شایعه‌های سلامت غذایی؛ از کرم کشنده نارنگی تا خرمای داعشی

سخنگوی سازمان غذا و دارو از شایعه‌های منتشر شده درباره وجود کرم کشنده نارنگی پاکستانی تا خرمای داعشی انتقاد کرد و آنها را خبرهای غیرواقعی نامید.

به گزارش ایرنا، محمد هاشمی افزود: در اصطلاح رسانه‌ای، شایعه‌های منتشره در حوزه سلامت، «هوکس» یا خبرهای غیر واقعی اما قابل باور هستند که آگاهانه و با نیت فریب یا مزاح با دیگران و از روی عمد ساخته می‌شود و سازندگان آنها افرادی با «خلاقیت سیاه» هستند.

وی در خصوص خبر پراکنی‌هایی که در چند ماه اخیر در حوزه سلامت صورت گرفته است، گفت: این شایعه‌ها همواره وجود داشته است بطوریکه با کوچکترین خبر نادرست، به یک باره موجی از نگرانی و دلهره در بین مردم ایجاد می‌شود.

وی اضافه کرد: شایعه سم کشنده گوجه فرنگی یکی از اخباری بود که طی دو ماه گذشته سر زبان‌ها افتاد و به دنبال آن، موارد مشابه دیگری مانند خرمای داعشی، کرم کشنده نارنگی پاکستانی، واکس سرطان‌زای میوه‌ها، واردات سوسیس و کالباس حیوانات حرام گوشت و تغییر سیاست تأسیس داروخانه‌های زنجیره‌ای، خوراک برخی رسانه‌ها شد.

سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: اخیرا، دوباره شایعات دارویی شدت گرفته است؛ نمونه اخیر آن، موضوع توهم‌زا بودن قرص کلداکس بود که یکی دو هفته گذشته در فضای مجازی منتشر شد.

هاشمی افزود: حجم پیامک و خبرهای محتوی آلوده بودن مواد غذایی، میوه و سبزی‌ها در تلفن‌های همراه، شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر، لاین، تانگو و واتس آپ، این روزها تا آن اندازه افزایش یافته که اگر بنا را بر راست بودن آنها بگذاریم باید بگوییم که همه خوراکی‌های موجود در بازار آلوده هستند و اصلاً بهتر است هیچ ماده غذایی را مصرف نکنیم.

وی ادامه داد: این اخبار غیرواقعی و غیرقابل باور، در قالب تصویر، صوت و فیلم، اخبار و گزارش‌های جدی ارائه می‌شوند.

هاشمی افزود: سازنده این اخبار یا همان هوکس‌ها افراد یا گروه‌هایی با «خلاقیت سیاه» هستند که معمولاً به صورت موردی و با دلایلی مانند سر به سر گذاشتن دیگران، یادآوری مناسبت‌ها، طنزنویسی انتقادی، انتقام‌گیری شخصی، پرونده‌سازی یا «رقابت‌های ناسالم تجاری» این هوکس‌ها را می‌سازند که معمولاً هم قالبی جدی دارند و براحتی قابل انتقال بوده و موضوع‌شان باب روز جامعه و انتخاب رسانه و پیام‌شان مناسب است.

وی خبر خرمای داعشی را به عنوان مصداق یک هوکس خوب ارائه کرد و اظهار داشت: تمام مشخصات مذکور در آن خبر وجود داشت. قالب آن جدی و مانند تمام خبرهایی بود که در رسانه‌ها منتشر می‌شد؛ ضمناً به موضوعی پرداخته بود که تقریبا همه مردم با آن آشنا بوده و درباره‌اش سخن می‌گفتند.

سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: همچنین موضوع واکس سرطان‌زای میوه‌ها آن‌قدر ساده و قابل فهم همگانی بود که شانس بیشتری برای دهان به دهان شدن و تبدیل به شایعه‌ای مواج داشته باشد.

هاشمی ادامه داد: متاسفانه، برای اخبار غیرواقعی قابل باور یا همان هوکس‌ها، قانون تدوین شده رسمی وجود ندارد؛ رسانه‌هایی مانند روزنامه، رادیو و تلویزیون، قوانین حقوقی مدون رسانه‌ها خود را دارند به این مفهوم که در آن فریب مردم، آسیب‌رسانی به احساسات و عواطف عمومی و مسائلی از این دست ممنوع است و انتشار مطالب دروغ علیه یک فرد وی را صاحب حق پاسخگویی در همان رسانه می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این، اعتبار و موقعیت هر رسانه مشخص می‌کند که مخاطبان آن می‌توانند انتظار چه نوع مطالب و با چه میزانی از صحت و سقم را داشته باشند اما در شبکه‌های اجتماعی مثل وایبر، لاین، تانگو، واتس آپ اینگونه نیست.

وی گفت: اینترنت به مثابه رسانه عظیمی بوده که به تمام مخاطبان و کاربران اجازه تولید و نشر محتوا را می‌دهد و هر فرد با امکاناتی نظیر وبلاگ و هایپرلینک را قادر به خبرسازی و انتشار مطالب در مقیاسی وسیع می‌کند.

سخنگوی سازمان غذا و دارو اظهار داشت: امکان ناشناس بودن در فضای مجازی نیز همانگونه که از نامش برمی‌آید مهیاست لذا این مسائل باعث شده است اینترنت بهترین خاستگاه انتشار این گونه اخبار باشد.

هاشمی، افراد زودباور را بیش از هر رسانه‌ای به عنوان رسانه مطلوب هوکس‌سازان معرفی کرد و گفت: فقط افراد ساده‌دل هستند که با شنیدن، خواندن یا دیدن مطلبی عجیب به صرف ارائه آن در قالبی جدی و بدون توجه به جزئیات غیرعقلانی، باورش می‌کنند و بی‌درنگ نیز برای دیگران بازگویی می‌کنند.

وی افزود: با رویت درست و کامل، استعلام و جستجوی منبع خبر و خود آن به راحتی می‌توان هوکس‌ها را تشخیص داد.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به همین راه‌حل‌های ساده اگر هوکس، عوارض ناشی از دیکلوفناک و فلج‌کننده بودن آن، کامل و درست رویت می‌شد به وضوح مشخص می‌شد که موضوع، شرکتی خاص و نوع خاصی از این دارو بوده است و نه یک هشدار عمومی.

هاشمی اضافه کرد: در خصوص خرمای داعشی با صرف زمانی اندک معلوم می‌شد که منبع مورد وثوقی برای استناد به آن یافت نمی‌شود.

سخنگوی سازمان غذا و دارو در پایان با بیان اینکه برخی افراد با این هوکس‌ها قصد ابراز وجود دارند و می‌خواهند خویش را در سطحی وسیع مطرح کنند، تاکید کرد: به قول قدیمی‌ها شنونده باید عاقل باشد و از نفوذ آنها به امنیت زندگی‌شان جلوگیری کند.

هاشمی خاطرنشان کرد: مردم هم مطمئن باشند همان‌گونه که سازمان غذا و دارو درباره روغن گیاهی پالم بدون ملاحظه، منع مصرف آن را اطلاع‌رسانی کرد در صورت وجود منع مصارف، اطلاع‌رسانی لازم را انجام خواهد داد.

وی یادآور شد: پایگاه خبری سازمان غذا و دارو نیز به صورت آنلاین، آخرین شایعات مطرح شده درباره سلامت فراورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی، دارو، مکمل و تجهیزات پزشکی را به اطلاع عموم خواهد رساند.