آیت‌الله خامنه‌ای؛ بانک‌دار معظم در سرزمین عجایب ( مقاله ای از سعید قاسمی‌نژاد و امانوئل اتولنگی)

*سعید قاسمی‌نژاد٬ امانوئل اتولنگی

آیت­‌الله علی خامنه­‌ای رهبر «معظم» انقلاب٬ در همه­ چیز معظم است؛ سرمایه گذاری معظم، استراتژیستی اعظم و داروسازی عظمی. او بانک‌داری معظم نیز هست. اینکه چرا آیت­‌الله خامنه‌­ای به بانک‌داری می‌پردازد مشخص نیست، شاید می‌خواهد بانک‌داری اسلامی را به بانک‌داران آموزش دهد.

ارزش بانک­‌های تحت کنترل آقای خامنه‌ای در بازار بورس، مطابق با اطلاعات به روز شده در هشتم دی ۱۳۹۲،  حدود سه میلیارد و پانصد میلیون دلار یا ۱۰ هزار و چهار صد میلیارد تومان است. این جدای از بانک­‌های زیر نظر آیت­‌الله در خارج از بورس و بانک­‌های بورسی و غیربورسی زیر نظر سپاه پاسداران است. جالب این‌که یکی از بانک‌های زیر نظر او از شرکت­‌های زیرمجموعه بنیاد مستضعفان است. بنیاد مستضعفان که جانبازان پردردسر را مدت مدیدی است از سر خود باز کرده است و تنها مشغول به امور مستضعفین است، صاحب ۸۲ درصد سهام  بانک سینا است.

محمد مخبر که در راس هیئت مدیره بانک سینا نشسته است٬ رئیس ستاد اجرایی فرمان امام و از صاحب‌نفوذترین چهره‌های اقتصادی امپراتوری مالی آیت‌الله خامنه‌ای است. او در راس هیئت مدیره این بانک حضور دارد  تا نشان دهد  ستاد و بنیاد هر دو مهره‌هایی از مهره‌های رهبری هستند و این دو نهاد به ظاهر جدا از هم دست در جیب یکدیگر دارند. ارزش بازار بانک سینا دوهزار و صد و چهل  و سه میلیارد تومان و با احتساب دلار سه هزار تومانی٬ به رقمی حدود ۷۱۴ میلیون دلار می­‌رسد.

و اما بانک پارسیان دیگر بانک حاضر در بورس و در اختیار آیت الله خامنه‌ای است. سید خراسانی سهام‌دار اصلی خزانه پارسیان است. بانکی با ارزش بازار پنج هزار و ۷۴۸ میلیارد تومان که با در نظر گرفتن دلار سه هزار تومانی، حدود یک میلیارد و ۹۵۰ میلیون دلار می‌ارزد.

نگاهی به لیست سهام‌داران بانک پارسیان نشان می‌دهد که شرکت‌های وابسته به بنیادهای تحت کنترل رهبر جمهوری اسلامی حدود ۴۰ درصد سهام این بانک را تحت کنترل خود دارند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری تدبیر، مهرآفرینان دوران، توسعه اقتصاد آینده، تک‌آوران شرق، کشاورزی مدبرکشت توس، ایده‌گستر دوراندیش، موسسه رفاه و تامین آتیه امید و شرکت ایران و شرق، شرکت‌های تابعه امپراتوری اقتصادی آیت‌الله خامنه‌ای و سپاه پاسداران هستند. دیگر سهام‌دار عمده بانک پارسیان، ایران‌خودرو و شرکت‌های تابعه هستند. هیئت مدیره بانک نیز میان این دو گروه سهام‌داران تقسیم شده است.

امپراتوری مالی آیت‌الله خامنه‌ای عمدتا  از طریق شرکت‌های تابعه «ستاد اجرایی فرمان امام» و گروه تدبیر در بانک پارسیان حضور دارد. گروه تدبیر خود زیرمجموعه «ستاد اجرایی فرمان امام» است. به عنوان مثال موسسه رفاه و تامین آتیه امید، موضوع فعالیت خود را تامین آتیه و کمک به امور رفاهی اعضای «ستاد اجرایی فرمان امام» قرار داده است. توسعه اقتصاد آینده‌سازان پیشاپیش به عنوان بخشی از این امپراتوری، به عنوان شرکتی که زیر نظر ستاد اجرایی و مدیران مورد اعتماد آن علی بقایی، جواد شکرخواه و عارف نوروزی در سال ۱۳۸۹ به عنوان شرکت خصوصی ثبت شده اما بخشی از امپراتوری «ستاد اجرایی فرمان امام» است و در لیست تحریم‌ها قرار دارد. این شرکت نیز چون دیگر شرکت‌های وابسته به ستاد اجرایی از موسسه «مفید راهبر» به عنوان حسابرس مالی خود استفاده می‌کند.

