حاج اسدالله عسگراولادی؛ ثروتمندی که با الگو گرفتن از راکفلر در صادرات به “اجتهاد” رسید

مرکز مطالعات لیبرالیسم-یوحنا نجدی: پیرمردی با ابروهایی پرپشت و ته‌ریشی که همیشه به صورتش دیده می‌شود؛ شکم‌ برآمده‌اش نمادی از حاجی‌بازاری‌های قدیمی است؛ در ۸۲ سالگی هم‌چنان در عرصه تجارت و صادرات فعال است آن‌چنان‌که چمدانش برای سفر و یافتن شرکای تجاری جدید همواره بسته است و ماهی نیست که بدون سفر، به پایان برساند. می‌گوید سخت دلبسته مادرش بوده و علاوه بر “بهترین خانه” و “بهترین انبار” در ایران، “بهترین همسر” را اختیار کرده و شدیدا با “زن دوم” مخالف است. با وجود دهه‌ها فعالیت اقتصادی، نام اسدالله عسگراولادی دست‌کم تا زمان زنده بودن برادر سیاست‌پیشه‌اش، حبیب‌الله، زیر سایه‌ی نام او قرار داشت.
 

هرچند که اقتصاد غیرشفاف ایران امکان به دست آوردن رقم دقیقی از ثروت اسدالله عسگراولادی را نمی‌دهد اما در سال ۲۰۱۳، مقاله‌ای در نشریه امریکایی معتبر “فوربز” به نقل از بانک‌دارهای ایرانی، میزان دارایی‌های عسگراولادی را ۴۰۰ میلیون دلار اعلام کرد. هرچند که خودش این عدد را قویا “اشتباه” می‌داند و می‌گوید: «اگر یک صفرش را هم برداری به من نمی‌خورد. من اگر ۴۰۰ میلیون دلار داشتم اینجا چی کار می‌کردم؟ می‌رفتم بالای قله دماوند استراحت می‌کردم.»
 

با این وجود، گفته می‌شود که میزان صادرات سالیانه او دست کم ۱۰۰ میلیون دلار است. تقریبا یک‌چهارم کل صادرات سالیانه پسته ایران، از دفتر ۱۲۰ متری و قدیمی او در عباس‌آباد تهران خارج می‌شود. او را “سلطان خشکبار“، “حاجی ترانسفر“، “تاجر کشمش” و “سلطان پسته و زیره” لقب داده‌اند هرچند که خودش این القاب را نمی‌پسندد و به جای آن می‌گوید که در صادرات خشکبار، به درجه “اجتهاد” رسیده است.

اسدالله عسگراولادی ۱۵ اسفندماه سال ۱۳۱۲ در چهارراه سیروس تهران، کوچه حمام گلشن روبه‌روی بازار سیداسماعیل در خانواده‌ای بازاری متولد شد. تبار خانوادگی وی به دماوند بازمی‌گردد. پدرش به پیشه‌وری مشغول بود و در همان منطقه، مغازه عطاری داشت. از ۱۲-۱۳ سالگی به همراه دو برادرش وارد بازار کار شد و از سال ۱۳۲۶ تا ۱۳۳۴ به عنوان تحصیل‌دار نزد دایی‌اش، عبدالله توسلی کار کرد و با الفبای بازار آشنا شد.

 

وی هم‌زمان با کار، ادامه تحصیل داد و وارد دانشگاه شد؛ ابتدا در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تحصیل در رشته زبان انگلیسی پرداخت و اندکی زبان روسی هم فرا گرفت هرچند که به کلاس‌های اقتصاد نیز سرک می‌کشید: «عصرهایى که فرصت داشتم به دانشکده اقتصاد هم مى‌رفتم چون ساختمان‌هاى دانشکده مقابل هم بود. گاهى سر کلاس‌هاى دانشکده حقوق هم مى‌رفتم.» بدین ترتیب، سال ۱۳۳۷ در آزمون ورودی رشته اقتصاد قبول شد و لیسانس اقتصاد را نیز از دانشگاه تهران دریافت کرد.

