ایران حق ندارد به ثبت جهانی تار و چوگان اعتراض کند

رئیس دفتر منطقه‌ای میراث ناملموس یونسکو در تهران که در عمارت تاریخی کوشک ساختمان مشهور فرمانفرما و لوکیشن فیلم گنج قارون مستقر است، می‌گوید که براساس کنوانسیون ۲۰۰۳یونسکو ایران حق اعتراض به ثبت جهانی «تار» و «بازی با چوب روی اسب قره‌داغ» (چوگان) توسط کشور آذربایجان را ندارد.

 یدالله پرمون این سخن را در کارگاه نقش رسانه‌ها در ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی پیرامون میراث فرهنگی ناملموس مطرح کرد. مرکز منطقه‌ای میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در تهران صبح دیروز همزمان با روز جهانی سوادآموزی در مراسمی نقش رسانه‌ها در ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی از میراث فرهنگی ناملموس را مهم توصیف کرد.

    میراث ناملموس و سوادآموزی به 757میلیون بیسواد

استرکیش لاروش مدیر و نماینده منطقه‌ای یونسکو در تهران اما بخش زیادی از سخنان خود را به روز جهانی سوادآموزی و بیسوادی بزرگسالان اختصاص داد. او گفت که ۷۵۷ میلیون بزرگسال در جهان بیسواد هستند و دوسوم از این تعداد را زنان تشکیل می‌دهند. وی گفت که منطقه آسیا و اقیانوسیه که ایران نیز در آن قرار دارد جایگاه اکثریت جمعیت بزرگسالان بیسواد جهان است؛ به‌طوری که بیش از نیمی از بزرگسالان بیسواد جهان را در خود جای داده است. مدیر و نماینده دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران از بیسوادی 70درصد زنان آسیا خبر داد که بیشترین تعداد آنها در افغانستان، پاکستان و بنگلادش زندگی می‌کنند. استرکیش لاروش تأکید کرد که باید با برنامه‌ریزی دقیق مانع از تداوم این وضعیت شد. لاروش اما بدون اشاره به میزان بیسوادی در ایران، درک فرهنگ‌های محلی و میراث فرهنگی ناملموس را عنصر مهم در طراحی و اجرای برنامه‌های مؤثر سوادآموزی خواند. ژانت بلیک استاد حقوق‌دانشگاه شهید بهشتی و البته مشاور دفتر منطقه‌ای میراث ناملموس تهران که از او به‌عنوان مشاور بین‌المللی یونسکو نیز نام برده شده است، نیز نقش رسانه‌ها در شناساندن و پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس را مهم می‌داند. به گفته او، رسانه‌ها می‌توانند دولت‌ها و بخش خصوصی کشورها را در پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به تلاش وادار کنند. ژانت بلیک همچنین ایران را دارای ظرفیت بالا در حوزه میراث ناملموس جهان اعلام کرد و گفت: بخش زیادی از میراث فرهنگی ناملموس در زندگی مردم ایران جریان دارد که باید شناسایی و حفاظت از آنها انجام شود.

یدالله پرمون رئیس مرکز منطقه‌ای میراث ناملموس در تهران اما معتقد است که ثبت، پایان یک اثر ناملموس نیست بلکه پاسداری از آن اهمیت بیشتری دارد. او برخلاف رسانه‌ها و برخی کارشناسان که بر سر ثبت جهانی ساز تار به نام کشور آذربایجان یا ثبت جهانی نان لواش به نام کشور ارمنستان و همچنین بازی با چوب روی اسب قره‌داغ که در رسانه‌ها چوگان خوانده شده بود به نام کشور آذربایجان اعتراض داشتند، معتقد است: براساس کنوانسیون 2003یونسکو در موضوع میراث فرهنگی ناملموس هیچ کشوری حق ندارد بگوید که چرا ساز تار یا نان لواش یا مثلا بازی روی اسب قره‌داغ به نام کشور دیگر به ثبت رسیده‌اند.او گفت: ایران هم می‌تواند ساز تار را با استفاده از عباراتی دیگر مثلا هنر تارنوازی و تارسازی ایرانی به ثبت جهانی برساند.

پرمون البته نقبی به ثبت جهانی ورزش چوگان زد و گفت که براساس کنوانسیون 2003یونسکو ورزش‌های دارای فدراسیون در جهان به‌دلیل ترس از تجاری‌سازی‌ یک اثر به ثبت جهانی نمی‌رسند و دلیل آنکه فدراسیون چوگان نیز تاکنون نتوانسته در ثبت جهانی چوگان موفق شود، همین است.

در حاشیه این نشست، خبرنگار همشهری از یدالله پرمون پرسید که چرا با وجود آنکه ایران می‌توانست بلافاصله پس از اقدام آذربایجان تار ایرانی و چوگان ایرانی را با بهره‌گیری از برخی کلمات در پرونده ثبتی به ثبت جهانی در حافظه ناملموس یونسکو برساند این دو پرونده تاکنون به طول انجامیده و ثبت آنها پس از اقدام کشور همسایه این اندازه زمانبر شده است؟

یدالله پرمون در پاسخ به این سؤال می‌گوید: وقتی یک پرونده را برای ثبت جهانی می‌فرستید باید این پرونده تا روز یازدهم فروردین روی میز دبیرخانه یونسکو باشد و اگر یک روز از آن تاریخ بگذرد رسیدگی به آن به سال بعد موکول می‌شود. همچنین از زمان اعلام وصول پرونده تا زمان مطرح شدن آن در کمیته ثبت میراث ناملموس یونسکو، ۱۸‌ماه زمان نیاز است. به این موضوع محدودیت‌های مالی و پرسنلی یونسکو را نیز اضافه کنید که این مسائل نیز موجب می‌شود تا پرونده‌های ثبتی زمان بیشتری برای مطرح شدن نیاز داشته باشند.

بنا به اعلام یونسکو«میراث فرهنگی ناملموس عبارت است از اعمال، ارائه‌ها، بیان‌ها، دانش، مهارت‌ها، همراه با ابزارها، اشیا و مصنوعات و فضاهای مرتبط با آنها که اجتماعات، گروه‌ها و افراد آن را بخشی از میراث فرهنگی خود می‌دانند که همزمان با انتقال از نسلی به نسل دیگر به‌طور مستمر توسط اجتماعات و گروه‌ها در پاسخ به محیط در تعامل با طبیعت و در طول تاریخ بازآفرینی شده و از طریق القای حسی حاکی از هویت و استمرار، ارتقای شناخت نسبت به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری را در پی خواهد داشت.»