علی بقایی و جواد شکرخواه عمده عمر حرفه‌ای خود را در شرکت‌های وابسته به امپراتوری مالی آیت‌الله خامنه‌ای گذرانده‌اند. شرکت کشاورزی مدبرکشت توس زیرمجموعه ستاد اجرایی است که در هیئت مدیره آن نمایندگانی از سرمایه‌گذاری تدبیر و شرکت ایران و شرق فعالیت می‌کنند. شرکت ایران و شرق خود از شرکت‌های زیرمجموعه سرمایه‌گذاری تدبیر است. تک‌آوران شرق در سال ۱۳۸۳ به عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه گروه بهمن تاسیس شد. گروه بهمن یکی از اولین شرکت‌هایی بوده که بنیاد تعاون سپاه مالکیت آن را از آنِ خود کرد و هم‌چنان آن را در اختیار دارد.

مدیرعامل بانک پارسیان، علی سلیمانی شایسته، چهره‌ای تکنوکرات و نماینده شرکت توسعه اقتصاد آینده‌سازان در هیئت مدیره است. از شش عضو هیئت مدیره پارسیان، سه نفر مستقیما نمایندگان شرکت‌های تابعه این امپراتوری هستند. این سه نفر عبارتند از علی سلیمانی شایسته به نمایندگی از توسعه اقتصاد آینده‌سازان به عنوان عضو هیئت مدیره و مدیرعامل، غلامرضا سلیمانی امیری به نمایندگی از موسسه تامین رفاه و آتیه امید به عنوان نایب رییس هیئت مدیره، و سیدحسام شمس عالم به عنوان نماینده سرمایه‌گذاری تدبیر.

جالب آنکه عارف نوروزی هم که نماینده شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کشوری در هیئت مدیره است، تقریبا تمام عمر حرفه‌ای خود را در دو جا گذرانده است: شرکت‌های وابسته به رهبری و شرکت‌های وابسته به ایران‌خودرو. عارف نوروزی به تازگی از مقام خود در مدیریت املاک ستاد اجرایی برکنار شد و به عنوان مدیر عامل بنیاد برکت برگزیده شد. املاک ستاد اجرایی مهم‌ترین بازیگر عرصه املاک و مستغلات ایران است و بنیاد برکت از مهم‌ترین بازیگران بازار داروی ایران.

دیگر بانک تحت کنترل آیت‌الله خامنه‌ای در بورس تهران بانک کارآفرین است. برای آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان یک کارآفرین معظم٬ کنار ماندن از عرصه کارآفرینی یقینا دشوار بوده است. بانک کار آفرین با سرمایه دو هزار و پانصد میلیارد تومانی یا به عبارتی ۸۳۳ میلیون دلاری٬ در اختیار آیت‌الله خامنه‌ای است چرا که او با فاصله‌ای فراوان بزرگ‌ترین بلوک سهام‌دار را در این بانک در اختیار دارد. شرکت‌های تابعه امپراتوری مالی آیت‌الله خامنه‌ای که در کارآفرین سهام‌دار هستند عبارتند از سرمایه‌گذاری تدبیر، سرمایه‌گستر دوراندیش، توسعه اقتصاد فردا، نگین گنجینه ایرانیان، مهرآفرینان دوران و توسعه اقتصاد آینده‌سازان. هیئت مدیره بانک کارآفرین در حال ترمیم است چرا که دولت جدید مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره این بانک را به ریاست بانک مرکزی و بانک صنعت و معدن گماشته است.

اگر چه پرسش اول این یادداشت که آیت‌الله خامنه‌ای این همه بانک را برای چه می‌خواهد  همچنان سرجایش باقی‌ است٬ پرسش دیگری هست که می‌توان به آن پاسخی قطعی داد: آیا حضور این بانک‌های زیر نظر رهبری یا بانک‌های تحت کنترل سپاه پاسداران به سود سیستم مالی کشور و در نهایت اقتصاد ایران است؟ پاسخ قطعی به این پرسش یک نه بزرگ است. حضور بانک‌هایی که به عالی‌ترین مقام سیاسی- مذهبی کشور وابسته‌اند و یا نظامیانی با دستبند و زندان گردانندگانش هستند٬ کمکی به سیستم مالی پیشاپیش ورشکسته ایران نمی‌کند و تنها آن را در باتلاق ورشکستگی و ناکارآمدی بیشتر فرو می‌برد.

------------------------------------------------------------------------------------------------
* امانوئل اتولنگی محقق ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها  و سعید قاسمی‌نژاد دانشجوی دکترای فایننس در سیتی یونیورسیتی نیویورک است. این نویسندگان اخیرا در همین زمینه مطلبی با عنوان “The Bank of Ayatollah”  در نشنال پست کانادا منتشر کرده‌اند.