 

خودش می‌گوید که اولین حقوقش “روزی دو ریال“، معادل ماهی شش تومان بود. اما در اولین تجربه تجارتش، سال ۱۳۲۷ یک کیسه کنجد به قیمت ۵۳ تومان از بازار تهران خرید و آن را ۷۰ تومان به نانوایی محله‌شان فروخت و با سود حاصل از اولین تجارتش، یک جعبه شیرینی برای مادرش خرید.

 

عسگراولادی خیلی زود به فکر ایجاد کسب و کار مستقلی افتاد: «از سال ۳۶ آمدم و در سرای امید، خیابان بوذرجمهری، که حالا نام آن پانزده خرداد است، دفتر کوچکی گرفتم و مشغول به کار شدم.»

 

در تمام این سال‌ها، تنها دارایى‌اش خانه‌اى بود که به مبلغ ۵۶۰۰ تومان در خیابان سیروس خریده بود و در کنار دو خواهر و پدر و مادرش در آن زندگى مى‌کرد. سال ۱۳۳۳ یک خودروی فولکس به مبلغ ۵۹۰۰ تومان خرید که با آن، چند کیسه خواربار از بازار مى‌خرید و بین نانواها و بقال‌ها پخش مى‌کرد. از این به بعد رفته‌رفته، تجارت اسدالله عسگراولادی شکل جدی‌تر و گسترده‌تری به خود گرفت و در سال ۱۳۳۶ توانست حجره‌ای را به صورت قسطی به قیمت ۴ هزارتومان در بازار تهران بخرد. او در اولین فعالیت صادراتی خود، به صورت قسطی، پنج تن زیره خرید و آن را به سنگاپور صادر کرد. کار صادرات زیره آنچنان پررونق شد که وی بلافاصله دو دفتر در انگلستان و امریکا تاسیس کرد و در سال ۱۳۴۳ نیز “کارخانه زیره حساس” را در شهر مشهد راه‌اندازی کرد. تا این‌که روزی رسید که به گفته خودش، معاملات بازار نیویورک در صبح روزهای دوشنبه، با قیمت زیره “شرکت حساس” آغاز به کار می‌کرد.

 

کسب و کار اسدالله عسگراولادی البته تنها به صادرات زیره محدود نشد؛ وی ابتدا در سال ۱۳۴۳ اولین انبار خشکبار را در خیابان تختی تهران خرید و سال ۱۳۴۷ رسما وارد کار صادرات پسته و کشمش شد و خیلی زود لقب “سلطان پسته” را از آن خود کرد.

اسدالله عسگراولادی، که نامش برخلاف برادرش حبیب‌الله، از پسوند “مسلمان” برخوردار نیست، می‌گوید اصول خاص خودش را دارد؛ هرگز هیچ کالایی را بدون تخفیف نمی‌خرد و در مقابل، هیچ جنسی را نیز با تخفیف نمی‌فروشد؛ بیش از پنجاه سال است که با فردی به نام محمد شمس، شراکت دارد؛ همسرش، طاهره خانم، در تقریبا تمامی سفرهای خارجی‌اش، همراه اوست؛ تاکنون بیش از صد بار به مکه و صدبار نیز به کربلا و سوریه رفته است؛ جوانان را به “قناعت” فرا می‌خواند و از آنها می‌خواهد که به خودروی ۱۰۰ میلیون تومانی قانع شوند.
 

حاصل زندگی او غیر از ثروتش، ۵ فرزند شامل سه دختر و دو پسر است که دو پسر و یکی از دامادهایش همچون “حاج‌اسدالله” به تجارت مشغولند. “ازدواج دوم” را هم‌ردیف با “قمار” و استعمال “مواد مخدر” و از جمله “آفت”های زندگی می‌داند و از شماری از بازاریانی که با منشی خود ازدواج دائم یا موقت کرده‌اند، با گلایه یاد می‌کند.
 

او حالا در نهمین دهه‌ی زندگی‌اش در حال یادگیری زبان چینی است که این روزها بیش از زبان انگلیسی به کارش می‌آید.