۲:۵۷
۶۵
سلطنت طلب - مکه مکرمه، عربستان سعودی
[::sam116 - لندن، انگلستان::]. برادر من خداوند به شما سلامتی و تند درستی عنایت کنه، من نیاز به تو دهنی دارم یا ملایانی که بنام دین شرف و ابرو و ناموس و غیرت جوانان ایران رو ازشون گرفتن؟ من نیاز دارم یا کسانی که اختلاس میکنند و صیغه میکنند و اعایاد و فقر رو در سراسر کشور فراگیر کردند و دین خدا رو وارونه به مردم معرفی میکنند؟ چی میشه اگر دینت رو از اخوندا نمیگرفتی و حد اقل تحقیق صادقانه میکردی؟ ببین قران و سخنان قران با اعمال اخوندان چه تفاوتهایی و چه تشابهاتی داره اون وقت خودت با عقل خودت تصمیم بگیر بدون این که از کسی تقلید کنی و مقلد اخوندا باشی . برادر خوب تحقیق کن ، از خدا روزها و لحظه های سرشار از موفقیت رو برات ارزو میکنم
جمعه ۱۸ دی ۱۳۹۴ - ۰۲:۳۵
۴۳
m uk - منچستر، انگلستان
فدای .... اغا نظرش به نظر اوشون نزدیکتره؟
جمعه ۱۸ دی ۱۳۹۴ - ۰۲:۴۱
۵۵
hamid411 - لس آنجلس، ایالات متحده امریکا
[::سلطنت طلب - ابوظبی، امارات متحده عربی::]. ببین من تا حالا باهات حرف نزدم، ولی‌ زیاد هی‌ دین مبین دین مبین نکن، خود کعبه بتخانه‌ای بیش نیست، یه عده سنگ پرست اومدن یه آیین وحشی رو بر‌ا‌ی دسترسی‌ قدرت و ثروت به وجود آوردن یه سری هم مثل تو و بقیه عین ..دنبالش افتادین. کعبه سنگی‌، حجار الاسود سنگی‌، رمی جمرات سنگی‌، خود الله سنگی‌، بقول دوستمون: ول کن بابا اسدالله
جمعه ۱۸ دی ۱۳۹۴ - ۰۳:۱۲
نظر شما چیست؟
جهت درج دیدگاه خود می بایست در سایت عضو شده و لوگین نمایید.
  • اجبار شرم‌آور شوهر سوری: بوسیدن پای مادر شوهر متکبر، جنجالی تازه در شبکه‌های اجتماعی! + ویدئو
  • شما حتی یک اسم مسلمانی روی این همه دختربچه نمی‌بینید! آنچه برباد رفته، «اسلام» است
  • اعتراف جنجالی کمال تبریزی: من در اشغال سفارت آمریکا حضور داشتم! + ویدئو
  • تشویق یکصدای رسول خادم توسط تماشاچیان بعد از اعلام نام علیرضا دبیر!
  • راز «زشت‌ترین حیوان جهان»؛ چه توضیحی پشت پرده دماغ میمون بینی‌دراز پنهان است؟
  • حضور معنادار مسیح علینژاد در کنار حامیان رهبر اپوزیسیون ونزوئلا + ویدیو
  • مهران غفوریان: فحاشی به دختر خردسالم دور از انسانیت است. با دختر ۷ ساله من چه کار دارید؟
  • تصویری کمتر دیده شده: بوسه محمد مصدق بر دستان ثریا اسفندیاری
  • «کوچر بیرکار»، پناهنده کُرد ایرانی که استاد ریاضی دانشگاه کمبریج شد، دومین ایرانی برنده مدال «فیلدز» پس از مریم میرزاخانی
  • جایزه فحاشی؟ کادوی آیفون ۱۷ پرومکس برای مداحی که اردستانی را حرام زاده نامید! + ویدئو
  • +190شیرین سعیدی، استاد دانشگاه آرکانزاس، به دلیل «تمجید از خامنه‌ای و مواضع ضداسرائیلی» اخراج شد
  • +136مهری طالبی دارستانی، از مدافعان حجاب اجباری، پس از بازجویی توسط نیروهای امنیتی سکته کرد!
  • +136شاهزاده رضا پهلوی: هم‌صدایی و همبستگی‌ را حفظ کنید و خواستار آزادی همه بازداشت‌شدگان باشید
  • +127حمایت مردم از شاهزاده رضا پهلوی در مراسم خسرو علی‌کردی؛ بازداشت نرگس محمدی و چند فعال دیگر
  • +121نماینده ویژه آمریکا: فقط پادشاهی در خاورمیانه کار می کند
  • +120اتریش حجاب را برای دختران زیر ۱۴ سال در مدارس ممنوع کرد
  • +108چرا یک نفر این آقای ابوالفضل اقبالی را از برق نمی‌کشد؟: پدیده شوهرکُشی در ایران از زن‌کُشی بیشتر است
  • +104تشویق یکصدای رسول خادم توسط تماشاچیان بعد از اعلام نام علیرضا دبیر!
  • +100برادر خسرو علی‌کردی: فریاد خون‌خواهی برادرم را در مجامع بین‌المللی مطرح می‌کنم
  • +100یک دانشجو خطاب به سعید جلیلی: دست‌ها و نفستان آغشته به خون است + ویدیو